احسان باقری - نظام بانکی کشور در چند سال اخیر شاهد تحولات بسیار بوده است. این پوست اندازی نظام بانکی از یک سو به دلیل فشار مشتریان و بازار برای پاسخگویی به نیازهای پیچیده‌تر و گسترده‌تر آنها و از سوی دیگر عزم مدیران نوجو و بهره‌گیری از نیروی دانش و جوانی نیروهای کارآزموده برای همسو سازی استراتژی‌ها و ساختارها برای پاسخ به نیاز مشتریان و کسب مزیت‌های رقابتی در بازارهای به شدت اشباع شده و سنتی است. یکی از مفاهیم بانکداری که به شدت کانون توجه بانک‌ها قرار گرفته و بانک‌های پیشرو به سرعت در حال آماده‌سازی و تجهیز خود برای بهره‌گیری از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های آن هستند، بانکداری شرکتی است. با این حال هنوز تعریف و درک مشخص و درستی از این شیوه بانکداری در نظام بانکی وجود ندارد. لذا در این یادداشت کوتاه تلاش می‌شود تا ابعاد این بانکداری به اختصار تشریح شود. اگرچه ارائه خدمت به شرکت‌ها از آغاز در نظام بانکی رایج بوده است و به طور معمول بانک‌ها این دسته از مشتریان را با عنوان مشتریان بزرگ یا VIP می‌شناسند، اما بانکداری شرکتی یک مدل کسب و کار و استراتژی کلان و پیچیده و نظام‌مندی است که تلاش دارد کلیه نیازهای مشتریان شرکتی که نیازهای بانکی بسیار متفاوتی با دیگر بخش‌های مشتریان دارند را با بهره‌گیری از ساختار، مدل‌ها و فرآیندهایی کاملا متفاوت از گذشته، پاسخ دهد.

دردنیای امروز شکل‌های مختلفی از بانک‌ها وجود دارد. از این میان می‌توان به شکل‌هایی چون بانک‌های مرکزی، بانک‌های تجاری، بانک‌های اسلامی، بانک‌های توسعه‌ای و.... اشاره کرد. یکی از شکل‌های رایج در بانکداری، بانک‌های تجاری هستند. معمول‌ترین شکل بانک که نقش‌ها و کارکردهای بسیاری برای آنها در نظر گرفته شده است. در تقسیم‌بندی‌های متداول خدمات بانک‌های تجاری در دنیا به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شود.

• بانکداری اشخاص ( PERSONAL BANKING): این شیوه بانکداری ارائه خدمات به افراد و به طور مشخص به افراد عادی جامعه را در حدود مشخص هدف گذاری کرده است. در این بخش خدماتی چون کارت‌های اعتباری، خدمات بیمه‌‌ای، وام‌های انفرادی، وام خرید خانه، پس انداز و بازنشستگی و... ارائه می شود.

• بانکداری اختصاصی (PRIVATE BANKING): این شیوه بانکداری با هدف‌گذاری افراد ثروتمند خدمات متمایزی را تدارک دیده و به آنها ارائه می‌کند. هسته اصلی در ارائه خدمات این بخش، مدیریت ثروت این دسته از افراد است. علاوه بر این مدیریت ثروت، خدمات سوپر مارکت بانکی با کارمزدهای متفاوت و شکل ارائه منحصر به فرد و خاص با توجه به موقعیت و جایگاه افراد ثروتمند با کیفیتی برتر نیز به آنها ارائه می شود.

• بانکداری کسب وکارهای کوچک ( BUSINESS BANKING ): این شیوه بانکداری برای ارائه خدمات به کسب و کارهای کوچک و صنوفی طراحی شده است که در حجم محدودی به تجارت در صنایع مختلف اشتغال دارند. خدمات ارائه شده بانک‌ها در این بخش شامل خطوط اعتباری، مدیریت نقدینگی، خدمات تجارت، کارت‌های اعتباری، حساب‌های تجاری، خدمات لیزینگ، بیمه و سرمایه‌گذاری و... است. این بانکداری و بانکداری اشخاص به طور کلی به بانکداری خرد (RETAIL BANKING) مشهور است.• بانکداری شرکت‌ها: ( COMMERCIAL & CORPORATE BANKING ): این شیوه بانکداری نیز به شرکت‌هایی خدمات ارائه می‌کند که فراتر از کسب و کارهای کوچک و با حجم بیشتری از منابع به فعالیت‌های اقتصادی اشتغال دارند. این دسته از شرکت‌ها نیز طیفی از شرکت‌ها از شرکت‌های کوچک و متوسط SMEs(small and medium-sized enterprises) تا شرکت‌های چندملیتی را شامل می‌شوند. خدمات این بخش نیز شامل خدمات مدیریت ریسک، مدیریت نقدینگی، تامین مالی متنوع از انواع تسهیلات تا خدمات تامین مالی از طریق بازارهای سرمایه، خدمات ارزی، خدمات تجاری، تامین پروژه‌ها، مدیریت مطالبات شرکت، خدمات تجارت، بیمه و... را شامل می‌شود. نکته قابل توجه اینکه خدمات ارائه شده به شرکت‌های بزرگ بسیار پیچیده‌تر، حساس‌تر، متنوع‌تر و... از خدماتی است که به کسب‌و کارهای کوچک ارائه می‌شود. نکته قابل توجه اینکه از آنجا که شرکت‌ها در اندازه مختلف نیازهای متفاوتی دارند برخی از بانک‌ها این بخش را نیز به دسته‌های کوچک‌تری تقسیم می‌کنند که به طور کل به آن بانکداری شرکتی گفته می‌شود. بانکداری شرکتی تلاشی فراگیر برای تمرکز بر نیازهای مشتریان شرکتی و خلق راه حل‌های بانکی و مالی متناسب برای پاسخگویی موثر و دقیق به آنها است، بانکداری شرکتی توانایی یک بانک در ارائه خدمات اعتباری متناسب با مسائل پیچیده یک شرکت، مدیریت تغییرات نرخ ارزها، تهیه بسته‌های متنوع و خاص تامین مالی، تسهیل تجارت بین‌المللی برای کسب و کارهای دارای بازارهای جهانی، اعطای خطوط اعتباری به شرکت‌ها، تسهیلات سرمایه در گردش، کمک به مدیریت مالی شرکت‌ها، ارائه انواع خدمات مشاوره‌ای، مدیریت نقدینگی، خدمات بانکداری الکترونیکی، خدمات ارزی، خدمات مربوط به ادغام یا تاسیس شرکت و... است. تجربیات جهانی نشان می دهد در بسیاری از موارد همپوشانی میان فعالیت‌های بانکداری شرکتی و بازار سرمایه چنان فراگیر و گسترده شده است که بانک‌ها آماده‌اند از ظرفیت‌های هر دو بازار پول و سرمایه برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان خود بهره‌گیرند. به این ترتیب بانکداران از دو طریق نیازهای مالی شرکت‌ها را برطرف می‌کنند. یکی از طریق روش‌های تامین مالی پیچیده بازار سرمایه و دیگری از طریق اعطای تسهیلات مبتنی بر اعتبارسنجی و مدیریت ریسک.

لذا بانکداری شرکتی تخصص و تجربه تامین مالی در بازار سرمایه را برای مشتریان به ارمغان می‌آورد. شاید در پی تحولات صورت گرفته در سال‌های اخیر است که بانکداری سرمایه‌گذاری و بانکداری شرکتی در حال ادغام با هم هستند. نکته قابل توجه آنکه با جهانی شدن بازارهای مالی و فعالیت‌های تجاری شرکت‌ها در سطح جهانی، بانکداری شرکتی به عنوان یک نیاز اصلی و اساسی کسب و‌کار در دنیای امروز از یک سو به تامین مالی از بخش‌های مختلف بازارهای مالی جهانی برای مشتریان خود می‌پردازد، از سوی دیگر خدمات بانکی متنوعی را برای کمک، تسهیل و تسریع تعاملات تجاری در اقصی نقاط دنیا برای زنجیره ارزش مشتریان خود فراهم می‌آورد. از دیدگاه مشتریان، بسیاری از آنها به دنبال شرکای بانکی معتمد و معتبری هستند که بر اساس یک مدل کسب و کار، خدمات متنوع، انعطاف پذیر، سهل و سریعی را به آنها ارائه می کنند.

آنها از شریک خود انتظار دارند که ضمن شناخت کامل از محیط کسب و کار، نیازهای شرکت را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده و ضمن برآوردن سریع، کامل و با کیفیت نیازها از طریق ارائه راه حل‌ها، مشاوره‌های تخصصی خود را متناسب با تحولات برای بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌ها در اختیارشان قرار دهد. به این ترتیب بانک‌های برتر دنیا در ارائه خدمات بانکداری شرکتی به طور معمول با سرمایه‌گذاری روی ۶ مزیت اصلی شامل خدمات و محصولات، عملیات، منابع انسانی، تکنولوژی‌های نوین، بازاریابی و ارتباط با مشتریان، با اتخاذ استراتژی‌ها و ساختارهای متناسب در پی ارائه بهترین راه حل‌های بانکی و مالی به مشتریان شرکتی خود و بهره برداری از مزیت‌های بازارهایی هستند که شرکت‌ها بازیگران اصلی آن به حساب می‌آیند.