دو دلیل برای اولویت دادن به خرید واکسن کرونا تشریح شد
هزینه- فایده خرید واکسن
کامیار محدث، معتقد است به دو دلیل دولت باید به هر طریقی که شده مقدمات خرید واکسن کرونا را فراهم کند. اول، جلوی تلفات انسانی ناشی از بیماری گرفته می‌شود، دوم اینکه هزینه‌های اقتصادی ناشی از قرنطینه‌های سراسری برای کشور بیشتر خواهد بود. اگرچه او تاکید دارد که به‌دلیل تحریم‌ها و پیش خریدی که دیگر کشورها انجام داده‌اند دسترسی به واکسن کرونا برای کشور سخت خواهد بود، اما معتقد است که دولت باید همه تلاش خود را برای رسیدن به واکسن به کار بندد و هزینه‌ای که برای خرید واکسن کرونا انجام می‌دهد در مقابل هزینه اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور به صرفه تر است. همچنین او با نگاه خوش‌بینانه‌ای معتقد است که ایران می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۱ به واکسن کرونا دسترسی پیدا کند.
سه واکسن در خط مقدم
کامیار محدث، استاد اقتصاد دانشگاه کمبریج در مصاحبه‌ای با «تجارت فردا» از اولویت‌های کشور برای دستیابی به واکسن کرونا و موانعی که سر راه رسیدن به واکسن وجود دارد می‌گوید. او در مورد انواع واکسن‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، می‌گوید: «اکنون سه واکسن وجود دارند که فاز نهایی مطالعات بالینی خود را منتشر کرده‌اند. واکسن شرکت‌های فایزر-بایون‌تک، مدرنا و استرازنکا- آکسفورد. ارائه واکسن بایون‌تک شروع شده و دو نمونه دیگر هم در حال حاضر وجود دارند که پیش‌بینی می‌شود در آینده آنها هم به میدان بیایند. اما مساله مهم در این مورد، میزان دسترسی کشورها به این واکسن است. کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، ژاپن، و کانادا وجود دارند که بخش زیادی از این واکسن‌ها را پیش خرید کرده‌اند. از سوی دیگر دولت فدرال آمریکا در شرکتی مانند مدرنا سرمایه‌گذاری داشته است. بنابراین طبیعی است که دسترسی کشورهایی که چنین اقداماتی داشتند به واکسن کرونا زودتر خواهد بود. اکنون گفته می‌شود که نمونه‌ای واکسن در چین هم کشف شده و در حال آزمایش است. به هر حال در هفته‌ها و ماه‌های آتی در مناطق مختلف جهان واکسن کرونا توزیع خواهد شد ولی کشورهای با اقتصادهای پیشرفته که در پیش خرید واکسن کرونا پیشگام بودند، در اولویت بوده و زودتر به واکسن دسترسی خواهند داشت.»
راه‌حل بیل گیتس برای رهایی دنیا از کرونا
محدث معتقد است که یکی از فاکتور‌های مهم برای دستیابی کشورها به واکسن، قیمت واکسن است. او می‌گوید: «قیمت واکسن های شرکت‌های فایزر- بایون‌تک و مدرنا هر دوز بین ۱۰ تا ۳۰ دلار است. با توجه به اینکه هر نفر به دو دوز واکسن نیاز دارد باید این قیمت را در دو ضرب کرد. از سوی دیگر قیمت هر دوز واکسن استرازنکا- آکسفورد نیز ۳ تا ۴ دلار است. این وضعیت نشان‌دهنده تفاوت قیمت قابل‌توجه بین واکسن‌های موجود است. در مقابل کشورهایی که دارای اقتصادهای در حال توسعه هستند هم برایشان تفاوت بین دو قیمت ۳ تا ۳۰ دلار قابل‌توجه است. درباره واکسنی مانند فایزر- بایون‌تک مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن نحوه نگهداری این واکسن است که باید در دمای منفی ۷۰ درجه باقی بماند. بنابراین موضوع نحوه نگهداری واکسن هم در کشورهای در حال توسعه خود یک مساله جدی به‌شمار می‌آید.»
محدث راه‌حل بیل گیتس برای دستیابی همه کشورها به واکسن را منطقی می‌داند. او می‌گوید: افرادی مانند بیل گیتس در این زمینه نظری قابل‌توجه دارند که به‌نظر من درست است. آنها معتقدند که برای واکسن کرونا باید سه قیمت در نظر گرفت. باید هزینه‌ای که کشورهای ثروتمند بابت واکسن پرداخت می‌کنند بالا باشد. هزینه کشورهای با درآمد متوسط در وضعیت متوسط قرار گیرد و کشورهای با درآمد پایین باید بتوانند با قیمت اندک واکسن را تهیه کنند. به این ترتیب کشورهای پولدار باید بتوانند با روشی به کشورهای فقیرتر سوبسید دهند تا مردم همه کشورها بتوانند از برنامه واکسیناسیون بهره ببرند. اگر کشورهای با درآمد بالا همگی هم واکسینه شوند تا زمانی که کشورهای دیگر هم از واکسن بهره‌مند نشوند باز در خطر گسترش بیماری خواهند بود. به هر حال مردم بین کشورها در رفت‌و‌آمدند و با یکدیگر کالا و خدمات معامله می‌کنند و این رفت‌وآمدها منجر به گسترش ویروسی مانند کرونا خواهد شد. به همین دلیل است که مطرح می‌شود باید کشورهای ثروتمند درباره واکسن کرونا به کشورهای با درآمد متوسط و اندک سوبسید دهند. در غیر این صورت نمی‌توان نتیجه مناسبی از ارائه واکسن کرونا دریافت کرد. اما نباید فراموش کرد که فرهنگ استفاده از واکسن هم در میان مردم کشورها متفاوت است. متاسفانه در بسیاری از نقاط جهان حتی در همین آمریکا و انگلستان برخی از مردم باوری به استفاده از واکسن نداشته و آن را مفید نمی‌دانند! آنها انتخاب می‌کنند که به آنها واکسن تزریق نشود و همین افراد می‌توانند مانع مقابله با ویروس کرونا شوند.»
موانع پیش‌روی دستیابی ایران به واکسن کرونا
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه دولت باید همه تلاش خود را برای دستیابی به واکسن کرونا انجام دهد، موانع مهمی را برای رسیدن به واکسن کرونا می‌بیند. او معتقد است «تحریم‌ها مساله جدی است که می‌تواند بر دسترسی ایران به واکسن تاثیر بگذارد. هرچند که همواره تاکید بر این بوده که تحریم‌های ترامپ علیه ایران حاوی نیازهای مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی نمی‌شود اما بسیاری از کشورها متاسفانه به‌دلیل تحریم‌های مالی نتوانستند به ایران دارو صادر کنند.» او با اشاره به اینکه اکنون نمی‌دانیم در صورت برداشته شدن تحریم‌ها کشورها چه کانال‌هایی می‌توانند ایجاد کنند که مثلا این واکسن را سریع تر به ایران برسانند، مساله اصلی را مساله لجستیک می داند. او تاکید دارد که «بسیاری از کشورها به خاطر اینکه ایران در تحریم مالی قرار دارد از معامله با ایران می‌ترسند. اگر این وضعیت ادامه یابد کمی دسترسی ایران به واکسن‌های تولید شده را سخت خواهد کرد.»
تهیه واکسن کرونا، مهم‌ترین اولویت
تخمین‌ها از هزینه واکسن کرونا نشان می‌دهد که اگر ایران بخواهد دو واکسن مدرنا و فایزر-بایون‌تک را خریداری کند هزینه‌ای حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان باید بپردازد. اما کامیار محدث معتقد است که دولت ایران باید به هر ترتیبی که هست هزینه‌های مربوط به تهیه واکسن را تامین کند. از نگاه این اقتصاددان، معلوم است که دولت باید تامین نیازهای پزشکی و بهداشتی مردم برای مقابله با ویروس همه‌گیر کرونا را در اولویت قرار دهد. او تاکید دارد که اگر ایران نتواند از واکسنی که هر دوز آن سه دلار قیمت دارد استفاده کند و ناگزیر مجبور شود هر دوز واکسن را تا ۲۰ دلار خریداری کند، بازهم صرف این هزینه به مراتب کمتر از هزینه‌ای خواهد بود که در اثر شیوع گسترده ویروس کرونا در ایران به کشور تحمیل می‌شود. محدث معتقد است که هزینه ادامه ویروس‌کرونا در کشور هزینه‌ای بسیار سنگین‌تر از تامین واکسن‌کرونا خواهد داشت. او در ادامه تاکید می‌کند که تکنولوژی به‌کار رفته در تولید واکسن مدرنا و فایزر سبب شده که قیمت آنها از نمونه استرازنکا بیشتر باشد اما این مساله فرقی به حال ایران ندارد و به هرحال مهم است که تحت هر شرایطی ایران هم به این واکسن دسترسی پیدا کند. محدث معتقد است که تحریم‌ها مساله‌ای نگران‌کننده است که با جان مردم بازی می‌کند اما امیدوار است که با آمدن جو بایدن به‌جای ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، این شرایط تغییر کند اما ایران هم باید هر‌چه زودتر اقدام کند نه اینکه منتظر باشد ببیند در آمریکا چه تغییرات و گشایش‌هایی رخ خواهد داد.
این اقتصاددان تاکید دارد که در ابتدا دسترسی ایران به واکسن مشکل خواهد بود چون تعدادی از کشورها واکسن‌هایی را که در ماه‌های آینده تولید می‌شود پیش‌خرید کرده‌اند. از آنجاکه مساله مهم سرعت تولید و انتشار واکسن است، به‌نظر نمی‌رسد که اکنون سرعت تولید واکسن به‌قدری بالا باشد که اقصی‌نقاط دنیا بتوانند در فاصله کوتاهی به این واکسن دسترسی پیدا کنند. از سوی دیگر فایزر و مدرنا هم در شرایط سختی نگهداری می‌شوند و کشورهایی که درآمد آنها متوسط یا کم است چندان امکانی برای توزیع این واکسن در میان مردم خود ندارند.
کامیار محدث پیش‌بینی می‌کند واردات واکسن از کشورهایی مانند چین و هند راحت‌تر از کشورهای غربی باشد. او می‌گوید: «همان‌طور که می‌دانید حتی بعد از اعمال تحریم‌های ترامپ علیه ایران که منجر به خروج بسیاری از شرکت‌های اروپایی از ایران شد، چین رابطه خود را تا حد زیادی با ایران حفظ کرد. فروش نفت ایران هم به چین هرچند به‌صورت محدود ولی به هر حال ادامه یافت. در واقع چین این ریسک را پذیرفت که رابطه خود را به‌رغم مشکلاتی که از طرف آمریکا برایش ایجاد می‌شد، با ایران نگه دارد. از سوی دیگر وقتی هم کرونا در چین گسترش یافت، پروازهای ایران و چین قطع نشد و ایران کمک‌هایی را برای چین ارسال می‌کرد. به این ترتیب برای ایران این شانس وجود دارد که بتواند واکسن تولیدشده در چین را به کشور وارد کرده و توزیع کند.»
این اقتصاددان تاکید دارد که بعد از حل مساله خرید و وارد کردن آن به کشور، باید دید چه گروه‌هایی را باید در اولویت دریافت واکسن قرار داد. او می‌گوید: «قاعدتا واکسن کرونا باید اول به گروه‌های حساس تخصیص یابد. افرادی که سن بالاتری دارند و دارای بیماری زمینه‌ای هستند. در مرحله بعدی باید واکسن به گروه‌هایی تعلق گیرد که مجبورند حتما در محل کار خود حاضر شوند و نمی‌توانند از خانه کار خود را پیش ببرند. اغلب افراد این گروه مشاغل خدماتی دارند. طبیعی است که این افراد دارای درآمد کمتری هم هستند. به‌نظر من دولت وظیفه دارد که پرداخت‌های مربوط به واکسن‌کرونای این گروه‌ها را انجام دهد. البته می‌توان زمینه‌هایی را در نظر گرفت که افرادی که بیمه هستند، هزینه واکسن را از طریق بیمه تامین کنند. به‌ویژه برای کشوری مانند ایران بهتر است دولت مسوولیت تامین هزینه‌های مربوط به واکسن را برای حداقل گروه‌های نیازمند بر عهده بگیرد.» علاوه‌بر این این استاد دانشگاه به‌طور خوش‌بینانه امیدوار است که «تا پایان سال ۲۰۲۱ ایرانیان بتوانند به واکسن‌کرونا دسترسی داشته باشند، هرچند ممکن است به‌نظر خوش‌بینانه برسد. دولت ایران هم مانند باقی دولت‌ها باید تلاش کند از هر کانالی به واکسن دسترسی پیدا کند. به‌ویژه کار دولت ایران سخت‌تر است و باید از سد تحریم‌ها هم بگذرد. در ایران اکنون بسیار بحث می‌شود که دولت توان تامین هزینه واکسیناسیون ۱۰۰درصدی برای ایرانیان را نداشته باشد. این رویکردی غلط است که به‌طور کلی باید کنار گذاشته شود. اگر موفق به واکسیناسیون سراسری در کشور نشویم، هزینه‌هایی که این تعطیلی‌های مداوم بر آینده اقتصاد کشور می‌گذارند به مراتب بسیار سنگین‌تر خواهد بود.»
