بانک مرکزی جزئیات فرآیندهای غیرحضوری مربوط به چک را تشریح کرد
دفترچه راهنمای عملیات چک
براساس بخشنامه ابلاغ شده توسط بانک مرکزی به بانک‌های سرا‌سر کشور، تمامی صادر‌کنندگان و دریافت‌کنندگان چک از بیستم دی‌ماه سال‌جاری این امکان را به‌دست آورده‌اند که فرآیند ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد را به‌صورت اختیاری انجام دهند. در حال حاضر این امکان از طریق برنامکهای موبایلی که فهرست آنها در تارنمای شرکت شبکه الکترونیک پرداخت کارت (شاپرک) منتشر شده، فراهم است. البته در بخشنامه‌های بانک مرکزی به کرات یادآوری شده است که با توجه به اختیاری بودن کارسازی چک‌ها در سامانه صیاد، تا اطلاع ثانوی تمام چک‌ها کمافی‌سابق بدون نیاز به ثبت در این سامانه در شبکه بانکی کشور پذیرش و پردازش خواهند شد.
دانلود برنامک و اقدامات غیرحضوری
با توجه به در دسترس‌بودن برنامکهای حوزه پرداخت، خدمات پرکاربرد از قبیل امکان ثبت چک (متعلق به هر یک از بانک‌ها)، تایید چک (چکی که کاربر به‌عنوان ذی‌نفع قصد دریافت آن را دارد و نیاز است تا پیش از دریافت فیزیک چک، مندرجات آن را استعلام کرده و با فیزیک چک تطبیق دهد) و همچنین انتقال چک، توسط برنامکهای یاد شده ارائه می‌شوند. گفتنی است، نیازی به انجام هیچ اقدامی از جانب بانک، برای دسترسی به برنامکهای یاد شده وجود نداشته و افراد می‌توانند برنامکهای فوق را دانلود و مورد استفاده قرار دهند. (مجموعه برنامکهای قابل استفاده در این حوزه از طریق وب‌سایت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به نشانی www.shaparak.ir قابل دریافت و نصب است.)
فرآیند ثبت چک در سامانه صیاد
براساس بخشنامه بانک مرکزی به منظور ثبت چک، پس از درج مندرجات چک در برگه فیزیکی چک، صادر‌کننده چک به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و سپس اقدام به ورود اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذی‌نفع/ ذی‌نفعان می‌کند. این اقدامات به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی می‌شود و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تایید دریافت چک توسط ذی‌نفع آن است. مراحل ثبت اولیه چک در سامانه صیاد این گونه است که در گام اول، تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذی‌نفع و بابت در برگ چک در سامانه ثبت شود. سپس فرد با مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به صادر‌کننده چک است، گامی دیگر را پشت سر می‌گذارد. در گام سوم فرد از طریق یکی از کارت‌های بانکی صادر شده از سوی بانکی که دسته چک او را صادر کرده است، احراز هویت می‌شود. پس از احراز هویت فرد مندرجات چک را در سامانه صیاد وارد می‌کند و به‌عنوان اقدام نهایی، اطلاعات وارد شده در سامانه را تایید و در نتیجه ثبت اولیه چک به پایان می‌رسد.
فرآیند استعلام و تایید دریافت چک (توسط ذی‌نفع)
با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد است، گیرنده چک لازم است با در دست داشتن فیزیک چک، دریافت چک را تایید کند. ذی‌نفع ابتدا با مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به گیرنده چک است، به سامانه صیاد وارد می‌شود(لزومی به یکسان بودن ابزار مورد استفاده توسط صادر‌کننده و تایید‌‌کننده چک وجود ندارد). سپس در سامانه از طریق یکی از کارت‌های بانکی متعلق به شخص احراز هویت خواهد شد. در ادامه برای انجام استعلام و تطبیق مندرجات، فرد اطلاعاتی از قبیل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذی‌نفع را بررسی خواهد کرد. ذی‌نفع چک به جهت تایید یا رد مندرجات در سامانه با فیزیک چک و به منظور تایید صحت اطلاعات وارد شده در سامانه دو مسیر را پیش رو خواهد داشت؛ یا فرد اطلاعات را تایید می‌کند که در صورت تایید چک، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی شده و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت. در صورتی که فرد اطلاعات موجود در سامانه را رد کند، ذی‌نفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، باید فیزیک چک را به صادر‌کننده/ انتقال‌دهنده عودت دهد.
انتقال چک از طریق سامانه صیاد
در قانون جدید چک پشت‌نویسی(ظهر نویسی چک) با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است. براین اساس، هر دارنده چک برای انتقال چک به شخص دیگر لازم است مراحل ۵گانه‌ای را انجام دهد. برای شروع فرآیند انتقال چک لازم است فرد به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به انتقال‌دهنده چک است، مراجعه کند.
در مرحله دوم فرد از طریق یکی از کارت‌های بانکی متعلق به خودش احراز هویت خواهد شد، سپس فرد می‌تواند اطلاعات درج شده روی فیزیک چک که مربوط به انتقال دهنده چک است را در سامانه صیاد وارد کند. در مرحله چهارم اطلاعاتی جدید به سامانه وارد می‌شود، اطلاعاتی که روی فیزیک چک درج نشده است. در این مرحله از فرآیند انتقال چک، اطلاعاتی شامل هویت ذی‌نفع جدید چک و همچنین دلیل انتقال چک به فرد انتقال‌گیرنده آورده می‌شود. در آخرین مرحله تایید و ثبت اولیه برای انتقال چک انجام خواهد شد.
استعلام وضعیت اعتباری صادر‌کننده چک
یکی دیگر از فرآیندهای غیرحضوری که از ۲۰ دی ماه برای مشتریان شبکه بانکی کشور فراهم آمده، استعلام وضعیت اعتباری صادر‌کننده چک است. این سرویس، همانند گذشته، امکان استعلام وضعیت اعتباری صادر‌کننده چک از طریق ورود شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک را فراهم می‌کند. علاوه بر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد، خدمت مذکور از طریق «پرتال بانک مرکزی» و «سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱» قابل دریافت است.
برای استعلام از طریق پرتال بانک مرکزی، می‌توان از طریق مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی این بانک به نشانی www.cbi.ir یا مراجعه به صفحه استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی، از طریق ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی، نسبت به وضعیت اعتباری کلی صادر‌کننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوء اثر نشده نزد شبکه بانک مطلع شد. (شایان ذکر است، این اطلاعات در قالب دسته‌بندی‌هایی که شرح جزئیات آنها در تارنمای بانک مرکزی موجود است، ارائه می‌شود.)
سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱ نیز امکان استعلام وضعیت اعتباری کلی شخص صادر‌کننده چک، شامل دسته‌ای که فرد براساس تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوء اثر نشده، در آن قرار می‌گیرد را فراهم می‌کند.
فعلا فقط حقیقی‌ها
براساس آخرین اعلام بانک مرکزی، با توجه به در دسترس بودن برنامکهای حوزه پرداخت، خدمات پرکاربرد از قبیل امکان ثبت چک، تایید چک و همچنین انتقال چک، توسط برنامکهای موبایلی یادشده ارائه می‌شوند و نیازی به مراجعه حضوری به شعب بانک نیست. البته شایان ذکر است، برنامکهای حوزه پرداخت صرفا امکان ارائه خدمت به مشتریان حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارا هستند.
بدین ترتیب، صادر‌کننده چک پس از درج مندرجات چک در برگ آن لازم است برای ثبت اولیه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و سپس اقدام به ورود اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذی‌نفع (یا ذی‌نفعان) کند. این مرحله به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تائید دریافت چک توسط ذی‌نفع آن از طریق یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد است. لازم به ذکر است که در صورت رد چک، ذی‌نفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، باید فیزیک چک را به صادر‌کننده/ انتقال‌دهنده عودت دهد.
