تورم ماه اول امسال اعلام شد
سه رکورد تورمی در فروردین ۱۴۰۰
براساس این آمار اولین ماه بهار با تورم به نسبت بالایی همراه شده و افزایش قابل‌توجهی در شاخص بهای مصرف‌کننده را تجربه کرده است. همچنین آمار اعلام شده خبر از تورم میانگین 9/ 38 درصدی می‌دهد که فاصله قابل‌توجهی از نرخ 22 درصدی هدف‌گذاری شده از سوی بانک مرکزی دارد و بیشترین رقم در پانزده ماه اخیر است. افزایش سطح تورم نسبت به ماه گذشته خبر از تاثیر رشد افزایش پول در ماه گذشته بر شاخص قیمت‌ها در ماه فروردین دارد. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی و عواملی چون کسری بودجه، رشد نقدینگی و ریسک‌های سیاسی دستیابی به تورم میانگین 22 درصدی هدف‌گذاری شده دور از انتظار خواهد بود.
تورم در اولین فصل بهار
رئیس مرکز آمار ایران در یک کنفرانس مطبوعاتی اطلاعات مربوط به تورم اولین ماه سال‌جاری را اعلام کرد. در این نشست تورم ماهانه فروردین‌ماه سال‌جاری 7/ 2 درصد اعلام شد که نسبت به تورم ماهانه فروردین در دهه 90 عدد بالایی به حساب می‌آید و اگر بخواهیم آن را رده‌بندی کنیم، پس از فروردین‌ماه سال 98 و 92 سومین تورم بالا فروردین‌ماه در میان سال‌های دهه 90 به حساب می‌آید. این عدد نسبت به تورم ماهانه در اسفند ماه 50 درصد رشد را نشان می‌دهد که عدد قابل‌توجهی است. در ادامه این کنفرانس خبری تورم نقطه به نقطه در فروردین 1400 اعلام شد؛ حسین‌زاده،رئیس مرکز آمار، این عدد را 5/ 49 درصد اعلام کرد که از خردادماه سال 98 بی‌سابقه است و رشد 8/ 0 درصدی را نسبت به اسفند 99 نشان می‌دهد. اما آمار بعدی اعلام شده نرخ تورم متوسط بود که در فروردین‌ماه سال‌جاری در عدد 9/ 38 درصد ایستاد که فاصله قابل‌توجهی با تورم هدف‌گذاری شده 22 درصدی از سوی بانک مرکزی دارد و به نظر می‌رسد با توجه به شرایط موجود در اقتصاد ایران رسیدن به این نرخ تورم متوسط در ماه‌های اردیبهشت و خرداد قابل‌تحقق نباشد و وعده بانک مرکزی محقق نخواهد شد.
رشد پول موتور افزایش تورم
آمارهای منتشر شده در زمستان گذشته نشان می‌دهد که سهم پول در ترکیب افزایش نقدینگی بعد از وقفه‌ای دو ماهه، دوباره روند افزایشی به خود گرفته است. نوسانات پول و شبه‌پول در سال گذشته فرازونشیب‌های متفاوتی را تجربه کرد و از اول سال تا ماه مهر رشد پول بیشتر از شبه‌پول بود، در میانه‌های پاییز این روند شاهد تغییراتی بود و در آبان و آذر سال 99 به‌دلیل تغییرات انتظارت تورمی، رشد شبه‌پول از پول پیش افتاد. اما با تغییر انتظار تورم در دی ماه و بهمن ماه روند نزولی سرعت رشد پول متوقف شد و دوباره رشد ماهانه پول از شبه‌پول سبقت گرفت. اما چرا سبقت پول از شبه‌پول مهم است؟ رشد بیشتر پول نسبت به شبه‌پول اثر نقدینگی بر تورم را پررنگ‌تر می‌کند. در این زمان رشد نقدینگی در بهمن ماه به صورت نقطه به نقطه ۱/ ۳۹ درصد و به صورت ماهانه9/ 2 درصد گزارش شد که این میزان رشد نقدینگی بیشترین رقم در ۶ سال اخیر و بی‌سابقه بود. اما نکته مهم این است که علاوه بر رشد بالای نقدینگی، ترکیب این متغیر نیز در جهت افزایش درجه سیالیت فشار بیشتر به تورم درحال تغییر بود. قابل‌پیش‌بینی بود که این تغییر روند شدت گیرد و موجب تورم در ماه‌های آتی بشود. به نظر می‌رسد این تغییر ترکیب نقدینگی و افزایش سهم پول، خود را به خوبی در تورم فروردین 1400 منعکس کرده تا رکوردشکنی‌ها در رشد پول و نقدینگی در زمستان 99 به رکورد شکنی در اولین آمار تورم منتشر شده در سال 1400 منجر شود. به‌رغم اینکه در زمستان سال گذشته پایه پولی و نقدینگی رشد بالایی را تجربه کردند، اما مهم‌ترین عاملی که تغییرات تورم را در کوتاه‌مدت مشخص می‌کند، رشد پول است. بررسی آمارها و مقایسه رشد ماهانه پول و شبه‌پول با آمار تورم ماهانه از تاثیر بیشتر رشد پول بر تورم حکایت دارد. ابزارهای شناخته شده‌ای برای کنترل نقدینگی وجود دارد، اما در شرایط امروز ایران دو عامل را می‌توان برای تاثیرگذاری بر روند فعلی در نظر گرفت؛ راهکار اول این است که سیاست‌گذار با ابزارهای پولی اقدامات لازم را برای تغییر متغیر‌های پولی انجام دهد و راهکار دوم، اخبار سیاسی قطعی و مثبت است. بدیهی است که مورد دوم تحت کنترل سیاست‌گذار پولی نیست و به‌نظر می‌رسد تنها راه موجود تمرکز بر ابزارهای در دسترس است.
انحراف از هدف تورمی
خرداد سال گذشته رئیس کل بانک مرکزی از سیاست‌های جدید بانک‌مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی رونمایی کرد. همتی گفت انضباط مالی شرط مهم کنترل تورم است و دولت قصد دارد کسری بودجه را از طریق واگذاری سهام و انتشار اوراق وتعمیق بازار بدهی تامین کند. او اظهار کرد این کار به بانک مرکزی کمک می‌کند که کنترل رشد نقدینگی را به‌طور جدی دنبال کند. همتی هدف این کار را کنترل تورم اعلام کرد و افزود: هدف‌گذاری تورمی یک سازوکار مدرن سیاست‌گذاری پولی و راهبرد جاافتاده‌ای در بانک‌های مرکزی دنیا در سه دهه گذشته است و بانک‌مرکزی مصمم است در ایران هم این تجربه موفق را انجام بدهد و به تدریج مردم را از شر تورم مزمن خلاص کند. او برنامه بانک‌مرکزی را نظارت شدید و دقیق بر ترازنامه بانک‌ها اعلام کرد و هدف از این کار را کاهش ناترازی بانک‌ها دانست. با اینکه در حال نزدیک شدن به موعد مقرر شده از سوی رئیس کل بانک مرکزی هستیم به‌نظر می‌رسد که نتایج اعلام شده از سوی بانک‌مرکزی محقق نشده و آمارها، بازگشت روند صعودی رشد پول و به تبع آن رشد تورم را نشان می‌دهند.
خطر سرکوب نرخ سود
در چنین شرایطی اعتراضات و اظهارات مختلفی به گوش می‌رسد که از نرخ بالای بهره انتقاد می‌کنند و معتقد هستند که بانک مرکزی با بالا نگه داشتن نرخ بهره از رونق اقتصاد جلوگیری می‌کند. به نظر می‌رسد این گروه‌ها به دو موضوع اعتراض دارند؛ در وهله اول معتقدند که نرخ بهره بالا در روند اعتبارگیری اخلال ایجاد کرده و باعث کند شدن نرخ رشد اقتصادی و رونق تولید می‌شود. گروه دوم اما رشد و رونق بورس را مدنظر دارند و معتقدند نرخ بالای بهره باعث شده تا بورس جذابیت خود را از دست بدهد و پول به جای حرکت به سمت بازار سهام به سمت اوراق بدهی منحرف شود. با وجود اینکه هر دو گروه استدلال‌های منطقی برای خواسته خود مطرح می‌کنند، اما به این موضوع پاسخ مشخصی نمی‌دهد که در شرایطی که شاهد تغییراتی در ترکیب رشد نقدینگی هستیم و نرخ رشد نقدینگی به سمت پول متمایل شده و خود را در تورم‌های بالا نشان می‌دهد، آیا کاهش نرخ بهره معنایی جز شدت گرفتن رشد پول و تورم دارد؟ به نظر می‌رسد اعتراضات برخاسته از این دیدگاه ، همه جوانب کاهش نرخ بهره را در نظر نمی‌گیرد و به آثار مخرب آن توجهی ندارد. هرچند به نظر می‌رسد با توجه به بودجه انبساطی سال آینده و عدم قطعیت سیاسی در شرایط فعلی کشور، سال آینده از نظر تورمی وضعیت مطلوبی پیش رو نداشته باشد.
