صندوق بین‌المللی پول که ذخایر ارزی ایران را ۱۱۵ میلیارد دلار تخمین زد
تصحیح IMF از آمار منابع ارزی
اعلام آمار ذخایر ارزی توسط صندوق بین‌المللی پول
چندی پیش صندوق بین‌المللی پول در تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت اقتصادی کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی بیان کرده بود که ذخایر ارزی قابل دسترس ایران از ۵/ ۱۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ به ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ سقوط کرده است. در این گزارش که روز یکشنبه ۲۲ فروردین در سایت صندوق بین‌المللی پول منتشر شد، در ارتباط با منابع ارزی ایران نقل شده بود که متوسط ذخایر ارزی قابل دسترسی کشور در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ حدود ۷۱ میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۱۸ به حدود ۵/ ۱۲۲ میلیارد دلار رسید و در سال ۲۰۱۹ به ۴/ ۱۲ میلیارد دلار و در نهایت، در سال ۲۰۲۰ میلادی به چهار میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین بر اساس آمارهای این گزارش، ذخایر قابل دسترسی ایران معادل ۱۰ درصد از کل ذخایر ارزی کشور (مجموع ذخایر مسدود شده و قابل دسترس) است. به این ترتیب، در واقع کل ذخایر ارزی ایران چه قابل دسترسی و چه مسدود شده در سال ۲۰۲۰ میلادی ۴۰ میلیارد دلار بوده که معادل کمتر از یک سوم کل ذخایر ارزی ایران در سال ۲۰۱۸ است. بر اساس این ادعای اولیه، طی دو سال گذشته بیش از ۸۲ میلیارد دلار از ذخایر ارزی کشور خرج شده و بقیه آن معادل چهار میلیارد دلار برای ایران در دسترس است، در حالی‌که ۳۶ میلیارد دلار نیز مسدود شده است. در سال‌های گذشته، آمارهای ارائه شده در بخش ذخایر ارزی همواره مورد سوال قرار می‌گرفت.
پرده دوم، واکنش همتی به آمار
پس از ارائه آمارهای صندوق بین‌المللی پول، رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشتی اینستاگرامی در صفحه شخصی خود در ارتباط با بازار ارز تصریح کرده بود که تخمین صندوق بین‌المللی پول از میزان ذخایر ارزی ایران خطای فاحش است و بانک مرکزی بازار ارز را به سمت تعادل راهبری می‌کند. همتی در این یادداشت بیان کرده بود: «گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول از تخمین میزان ذخایر ارزی بانک مرکزی، یک خطای فاحش و گزارشی غلط و ناشی از اطلاعات ناقص آنها است. انتشار یک تخمین اشتباه ازسوی صندوق، بدون اخذ تایید از بانک مرکزی، مانند رفتار همراه با تبعیض آنها، زیبنده صندوق بین‌المللی پول نیست.»
او همچنین بیان کرده بود که چند ماه است که بازار ارز ثبات نسبی به خود گرفته است که حاصل تلاش مضاعف بانک مرکزی دراین عرصه و نیز همراهی صادر‌کنندگان و چشم‌انداز بهتر اقتصاد کشور است. این روزها اشخاص مختلفی راجع به ارزهای ایران در بانک‌های خارجی و سرنوشت آنها اظهار‌نظر و اطلاع‌رسانی می‌کنند. از آنجا که اطلاعات مربوط به این منابع و وضعیت آنها در اختیار بانک مرکزی است، اظهارات افراد غیر‌مسوول در این مورد سندیت ندارد. بانک مرکزی سیاست‌ها و برنامه‌های تامین ارز خود را مانند ماه‌های گذشته، بر مبنای ارزهای در دسترس و بدون تکیه بر منابع مسدودی تنظیم کرده است. طبعا دسترسی به این منابع، قدرت بازارسازی بانک مرکزی را افزایش خواهد داد. همچنین همتی افزود که این نهاد پولی و مالی به دور از هیجانات غیر منطقی و به‌صورت تدریجی متناسب با عوامل موثر بر عرضه و تقاضای ارز در بازار ثانویه، این بازار را به سمت تعادل راهبری و مدیریت خواهد کرد.
پرده سوم؛ تصحیح آمار منابع ارزی
به‌دنبال اعتراض بانک مرکزی به صندوق بین‌المللی پول در تخمین میزان ذخایر ارزی ایران، صندوق بین‌المللی پول در ایمیلی رسمی به بانک مرکزی، ضمن ابزار تاسف از سوء‌برداشت پیش آمده، عدد اعلامی پیشین را تخمینی مبنی بر فروض از ذخایر «قابل استفاده کشور» اعلام و تخمین خود از «کل ذخایر رسمی ناخالص» ایران را به میزان ۱۱۵ میلیارد دلار اصلاح کرد. گفتنی است اشکال در خصوص سایر موارد برآوردی صندوق همچنان پابرجا است که برای رفع این اشکالات نیز پیگیری‌های لازم از طرف بانک مرکزی انجام می‌گیرد. البته نکته‌ای که باید تاکید کرد این است که اگرچه که ذخایر ارزی در حال حاضر این مبلغ گزارش شده است، اما سوال اصلی این است که میزان ذخایر ارزی قابل دسترس در کشور به چه میزان است و اقتصاد ایران به چند درصد از این منابع دسترسی دارد.
