ضرورت استقلال عمل بانک‌مرکزی در مدیریت ارزی کشور
به گزارش «ایبنا» با وجود اینکه رئیس‌کل بانک‌مرکزی بارها به صراحت اعلام کرده است که این نهاد قصدی برای افزایش نرخ ارز ندارد و اصلا به آن سمت حرکت نخواهد کرد، اما کمابیش عده‌ای از افراد این اتهام را متوجه این نهاد سیاست‌گذار می‌کنند. این درحالی است که در مورد مشکلات اقتصادی کشور از یک طرف باید جوانب بسیاری از جمله شدیدترین تحریم‌های اقتصادی، بحران کرونا و تعطیلی کسب‌وکارها، کاهش درآمدهای دولت و نظایر آن را سنجید و از سوی دیگر، باید از همه دستگاه‌های کشور خواست تا پاسخگوی عملکرد اقتصادی خود باشند.
سیدکمال سیدعلی، معان اسبق ارزی بانک‌مرکزی اظهار کرد: به‌نظر من، اینکه بانک‌مرکزی بانکدار دولت است و تامین مالی دولت برای فروش نفت از طریق آن صورت می‌گیرد، اولین اشکالی است که در این ارتباط وجود دارد و به تبع آن چون امکان دارد میزان فروش نفت کم شود و قیمت نفت پایین بیاید، اما مسوولیت بانک‌مرکزی در ارتباط با تامین مالی دولت از بین نخواهد رفت و همیشه سرجای خود باقی است، بنابراین بانکداری بانک‌مرکزی باید از بانکداری دولت جدا شود.
وی درباره رابطه تورم با نرخ ارز تصریح کرد: هرچند افزایش نرخ ارز یک بار تورمی دارد، اما از طرفی خود تورم نرخ ارز را هم افزایش خواهد داد. یعنی یک رابطه دو سویه بین نرخ ارز و تورم وجود دارد و در این رابطه تصور می‌شود کنترل تورم از طریق مدیریت نرخ ارز باید باشد در صورتی که خود تورم هم در نرخ ارز موثر است.
سیدعلی ادامه داد: بنابراین وقتی ما با این تفکر پیش می‌رویم که صرفا نرخ ارز باعث تورم می‌شود و به عوامل دیگری همچون درآمدهای دولت یا کسری بودجه یا مالیات نگرفتن از مردم توجهی نمی‌شود و همه عوامل در درجات بعدی قرار می‌گیرد، تصور می‌کنیم تنها نرخ ارز است که موجب تورم می‌شود و دولت و بانک‌مرکزی تلاش می‌کنند که نرخ ارز را همیشه پایین نگه دارند و به این ترتیب یک بازار دو نرخی و سه‌نرخی به‌وجود می‌آید.
این اقتصاددان درباره ارز دولتی یادآور شد: خود این پرداخت سوبسید برای خرید اجناس از خارج از کشور با نرخ ارز پایین‌تر باعث می‌شود این موضوع یارانه که از طریق نرخ ارز داده می‌شود اهمیت مدیریت نرخ ارز را زیاد کند. درحالی‌که اگر ساز و کار بازار یعنی صادرکننده و واردکننده که نیازمند ارز هستند خودشان به یک قیمت واحد برسند و یارانه‌ای در کار نباشد، حساسیت و اهمیت نرخ ارز در اقتصاد کشور از بین خواهد رفت.
وی افزود: مثل بقیه کشورها اگر صادرکننده‌ها و واردکننده‌ها را به هم مرتبط می‌کردیم و از اول دولت نسبت به تخصیص منابع ارزی یارانه‌ای اقدام نمی‌کرد (که آن هم به‌دلیل مسائل نفتی و فروش نفت است) این مشکل ایجاد نمی‌شد.
معاون اسبق ارزی بانک‌مرکزی درباره تاثیر درآمدهای ارزی ناشی از نفت بر بانکداری کشور هم گفت: وقتی نفت فروش نمی‌رود و پول آن به داخل باز نمی‌گردد، این بانک‌مرکزی است که مسوولیت تامین مالی دولت را دارد و وقتی که این مسوولیت را دارد، در غیاب درآمدهای نفتی مجبور است با خلق پول کسری بودجه را تامین کند. درحالی‌که کسری بودجه ما به‌دلیل ساختاربندی بودجه و نحوه وصول درآمدهای نفتی و مالیاتی کشور است، اما در عمل همه اینها به گردن بانک‌مرکزی می‌افتد و در نهایت این نهاد مجبور است وجوه موردنیاز دولت را تامین کند. وی اضافه کرد: بنابراین وقتی ما با کاهش قیمت نفت مواجهیم و نمی‌توانیم ارز را بفروشیم، متاسفانه باز هم به‌دلیل بانکدار بودن بانک‌مرکزی نسبت به دولت، بانک‌مرکزی وجوه را تامین می‌کند و این خود امری است که اهمیت ارز در اقتصاد ما را بالا می‌برد.
سیدعلی با بیان اینکه متاسفانه بازار ما عمق ندارد، اظهار کرد: یعنی آنهایی که درآمد ارزی در کشور دارند و آنها که هزینه ارزی در کشور دارند، خودشان با هم در ارتباط نیستند و سر هر دوی آنها به سیستم بانک‌مرکزی برمی‌گردد تا بانک تخصیص ارز کند. درحالی‌که به‌نظر می‌رسد در هیچ جای دنیا مثل ما بانک‌مرکزی مسوولیت تخصیص ارز را ندارد. اما در ایران حتی مسوولیت وزارت خارجه هم به بانک‌مرکزی محول شده و همه توجه‌ها به سمت تخصیص منابع ارزی رفته است.
این اقتصاددان با بیان اینکه بانک‌مرکزی نباید نرخ‌گذاری کند، ادامه داد: این نهاد تنها باید حدود و ثغور و دالانی را درست کند که نرخ ارز در آن دالان حرکت کند و شناور باشد. برخی مواقع دخالت‌هایی را هم داشته باشد که آن تونل ارزی ما نه از سقفش بالاتر رود و نه از کف خود پایین‌تر بیاید. وی افزود: در همه جای دنیا بانک‌مرکزی باید به‌صورت علمی و منطقی بازار ارز را مدیریت کند، در ایران هم فعالان اقتصادی باید متوجه باشند که بانک‌مرکزی باید حدود و ثغور را فقط تعیین کند و نه آنکه خودش نرخ تعیین کند و نرخ شناور ارز باید با خود بازار باشد.
سیدعلی تصریح کرد: ولی الان همه توجه‌ها به بانک‌مرکزی است و حتی وظیفه کنترل تعهدات ارزی و بستن پیمان ارزی همه و همه به بانک‌مرکزی برگشته است، درحالی‌که بانک‌مرکزی فقط مسوولیت حفظ ارزش پول را دارد و غیر از آن، وظایف دیگر ارگان‌ها است.
