جزئیات نخستین عملیات بازار باز در ۱۴۰۰ نشان می‌دهد
تزریق نقدینگی با نرخ زیر بیست
طبق گزارش روابط عمومی بانک مرکزی پیرو اطلاعیه روز شنبه ۱۴ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ مبنی بر برگزاری حراج خرید مدت‌دار اوراق بدهی دولتی در عملیات بازار باز، هشت بانک و موسسه اعتباری در مهلت تعیین‌شده سفارش فروش اوراق بدهی دولتی در قالب توافق بازخرید (ریپو) را در مجموع به ارزش۱۶/ ۱۲هزار میلیارد تومان از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک مرکزی ارسال کردند. با توجه به پیش‌بینی‌های بانک مرکزی از میزان نقدینگی موجود در بازار بین بانکی، این بانک با تزریق ۲۵/ ۶هزار میلیارد تومان نقدینگی در قالب توافق بازخرید به بانک‌های متقاضی موافقت کرد. از سوی دیگر از ابتدای سال جاری بانک‌ها و موسسات اعتباری در ۱۴ نوبت از اعتبارگیری قاعده‌مند استفاده کرده‌اند که در مجموع به مبلغ ۲۶/ ۴۱ هزارمیلیارد تومان می‌رسد. بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق بدهی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سود سقف دالان (۲۲ درصد) استفاده کنند. بانک مرکزی به‌منظور مدیریت نقدینگی موجود در بازار بین بانکی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی اجرا می‌کند.
عملیات بازار باز چگونه کار می‌کند؟
عملیات بازار باز در بازار بین بانکی اجرا می‌شود. بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی و بانک‌مرکزی در این بازار حضور دارند. بانک‌مرکزی با دو ابزار که در اختیار دارد نرخ سود را کنترل می‌کند؛ نخست، خرید و فروش اوراق دولتی به‌صورت قطعی و دوم خرید و فروش این اوراق به‌صورت توافق بازخرید (ریپو) است. در روش نخست اگر بازار با کمبود منابع مواجه شود ،بانک‌مرکزی اوراق بهادار دولتی یا اوراق بدهی بانک‌ها را از بانک‌ها می‌خرد و پول در اختیار آنها قرار می‌دهد و به این شکل با تزریق منابع، نرخ را در حالت افزایش مدیریت می‌کند و نرخ را کاهش می‌دهد یا تثبیت می‌کند و می‌تواند همین روند را به‌طور معکوس طی کند. در روش دوم بانک‌مرکزی در صورتی که بازار بین بانکی با مازاد منابع روبه‌رو باشد، اوراق را به بانک‌ها می‌فروشد و در سررسید برعکس اوراق را از آنها خریداری می‌کند. روش بعدی بانک‌مرکزی، تسهیلات قاعده‌مند است. بانک‌مرکزی به‌منظور کنترل دامنه نرخ سود، اجازه نمی‌دهد نرخ از حدی بالاتر یا پایین‌تر برود و کف و سقفی برای آن وضع می‌کند. وضع نرخ کف به این معنا است که اگر بانکی منابعی پایین‌تر از نرخ سود بازار خواست، نزد بانک‌مرکزی سپرده‌گذاری کند و بانک‌مرکزی با نرخ سود کف، منابع را به آن می‌دهد. نرخ سقف نیز به این معنا است که اگر بانک‌ها نتوانستند از یکدیگر قرض بگیرند، با گذاشتن وثیقه نزد بانک‌مرکزی، می‌توانند با نرخ سقف تسهیلات بگیرند. این نرخ سود در واقع در یک دالان حرکت می‌کند که نرخ کف ۱۴درصد و نرخ سقف آن ۲۲درصد است.
نکته‌ای که در این بحث وجود دارد آن است که در نرخ ۲۲درصد یک حالت وثیقه‌گیری وجود دارد؛ به این معنا که وثیقه‌ای به نام بانک‌مرکزی بلوکه‌شده و منابع با نرخ ۲۲درصد به بانک‌ها اعطا می‌شود و باید توجه شود که این بازار کوتاه‌مدت است. اما اگر بانک طی روز به مشکلی بر بخورد یا به عبارتی به منابع اضطراری نیاز داشته باشد، می‌تواند اقدام به توافق بازخرید کند. همچنین در بازار بین بانکی که معمولا یک‌شبه و نهایتا دو هفته است، بانک‌ها می‌توانند مدت قرض‌گیری را تمدید کنند. این مقام بانکی افزود: «توافق بازخرید از رسوب اوراق در ترازنامه بانک‌مرکزی نیز جلوگیری می‌کند؛ چراکه عملا دو اختیار وجود دارد، یک اختیار خرید از سمت خریدار و یک اختیار فروش از سمت فروشنده که در سررسید این اختیارها معکوس می‌شود. این توافق‌‌ها جنبه مدیریت بازار نقدینگی دارد و از جنس تزریق منابع به‌طور کوتاه‌مدت است. هدف این رویکرد، مدیریت نرخ سود است و مقدار و حجم پول، متغیری در دست بانک‌مرکزی است تا به وسیله آن نرخ سود را کنترل کند.
