سبقت سود اوراق مشارکت از نرخ سپرده‌ها
گروه بازار پول- رییس کل بانک مرکزی از افزایش نرخ سود اوراق مشارکت به «22 درصددر زمان تحویل» خبر داده است. به نظر می‌رسد این گفته جدید رییس کل بانک مرکزی مبنی بر نرخ سود 22 درصدی اوراق مشارکت ناظر بر امیدواری دولت به «بازدهی بالای پروژه‌های عمرانی» باشد. محمود بهمنی با این توصیه که «افراد ریسک گریز اوراق مشارکت بخرند» معتقد است: «با افزایش نرخ سود اوراق مشارکت تقاضا در بازار سکه کاهش می‌یابد.»

محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی در مورد افزایش نرخ سود اوراق مشارکت به خبرگزاری مهر گفته که «این اقدام انگیزه برای خرید این اوراق توسط مردم را بالا می‌برد.» چرا که «افرادی با درجه ریسک‌پذیری پایین می‌توانند این اوراق را خریداری کنند.» وی همچنین سپرده‌گذاری در بانک‌ها را به این افراد توصیه و اظهارکرده: با بسته جدید بانک مرکزی و افزایش نرخ سود سپرده‌ها و اوراق مشارکت تقاضا برای خرید سکه در بازار کاهش می‌یابد. به گفته آقای بهمنی «گرچه نرخ سود اوراق مشارکت در بسته جدید بانک مرکزی ۲۰ درصد تعیین شده است، اما پیش‌بینی می‌شود که نرخ سود این اوراق در زمان تحویل حتی به ۲۲ درصد هم برسد.» به نظر می‌رسد در روزهای گذشته بانک‌ها و شرکت‌های دولتی با استفاده از ابزار نرخ سود سپرده و انتشار اوراق مشارکت به دنبال جذب منابع هستند.در این میان جهت‌گیری‌های دولتی برای انتشار حجم قابل‌توجهی اوراق مشارکت تا پایان سال و سال آینده نشان از سبقت اوراق مشارکت از نرخ سود سپرده‌ها است. در یک سال گذشته نرخ سود اوراق مشارکت سه بار افزایش یافته است. نرخ سود اوراق مشارکت در ابتدای سال ۱۵ درصد تعیین شده بود. اما استقبال سرد از خرید اوراق مشارکت و فروش تنها سه درصد از این اوراق موجب شد تا شورای پول و اعتبار نرخ جدید ۱۷ درصدی را برای سود اوراق مشارکت تعیین کند. در بسته پولی جدید ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی نیز نرخ سود اوراق مشارکت ۲۰ درصد تعیین شد. در حال حاضر نزدیک به یک ماه از در پیش گرفتن سیاست ارز تک نرخی و افزایش سود اوراق مشارکت از ۱۷ درصد به بیست درصد می گذرد و فروش انواع اوراق مشارکت نیز رونق گرفته است. در تازه‌ترین تحول ، بانک صنعت و معدن یک هزار میلیارد تومان برای تامین منابع مالی طرح‌های صنعتی و معدنی از اول اسفند منتشر کرده و بانک صادرات نیز یک هزار میلیارد تومان اوراق گواهی سپرده در ششم اسفند منتشر خواهد کرد. این اقدام در حالی صورت گرفته که تا پیش از این وزارت نفت چند بار تلاش کرد تا اوراق مشارکت طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی را بفروشد، اما نتوانست بیش از بیست درصد این اوراق مشارکت را به فروش برساند. کارشناسان در بیان دلیل این موضوع عنوان می‌کردند که «با توجه به افزایش نرخ تورم تا مرز بیست درصد، کسی علاقه‌مند نیست که با پول خود اوراقی را بخرد که سودش چند درصد کمتر از نرخ تورم است.» در ماه‌های اخیر بانک مرکزی تلاش کرده بود تا نظر شورای پول و اعتبار برای تغییر در میزان سود سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت را عوض کند؛ تا یک ماه پیش که این اتفاق سرانجام رخ داد و همزمان با افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت، بانک مرکزی تلاش کرد تا نقدینگی موجود در بازار را از این طریق جذب و بخشی از نیازهای واحدهای تولیدی را از این طریق تامین کند. اوراق مشارکت نوعی از ابزار مالی - اسلامی است که از دهه ۷۰ خورشیدی به این طرف در اقتصاد ایران به کار گرفته شده است. این اوراق برای بخش‌های عمرانی، تولیدی و زیرساخت‌های کشور به مانند نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و جاده‌ها به کار گرفته می‌شود و به همین دلیل برخی از کارشناسان موافق به کارگیری ابزار اوراق مشارکت برای تامین منابع مالی پروژه‌های عمرانی معتقدند که سود این اوراق باید بالاتر از تورم محاسبه شود تا انگیزه مردم برای خرید اوراق مشارکت افزایش یابد. در مقابل این دیدگاه، نظراتی نیز وجود دارد که با اوراق مشارکت کمی «احتیاط آمیز» برخورد کرده و معتقد است «اوراق مشارکت در ایران عمدتا برای تامین مالی پروژه‌های دولتی منتشر می‌شود و از این رو به سامان بخشیدن به نظام بانکی کشور کمکی نخواهد کرد و در واقع تنها منجر به افزایش بدهی‌های دولتی می‌شود که نهایتا به بسط‌ پولی بیشتر منجر شده و نابسامانی‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد.» از دیدگاه این دسته از کارشناسان «در شرایط برابر نرخ سود سپرده‌های بانکی به نرخ سود اوراق مشارکت اولویت دارد» به همین دلیل هم این دسته کارشناسان توصیه می‌کنند که «نرخ سود بالا برای اوراق مشارکت با توجه به بازدهی اقتصادی پروژه‌ها تعیین شود» به عبارت دیگر از دیدگاه این کارشناسان «نرخ سود بالا برای اوراق مشارکت تنها برای پروژه‌هایی باید اعمال شود که بازدهی بالاتری نسبت به دیگر پروژه‌ها دارند.» چندی پیش سید‌علی‌اصغر میرمحمدصادقی مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی با اشاره به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای انتشار ۱۷۵ هزار میلیارد‌ریال اوراق مشارکت تا پایان سال جاری گفته بود که «این اوراق در بخش‌های مسکن، نیرو، نفت و گاز، راه‌و‌ترابری و برق آبی منتشر خواهد شد و مشخصات اغلب طرح‌ها، سودآوری بالای آنها است. » به گفته آقای میرمحمدصادقی «گرچه در ظاهر نرخ سود سالانه اوراق مشارکت ۲۰درصد است ولی نرخ سود موثر آن (با درنظر‌گرفتن پرداخت سود به صورت هر ماه یا هر سه ماه یکبار) به ۲۱ تا ۵/۲۱ درصد نیز می‌رسد.»
پیش‌بینی فروش اوراق مشارکت در بودجه سال آینده
افزایش نرخ سود اوراق مشارکت به ۲۰ درصد در حالی در بسته پولی جدید بانک مرکزی ابلاغ شده که در لایحه بودجه سال ۹۱ نیز پیش‌بینی شده دولت و دستگاه‌های مختلف بتوانند حجم گسترده‌ای از اوراق مشارکت را به فروش رسانند. چنانکه در این لایحه پیش‌بینی شده که نزدیک به ۵۳ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت از سوی وزارتخانه‌های دولتی و شرکت‌های وابسته آنها منتشر شود. این در حالی است که لایحه بودجه سال آینده برای دولت سقف خاصی را جهت انتشار اوراق مشارکت مشخص نکرده است. با این همه کارشناسان معتقدند در صورتی که این اوراق به فروش برسد، حجم عظیمی از منابع در اختیار دولت قرار خواهد گرفت، اما تجربیات پیشین نشان می‌دهد بسیاری از طرح‌های عمرانی محل مصرف این اوراق فاقد بازدهی کافی بوده و مدیریت آنها با مشکل مواجه است. ضمن اینکه پرداخت سود سه ماه یک بار این اوراق، بار مالی مضاعفی است که به دولت تحمیل می‌شود.