آخرین گفته‌های رییس کل سابق بانک مرکزی
نرخ سود صفردرصد هم کارساز نیست
رییس‌کل سابق بانک مرکزی در آخرین روزهایی که در کشور بود (پیش از سفر به اتریش به عنوان سفیر جدید ایران) بار دیگر از تورم سخن گفت و تاکید کرد رابطه معناداری بین افزایش رشد نقدینگی و نرخ تورم وجود دارد. دکتر ابراهیم شیبانی درباره بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران اظهار کرد: به عقیده من تورم و نقدینگی اساسی‌ترین و در عین حال مزمن‌ترین چالش‌های اقتصاد کشورمان هستند که در طول سال‌های گذشته با قوت و ضعف، جامعه و مردم را آزار داده‌اند و با وجود اینکه این درد برای اقتصاددانان و مدیران کشور، دردی آشناست درمان آن در گرو باور عمومی و اتفاق نظر در مورد علل اصلی پیدایش و تداوم این چالش همیشگی است.
او با اشاره به اختلاف نظرهای موجود در مورد ریشه‌های تورم گفت: برخی در دولت معتقدند افزایش نرخ نقدینگی تاثیر در رشد نرخ تورم ندارد ولی در اواخر حضورم در هیات دولت شاهد بودم که سرانجام نسبت به ارتباط مستقیم این دو مولفه توافق حاصل شده بود.
وی افزود: در مقایسه با کشورهای همسایه و اقتصاد‌هایی که شرایطی مشابه وضعیت ما دارند، نرخ رشد ۲۰درصدی برای نقدینگی در کشور ما بالا است، گرچه مقداری از این رشد ناشی از سرمایه‌گذاری بزرگی است که در حال انجام است ولی آنچه مسلم است نمی‌توان به بهای تسریع و گسترش در پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای یا کاهش نرخ بیکاری از آثار ناخوشایند نقدینگی روزافزون در افزایش نرخ تورم چشم‌پوشی کرد.
از خرج کردن شیرین منابع تا مضرات بسیار تلخ آن...
رییس کل سابق بانک مرکزی، گفت: هنر یک تیم اقتصادی کارکشته و مجرب در این است که در میان رشد نقدینگی و مهار بیکاری، راه میانه‌ای را بیابد که کشور را به مسیر تعادل و به سمت پیشرفت هدایت کند و انتخاب یکی از این دو و فدا کردن دیگری، روشی هوشمندانه و مدبرانه نیست.
وی با اشاره به ریشه‌های افزایش نقدینگی تصریح کرد: کسری شدید منابع در سال‌های اول پس از جنگ تحمیلی، مسوولان را بر آن داشته بود تا از راه‌های گوناگون مانند استقراض خارجی یا چاپ پولی بی‌پشتوانه، کمبود را جبران کنند که البته با توجه به شرایط زمانی آن دوره، چندان انتقادی بر این تصمیم وارد نیست ولی متاسفانه به‌کارگیری چنین روش‌هایی در سال‌های بعد نیز ادامه یافت به طوری که شاهد بودیم حتی در روزهایی که منابع کافی در اختیار داشتیم، همچنان از این راهکارها استفاده شده که طبیعتا آثار منفی فراوانی در پی داشته است.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: در تمام این سال‌ها به عنوان یک اقتصاد خوانده به مسوولان گوشزد کردم که خرج کردن منابع گرچه شیرین است ولی مضرات فراوانی نیز دارد که بسیار تلخ و ناگوار است ولی میل شدید دولت‌ها به اجرای طرح‌های عمرانی همواره بر این تذکر علمی فائق می‌آمد.
پارادوکس اقتصاد ایران
شیبانی در ادامه از چالش‌های اقتصاد ایران گفت: دوگانه اشتغال ـ بیکاری دیگر پارادوکس اقتصاد ایران است که به عقیده من در پیوند مستقیم با مولفه‌های مهم دیگر مانند میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و آزادسازی اقتصادی در اقتصاد ما قرار دارد و با وجود تحرکاتی که اخیرا در این حوزه به چشم می‌خورد متاسفانه نتایج ملموسی حاصل نشده است.
همراهی با دانش‌جعفری در مخالفت با کاهش نرخ سود
از رییس کل سابق بانک مرکزی در مورد نرخ سود بانکی و ماجرای کاهش آن در زمان ریاست وی بر بانک مرکزی سوال کردیم، تا ضمن شنیدن نظرات کارشناسی وی درباره گزارشی که دکتر دانش جعفری از زمان حضورش در وزارت اقتصاد و شیبانی در بانک مرکزی و مخالفت هر دو با کاهش نرخ سود بانکی ارائه داده بود، بدانیم که شیبانی توضیح داد: بحث کاهش نرخ سود بانکی پیش از روی کار آمدن دولت نهم نیز مطرح بود، چنانچه در آغاز دوره ریاست من نرخ سود ۲۴درصد بود ولی در زمان کناره‌گیری من این نرخ به ۱۲درصد کاهش پیدا کرده بود.
او ادامه داد: این یعنی من به عنوان رییس کل بانک مرکزی مخالفتی با کاهش نرخ سود بانکی نداشته‌ام و هنوز هم ندارم، اصلا هیچ اقتصادخوانده‌ای با کاستن از این نرخ مخالف نیست بلکه همه بحث بر سر اولویت مهار تورم بر کاهش نرخ سود بانکی و در نظر گرفتن میزان تاثیرگذاری این مولفه در قیمت‌های تمام شده است.
وی با اشاره به تحقیقی که در بانک مرکزی بر قیمت تمام شده ۴۳۲ شرکت حاضر در بورس صورت گرفته گفت: این بررسی نشان می‌دهد که هزینه‌های مالی که نرخ سود تسهیلات بانکی عمده‌ترین آن است در قیمت محصولات این بنگاه‌ها تنها پنج درصد سهم دارد. به عبارت دیگر حتی اگر نرخ سود بانکی را به جای ۱۲درصد به صفر هم برسانیم، تنها پنج درصد در قیمت‌ها تاثیر دارد.
رییس کل سابق بانک مرکزی اضافه کرد: از این رو این تصور که با کاهش نرخ سود بانکی می‌توان تورم را کنترل کرد، تصوری نادرست و اشتباه است که من بارها سعی کرده‌ام آن را تذکر دهم ولی زمانی که مجلس هفتم در حال بررسی مصوبه‌ای برای کاهش سالانه نرخ سود بانکی بود، این توضیحات من مورد توجه اقتصاددانان مجلس هم قرار نگرفت.
وی توضیح داد: در تعجبم که این استدلال واضح چرا مورد توجه قرار نمی‌گیرد چرا که وقتی تورم ۱۸درصدی داریم نمی‌توانیم با نرخ بانکی ۱۰درصد توقع داشته باشیم که مردم در بانک‌ها پس‌انداز کنند و نقدینگی خود را از بانک‌ها بیرون نیاورده و به بازارهایی مانند مسکن وارد نکنند، بنابراین هنوز هم معتقدم باید جلوی یکسری هزینه‌ها را گرفت و با کنترل نقدینگی، بستر را برای کاهش طبیعی نرخ سود بانکی هموار کرد.
هنر توازن نرخ بیکاری و تورم
گفت‌وگوی ایسنا با رییس کل سابق بانک مرکزی زمانی صورت گرفته که روز قبل از آن دکتر دانش جعفری در جریان جلسه تودیع خود، سخنان صریحی در نقد برخی عملکردهای اقتصادی دولت ایراد کرده بود و از انبوه روزنامه‌هایی که روی میز شیبانی ورق خورده بود، کاملا مشهود بود که وی سخنان همکار سابق خود را در تیم اقتصادی دولت به دقت پیگیری کرده است، مساله‌ای که با توجه به اشاره‌های مستقیمی که وزیر سابق اقتصاد به همراهی‌های خود با شیبانی داشت، کاملا طبیعی و قابل پیش‌بینی بود.
اما شیبانی ترجیح داد تمرکز خود را بیشتر معطوف پاسخ‌های معاون اول رییس‌جمهوری کند که به نوعی واکنش به انتقادات دانش‌جعفری تلقی شده بود.
وی تصریح کرد: گفته‌های معاون اول رییس‌جمهوری، مبتنی بر منحنی فیلیپس در مباحث اقتصاد کلان است. بر مبنای این تئوری نرخ بیکاری و نرخ تورم معکوس یکدیگر حرکت می‌کند، بنابراین به اعتقاد دکتر داوودی اگر توجه خود را معطوف پایین آوردن تورم کنیم، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد و از همین رو نرخ تورم بالایی که شاهد آن هستیم، هزینه‌ای است که برای اشغالزایی پرداخت می‌کنیم. این نگاه تک بعدی در حالی مطرح می‌شود که هنر دولتمردان و اقتصاددانان برقراری تعادل و توازن میان این دو مولفه است.
رییس کل سابق بانک مرکزی افزود: درست است که براساس آمارهای مرکز آمار ایران نرخ بیکاری اندکی کاهش یافته ولی از سوی دیگر همه اقشار مردم زیر فشار شدید تورم قرار گرفته‌اند.
بیکاری زیر ۱۰درصد با هزینه تورم ۲۰درصدی
این استاد اقتصاد دانشگاه تهران عنوان کرد: در اقتصاد کلان بحث «هدف‌گیری تورم» موضوع مشهوری است که از سوی عمده اقتصاددانان به عنوان اصلی‌ترین و استراتژیک‌ترین هدف دولت‌ها همواره مورد تاکید قرار می‌گیرد. در اقتصاد ایران نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که هدف‌گیری معکوس یعنی کاهش دادن نرخ بیکاری به زیر ۱۰درصد، نرخ تورم را به بالای ۲۰درصد می‌رساند و این مساله‌ای است که من به عنوان یک اقتصاد خوانده، آن را حرکتی اشتباه ناشی از هدف‌گیری نادرست و غیرمدبرانه می‌دانم.
شیبانی پافشاری خود را بر این زاویه نگاه، علت اصلی اختلاف نظر با سایر اعضای دولت دانست و گفت: من شخصا به بحث تورم توجه و حساسیت خاصی داشته و دارم. همین پافشاری به چالش اصلی من با دیگر اعضای دولت نهم تبدیل شده بود و نهایتا هم منجر به خروج من از بدنه دولت شد.
ارسال نظر