بانک مرکزی با اشاره به ضرورت‌های یک نظام پرداخت کارآمد تشریح کرد
وظایف شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت
گروه بازار پول - چهاردهم مرداد سال ۱۳۹۱ نقطه عطفی در سیر تکاملی نظام پرداخت کشور به حساب می‌آید. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، در این روز، پس از ماه‌ها بررسی‌های کارشناسی، جلسات هم‌‌اندیشی و تعامل بخش‌های مختلف نظام بانکی کشور و پس از تکمیل مراحل طراحی و پیاده‌سازی زیرساخت‌های فناورانه، «شاپرک» نه تنها به عنوان بستری برای تجمیع و هدایت تراکنش‌ها، بلکه به عنوان بازوی کنترلی بانک مرکزی، حامی صنعت پرداخت الکترونیک و نقطه اطمینان استفاده‌کنندگان از خدمات پرداخت در سطح جامعه شامل صاحبان مشاغل و دارندگان کارت‌های بانکی به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. سه خصلت ویژه شاپرک
۱ - کارشناسان یک سیستم را به یک موجود زنده تشبیه می‌کنند. سیستم مشابه یک موجود متولد می‌شود، رشد می‌کند، یاد می‌گیرد و می‌میرد، اما یک شبکه پرداخت چیزی فراتر از این مفهوم است. شبکه پرداخت یک اکوسیستم است که داخل آن اجزای متعددی مستقل از هم، ولی در ارتباط مستقیم با یکدیگر در تعامل هستند. وجود این اکوسیستم به وجود
تک تک این اجزا بستگی دارد همه اجزا در نوعی تعادل با یکدیگر قرار گرفته‌اند و به حیات خود ادامه می‌دهند. ایجاد شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) با مدل کسب و کار و شکل حقوقی حاضر راه‌حلی است که از بین راه‌‌‌های بررسی شده مناسب‌تر تشخیص داده شد و توجه به راه‌‌‌های موفق مشابه در دیگر نقاط دنیا، اطمینان به موفقیت این راه‌حل را برای صاحب‌نظران بیشتر کرده است.
۲ - شاپرک از نظر حقوقی جزئی از نظام بانکی کشور به حساب می‌آید و سهامداران این شرکت، بانک‌های کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشند. این تعلق به نظام بانکی یکی از نقاط قوت این مدل بوده و باعث حصول نتیجه بهتر خواهد شد.
این شرکت اعضایی دارد که پس از طی مراحلی و کسب حداقل‌های تعیین شده به عضویت شاپرک در می‌آیند و می‌توانند داخل این شبکه فعالیت کرده و نسبت به ارائه خدمات پرداخت اقدام کنند. بر اساس طراحی صورت گرفته در شاپرک، این شرکت‌ها در عین داشتن استقلال در فعالیت‌های خود، می‌توانند در تکامل شبکه نیز نقش موثری ایفا کنند. این مدل همکاری می‌تواند به بازی برد - برد برای همه بازیگران منتهی شود.
۳ - سومین نقش یا هویتی که شاپرک از آن برخوردار است، نقش نظارت و ارزیابی در شبکه پرداخت کشور بوده و در حقیقت چشم بانک مرکزی برای پایش دائمی و دقیق روی این شبکه و عملکرد آن است. اطلاعات صحیح و دقیق می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های به موقع بسیار موثر واقع شود. همچنین با تحلیل کارشناسی مناسب در شاپرک، بانک مرکزی می‌تواند نسبت به پی‌ریزی ضوابط مناسب و متناسب با شرایط مورد نیاز جامعه در نظام پرداخت کشور اقدام کند.شاپرک به خوبی توانسته است خلا موجود بین این اجزا را پر کند.
به عبارت دیگر، مشتریان و استفاده‌کنندگان نهایی از خدمات پرداخت که در حقیقت آحاد افراد جامعه را تشکیل می‌دهند معمولا با یک واسطه؛ یعنی بانک یا شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با شاپرک در ارتباط هستند با این وجود برای آنکه رضایت افراد در جامعه به حداکثر میزان خود برسد، کانال‌های ارتباطی نیز برای این بخش‌ها در نظر گرفته شده و پذیرندگان و دارندگان نیز می‌توانند از طریق شاپرک به خواسته‌های خود برسند.
نیازها و انتظارات جامعه در حوزه و شبکه پرداخت
جامعه نیازمند آسایش است، شاید این مهم‌ترین دلیلی باشد که گرایش اقشار مختلف جامعه به سمت ابزارهای نوین پرداخت در چند سال اخیر را توجیه کند. افزایش سرعت مبادلات، عدم‌نیاز به مراجعه حضوری به شعب بانک، حذر از خطرات حمل پول نقد، بی‌نیازی به تهیه پول خرد مورد نیاز، امکان مدیریت ساده‌تر نقدینگی، دریافت سود بابت موجودی پولی که نزد بانک نگهداری می‌شود. همگی مردم را تشویق به تهیه کارت‌های بانکی مختلف و استفاده از آنها کرد.به دنبال استقبال جامعه از این ابزارهای نوین، بانک‌ها نیز به اهمیت وجوه و گردش مالی ناشی از آنکه از این طریق به واسطه عدم‌استفاده از پول نقد توسط مردم می‌توانستند جذب کنند، پی بردند و تلاش در افزایش فعالیت در این حوزه کردند.
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، کاهش هزینه‌های ناشی از کم شدن مراجعات حضوری به شعب بانک‌ها،کاهش هزینه‌های استفاده از اسکناس مانند چاپ، نگهداری، حمل و نقل و امحای آن، همه و همه دلایل و نیازهایی هستند که باعث رشد سریع و در برخی موارد، شتابزده این حوزه در گذشته شد. عطش برای رفع این نیازها به قدری زیاد بود که در مواردی منجر به تخصیص نابهینه منابع شد.
داشتن برنامه مدون و جامع برای نظام پرداخت کشور، توزیع مناسب امکانات و خدمات پرداخت در سطح کشور، سهولت کنترل و نظارت بر شبکه و موارد مشابه به عنوان نیازهای جدید مطرح شد. در نتیجه این ایده شکل گرفت که به جای پرداختن به نیازهای روزمره به بررسی نیازهای آتی جامعه از نظام پرداخت توجه و پرداخته شود و استراتژی مناسب برای آن استخراج و پیاده‌سازی شود.
خصوصیات یک نظام کارآمد پرداخت
همان طور که اشاره شد شاید امکان ارائه راه‌حل‌های موقت و کوتاه مدت برای اصلاح مسیر حرکت صنعت پرداخت کشور وجود داشت، اما این راهکارها در بلند مدت
نمی‌توانست همه نیازهای جامعه را پاسخگو باشد بنابراین باید پاسخ این سوال داده شود که یک نظام کارآمد پرداخت باید چه خصوصیاتی داشته باشد و به چه نیازهایی پاسخ دهد.
اولین و مهم‌ترین خصوصیت این نظام وجود سازوکاری است که بتواند به‌طور دائمی در آن بهبود ایجاد کند. این بهبود باید همه جانبه بوده و در راستای اهداف کلیه ذی‌نفعان باشد. از این رو باید متولی برای این کار در نظر گرفته شود و امکان گرفتن بازخورد از بازار پرداخت و کلیه ذی‌نفعان برای وی فراهم شود، همچنین ابزارهایی برای هدایت صنعت پرداخت و اصلاح انحراف در روش‌ها و برنامه‌ها در اختیار داشته باشد. خصوصیت بعدی توجه کافی به ذی‌نفعان می‌باشد و اصلی‌ترین گروهی که باید به آنها توجه کرد مصرف‌کنندگان نهایی یا فروشندگان و خریداران است. افزایش رضایت مصرف‌کننده و توجه به آن تضمین‌کننده پایداری و توسعه یک نظام مناسب است. به همین دلیل داشتن ابزارهای نظر سنجی و تحقیق و توسعه خدمات متنوع و جدید همواره مدنظر قرار گرفته است.
استفاده از ابزارهای پرداخت الکترونیک همان‌قدر که تسهیل‌کننده است، می‌تواند خطراتی نیز به همراه داشته باشد. در نظام پرداخت به مدیریت ریسک و امنیت توجه ویژه‌ای شده است و این کار از طریق‌کنترل و نظارت متمرکز در شبکه پرداخت کشور قابل انجام می‌باشد. در کنار همه تمهیدات باید از طریق فرهنگ سازی، سطح امنیت افراد و استفاده‌کنندگان را بالا برد. قاعدتا اینکار نباید منجر به سلب اطمینان افراد از نظام پرداخت شود. تنها در شرایطی که اطمینان کامل از شبکه وجود داشته باشد از آن استفاده مناسب خواهد شد. با روش‌های مختلف در سطح جامعه دائما این احساس اطمینان تقویت شده و در سطح مناسبی تثبیت می‌شود.
افزایش ضریب امنیت پرداخت‌ها نباید منجر به پیچیدگی فرآیند‌ها شود، ساده‌سازی و سهولت استفاده از خدمات پرداخت برای اقشار مختلف جامعه یکی از خصوصیاتی است که باید به آن توجه گردد. به این منظور استاندارد‌سازی خدمات قابل عرضه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
این مجموعه همچنین باید بتواند از منابع موجود استفاده بهینه کند و هدایت به سمت استفاده مناسب از این منابع در اولویت است. در عین حال ساز و کار یکسانی برای فعالیت شرکت‌ها ایجاد می‌شود، به عبارتی قواعد بازی به شکلی تنظیم می‌گردد که شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بتوانند با یکدیگر برای افزایش کیفیت خدمات و ساختن بسته‌های متنوع خدمات رقابت نمایند و منابع و تجهیزات خود را در جایی استقرار دهند که بیشترین منفعت را به کل جامعه برساند.
پاسخ به نیازها در هر مرحله
شاپرک وظیفه کارآمد نگه داشتن این شبکه را به عهده دارد، از طرفی باید ارتباط موثری با اعضای اصلی این شبکه یعنی بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت برقرار کند و از طرف دیگر منافع و رضایت مشتریان نهایی؛ یعنی دارندگان و پذیرندگان کارت را مدنظر قراردهد.
در نخستین گام ایجاد زیرساخت فنی، تعامل با بانک‌ها و ایجاد تشکلی بین اعضا برای شروع در نظر گرفته شد. این مرحله را می‌توان مرحله آماده‌سازی نامید. در این مرحله اعضا توانستند تا حد زیادی ضرورت ایجاد این تشکل و اعمال تغییرات را درک کرده و حداقل‌های مورد نیاز را به دست آورند و وارد دشوار‌ترین مرحله کار؛ یعنی عبور از مدل قبلی به مدل جدید شوند. در این مرحله حداکثر تلاش شده تا استفاده‌کنندگان نهایی کمترین تغییرات را احساس کرده و مانند گذشته از ابزارها استفاده نمایند.در قدم بعدی پس از آنکه سطح خدمات در سطح قابل قبولی حالت متعادل به دست آورد، برنامه‌ریزی برای رسیدن به سطح مورد نیاز از نظر امنیت می‌باشد. در این مرحله سازوکارهای نظارتی استقرار یافته و همزمان به کمک اعضا برنامه‌ریزی برای آینده نظام پرداخت صورت می‌گیرد.ایجاد خدمات جدید و افزایش کیفیت خدمات قابل ارائه در شبکه در مرحله بعدی مورد توجه قرار می‌گیرد در این مرحله بیشتر توجه به بازار، نیازهای مشتریان و تحقیق در مورد راه‌حل‌های متداول و توسعه مناسب‌ترین راهکارها در این حوزه می‌باشد. در همین مرحله اولین نتایج این تغییرات به ثمر خواهد رسید و با استفاده از اطلاعات جمع‌آوری شده و به کمک ابزارهای نوین داده کاوی و تحلیل اطلاعات، امکان ارائه خدمات جدید به خصوص برای کشف تقلب‌ها، شناسایی مصادیق پولشویی و شناسایی نیازهای آتی در بازار پرداخت به وجود می‌آید.
ارتباط شاپرک با سامانه‌های ملی تسویه
همان طور که در بخش قبلی نیز اشاره شد، برای انجام تراکنش‌ها به صورت بر خط به کمک سوئیچ شاپرک زیرساخت شبکه فراهم شده است و داخل شبکه‌ای امن این تراکنش‌ها از پایانه فروش و سوئیچ شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به سوئیچ شاپرک و از آنجا از طریق سامانه‌های ملی پرداخت به سمت سوئیچ بانک صادر‌کننده روانه می‌شود. تا این مرحله تراکنش بر خط انجام شده که نتیجه آن کسر مبلغ تراکنش از حساب‌دارنده کارت یا درج در صورتحساب دارنده کارت اعتباری می‌باشد. در مرحله بعدی که نقش سامانه‌های ملی تسویه پررنگ می‌گردد، مبالغ به صورت یکجا و در فواصل زمانی که طبق قرارداد شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با پذیرنده مشخص شده است، محاسبه و به حساب پذیرنده واریز می‌شود. نتیجه این عملیات منجر به بدهکار یا بستانکار شدن بانک‌ها نسبت به یکدیگر خواهد شد (بانک‌های صادر‌کننده و بانک‌هایی که حساب پذیرندگان در آنها تعریف شده‌اند) در گام بعدی تسویه بین بانکی طبق روال‌های تعیین شده برای اینکار انجام می‌گیرد.سامانه‌هایی همچون پایا، پاشا و ساتنا مهم‌ترین قسمت‌هایی هستند که وظیفه انجام این کار را بر عهده دارند. در کنار این سامانه‌ها، سامانه‌هایی نیز برای حصول اطمینان از انجام صحیح عملیات در نظر گرفته شده که سامانه رفع مغایرت از آن جمله می‌باشد.کلیه مجموعه‌هایی که به آنها اشاره شده، طبق استانداردهای مشخص حوزه پرداخت تعریف شده‌اند و این امکان را به وجود آورده‌اند که در آینده شبکه الکترونیکی پرداخت کارت امکان اتصال به سایر شبکه‌های محلی یا بین‌المللی را نیز داشته باشد.
ارسال نظر