گروه بازار پول -تازه‌ترین آمار از وضعیت تعداد و مبلغ اسناد برگشت داده شده بانکی که از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی منتشر شده نشان می‌دهد که تا بهمن‌ماه سال گذشته از هر 9/7 قطعه چک بانکی یکی «برگشت» خورده است. این در حالی است که تا آبان‌ماه سال گذشته از هر 3/8 برگ چک بانکی صادر شده، یکی برگشت خورده است.

بانک مرکزی در ماه گذشته به سکوت چندین ماهه خود در مورد اعلام آمارهای اقتصادی ماهانه پایان داد و برخی از این آمار را که در مقاطع مختلف زمانی بررسی شده بود، در وب سایت خود قرار داد. آمار چک‌های برگشتی نیز تا آبان‌ماه سال گذشته در وب سایت بانک مرکزی ارائه شد، اما حالا آمار جدیدی از اسناد مبادله شده و برگشت داده شده در اتاق پایاپای اسناد بانکی از سوی بانک مرکزی منتشر شده که وضعیت موجود در ۱۱ ماه ابتدایی سال گذشته را به تصویر می‌کشد. وضعیتی که چندان رو به بهبود نیست و روند صعودی دارد. بانک مرکزی پیش از این عنوان کرده بود که دلیل افزایش چک‌های برگشتی «افزایش میزان مبادلات از طریق اسناد بانکی از جمله چک است.» اما به نظر می رسد آمار جدید اعلام شده در این مورد که به روندی صعودی از میزان اسناد برگشت داده شده اشاره می‌کند در تناقض با این نظر بانک مرکزی باشد و بیشتر دیدگاه‌های برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی در مورد نامساعد بودن فضای کسب‌و‌کار در سال گذشته را تایید کند.
بهمن‌ماه سال گذشته و اسناد برگشتی
بنا بر آمار اعلام شده از سوی بانک مرکزی، در بهمن‌ماه سال گذشته در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران حدود ۶/۴ میلیون برگ سند به مبلغ بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان مبادله شد. در نگاه اول تعداد اسناد مبادله شده نسبت به دی ماه سال ۸۹ حدود ۱/۵ درصد و مبلغ آن ۸/۸ درصد افزایش داشت. اسناد مبادله شده در بهمن‌ماه ۹۰ نسبت به ماه مشابه سال ١٣٨٩ از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۸/۱۱ و ۸/۳۳ درصد افزایش داشت، اما در کنار این، ۵۵۸ هزار برگ چک نیز در بهمن‌ماه سال گذشته به مبلغ نزدیک به ۲/۳ هزار میلیارد تومان برگشت خورد؛ این یعنی ۷/۶ درصد افزایش نسبت به دی ماه ۹۰ در تعداد چک‌های برگشتی. مقایسه این آمار با سال ۸۹ افزایش تعداد چک‌های برگشتی را بیشتر نمایان می‌کند؛ چرا که مبلغ چک‌های برگشتی در بهمن‌ماه سال ۹۰ نسبت به بهمن‌ماه سال ۸۹ نزدیک به ۳۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. در بهمن‌ماه ١٣٩٠ نسبت‌های تعداد و مبلغ اسناد برگشت داده شده به مبادله شده، به ترتیب به ۸/۱۲ درصد و ۵/۴ درصد رسید. این دو نسبت در سال ۸۹ به ترتیب ۲/۱۲ درصد و ۷/۴ درصد بود.
فروردین و بهمن سال گذشته
مقایسه تعداد و مبلغ اسناد برگشت داده شده بانکی که آمار آن توسط بانک مرکزی منتشر شده نشان از اختلاف بالای تعداد چک‌های برگشتی در اول و پایان سال دارد. از جمله اینکه در فروردین سال گذشته تعداد اسناد برگشت داده شده ۳۳۵ هزار برگ بود، اما در اردیبهشت‌ماه تعداد این اسناد برگشت خورده به کانال ۵۰۰ هزار برگی وارد می‌شود تا اینکه در بهمن‌ماه تعداد چک‌های برگشتی به عدد ۵۸۸ هزار برگ رسیده است. به عبارت دیگر از فروردین تا بهمن‌ماه سال گذشته تعداد اسناد برگشتی بانکی حدود ۶۶ درصد افزایش داشت. مطابق آمار بانک مرکزی مبلغ اسناد برگشتی در فروردین ماه سال گذشته هزار و ۳۵۵ میلیارد تومان بوده است. این مبلغ تا پایان تیرماه در کانال دو هزار میلیارد تومانی باقی می‌ماند. در مرداد و شهریور ماه به کانال ۳ هزار میلیارد تومانی وارد می‌شود و در مهر ماه مبلغ اسناد برگشتی افت می‌کند و باز هم به ۲ هزار میلیارد تومان بر می‌گردد، اما در آبان‌ماه بار دیگر مبلغ اسناد برگشتی نزدیک به ۵/۳ هزار میلیارد تومان می‌شود تا در بهمن‌ماه مبلغ اسناد برگشت داده شده به سه هزار و ۱۵۵ میلیارد تومان برسد.
ترین‌های برگشتی
نگاهی به آمار منتشر شده بانک مرکزی نشان می‌دهد که رفتارهای اقتصادی ناشی از فضای کسب‌و‌کار موجود تا چه حد در برگشت خوردن اسناد بانکی موثر بوده است. چنانکه این آمار نشان می‌دهد کمترین برگشت اسناد بانکی در فروردین ماه بود. در این ماه ۳۳۵ هزار برگ چک از مجموع دو میلیون و ۷۰۰ هزار برگ چک برگشت خورد. رکورد بیشترین چک برگشتی در یک ماه را هم باید متعلق به آبان‌ماه دانست که تعداد چک‌های برگشتی به عدد ۶۰۶ هزار برگ رسیده است؛ این یعنی ۸۰ درصد افزایش تعداد چک‌های برگشتی. رقم این تعداد اسناد برگشتی در بهمن سال گذشته نیز به سه هزار و ۱۵۶ میلیارد تومان رسیده است.
یازده ماه اول سال گذشته و اسناد برگشتی
در یازده ماه اول سال ١٣٩٠ در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران ۴۶ میلیون برگ چک به مبلغ بیش از ۶۵۰ هزار میلیارد تومان مبادله شده است. در این دوره هم اسناد مبادله شده با افزایش چشمگیری روبه‌رو شده است. اسناد مبادله شده در یازده ماه اول سال گذشته در مقایسه با یازده ماه اول سال ۸۹ در تعداد ۷/۳ درصد و در مبلغ ۶/۱۶ درصد افزایش داشت.
از تعداد 46 میلیون برگ سند بانکی که در یازده ماه اول سال گذشته مبادله شده 6 میلیون برگ آن برگشت داده شده است. مبلغ این اسناد برگشتی 31 هزار و 450 میلیارد تومان بوده است. این مبلغ نسبت به 11 ماه اول سال 89 نزدیک به 25 درصد افزایش داشته است.
در یازده ماه اول سال ۹۰ نسبت اسناد برگشت داده شده به مبادله شده از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب به ۵/۱۲ درصد و ۸/۴ درصد رسید. رقمی که نسبت به دوره ۱۱ ماه اول سال ۸۹ اندکی افزایش یافته است. در یازده ماه اول سال ۸۹ نسبت اسناد برگشت داده شده به مبادله شده از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۲ در صد و ۵/۴ درصد بود.