آیا اقتصاد جهان از تضعیف پول آمریکایی نفع می‌برد؟
فرصت و تهدید نزول دلار
تغییر جایگاه دلار
به‌طور معمول افت ارزش دلار آمریکا به بهبود تجارت و تاب‌آوری اقتصاد جهانی کمک کرده است و همچنین ناترازی تجاری میان کشورها را به سمت تعادل سوق داده است. با این وجود به نظر می‌رسد کاهش ارزش اخیر دلار آمریکا به دلیل پاندمی کرونا تاثیرات سابق خود را نداشته باشد. تاثیر جدید کاهش ارزش دلار از سویی به‌دلیل حرکت متضاد ارزش میان ارزهای مختلف جهانی و از سوی دیگر به‌دلیل شرایط خاص اقتصاد جهان است که سبب شده است تا اقتصاد جهانی نتواند خود را با کاهش اخیر ارزش دلار وفق دهد. از آغاز ماه ژوئن دلار دچار روندی نزولی شده است؛ دلیل اصلی این موضوع تغییر نگاه سرمایه‌گذاران به دلار از یک پناهگاه جهانی به یک ارز پر ریسک بوده است. ارزش شاخص دلار از ماه آوریل یعنی زمان به اوج رسیدن بحران کرونا تا کنون بیش از ۹درصد کاهش پیدا کرده است. براساس نظر بسیاری از تحلیلگران ارزهای جهانی، دلایل نگهداری دلار به سرعت در حال کاهش است. در حقیقت کاهش سریع و قاطع نرخ بهره توسط فدرال رزرو سبب از بین رفتن جایگاه دلار و ارزهای اقتصادهای توسعه یافته دیگر شده است؛ سیاستی که در واکنش به بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا وضع شد.
ناکامی دلار؛ امیدواری به یورو
در حالی که دولت ایالات‌متحده در به کنترل درآوردن همه‌گیری کرونا ناکام مانده است، کشورهای اروپایی بزرگ و کشورهای آسیایی توانستند تا این ویروس را به‌صورت نسبی تحت کنترل خود درآورند. از سوی دیگر تصویب بسته بی‌سابقه ۷۵۰ میلیارد یورویی برای ریکاوری اقتصاد اروپا و همچنین موفقیت نسبی کشورهای این حوزه در کنترل کرونا، سبب شده است تا امیدواری‌های زیادی درباره چشم‌انداز اقتصادی این حوزه و همچنین راجع به یورو به وجود بیاید. آرون هِرد مدیر ارشد در State Street Global Advisors در این باره عنوان کرد: دلار وارد یک روند نزولی شده است. شاید این روند نزولی طی هفته‌های آینده اتفاق نیفتد اما پیش‌بینی می‌شود که ارزش دلار طی ۵ سال آینده ۱۵ تا ۲۰ درصد در برابر سبدی از ارزهای رقیب کاهش پیدا کند. تحلیلگران جی‌پی‌مورگان نیز در این باره اعلام کرده‌اند که رشد نسبی اقتصادی می‌تواند محرک اصلی ارزش دلار باشد؛ اما تعداد مبتلایان زیاد به کرونا در این کشور در کنار چشم‌انداز اقتصادی هنوز هم به‌عنوان پایین‌کشنده ارزش دلار عمل خواهند کرد.
در میان اقتصادهای توسعه‌یافته، کاهش ارزش دلار تا زمانی که تبدیل به یک روند دائمی نشود، می‌تواند تاثیرات مثبت جهانی نیز در پی داشته باشد. برای سال‌های طولانی آمریکا کسری تجاری پایداری داشته است و کاهش ارزش دلار می‌تواند موجب افزایش صادرات آمریکا شود و از طرفی با گران‌تر شدن کالاهای وارداتی از اقتصادهای توسعه‌یافته، به تعادل تراز تجاری این کشور بینجامد.
بسته ریکاوری اتحادیه اروپا در کنار افزایش تقاضای داخلی می‌تواند سبب تعادل بیشتر اقتصاد جهانی در سطحی با تقاضای بالاتر شود. اگرچه در صورتی که آمریکا همچنان به دسترسی ارزان به منابع مالی نسبت به دیگر کشورها ادامه دهد، این اثر می‌تواند کمرنگ‌تر شود. با وجود این هیچ بخش از اقتصاد جهانی، سقوطی مانند کاهش ارزش دلار نداشته است.
کاهش ارزش دلار به ضرر اقتصاد جهانی؟
شاخص دلار در واقع ارزش پول آمریکا در برابر سبدی از ارزهای اقتصادهای توسعه‌یافته را اندازه‌گیری می‌کند که سهم بیشتر آن مربوط به یورو است. ارز محدوده یورو در حالی ۶/ ۵۷ درصد از این سبد را شامل می‌شود که مابقی این سبد توسط پنج ارز ین ژاپن، پوند انگلیس، دلار کانادا، کرون سوئد و فرانک سوئیس اشغال شده است. اما نکته در اینجاست که این شاخص شامل هیچ کدام از ارزهای اقتصادهای در حال توسعه نیست؛ ارزهایی که دلار از ابتدای شیوع همه‌گیری کرونا در برابر آنها با افزایش ارزش مواجه شده است. به‌عنوان مثال ارزش دلار از ماه مارس ۲۵ درصد نسبت به رئال (واحد پول برزیل) و بیش از ۱۰ درصد در برابر پزو مکزیک و روبل روسیه افزایش پیدا کرده است. تحلیلگران این افزایش ارزش دلار در برابر ارزهای اقتصادهای در حال توسعه را تهدیدی در برابر چشم‌انداز اقتصاد جهانی می‌دانند.
نظریه‌های سنتی اقتصاد پیش‌بینی می‌کنند که کاهش ارزش ارز اقتصادهای در حال توسعه در برابر دلار می‌تواند به سود این کشورها تمام شود. در حقیقت با کاهش ارزش این ارزها صادرات این کشورها افزایش پیدا می‌کند و کالاهای وارداتی نیز گران‌تر می‌شود و از این طریق تقاضا در این کشورها افزایش پیدا خواهد کرد. اما تعدادی از اقتصاددانان نگران این هستند که این استدلال نادرست باشد.
تجارت بسیاری از اقتصادهای در حال‌توسعه با دلار آمریکا ارزش‌گذاری می‌شود و به همین دلیل کاهش ارزش ارز آنها لزوما به معنای بهبود صادرات نخواهد بود. پژوهش اخیر صندوق بین‌المللی پول نیز نشان می‌دهد افزایش تقاضا در این حالت بسیار ضعیف خواهد بود. و از سوی دیگر به‌دلیل اینکه واردات از اقتصادهای در حال توسعه دیگر نیز به دلار قیمت‌گذاری می‌شود، به‌طور کلی تجارت در این کشورها ضربه خواهد خورد.
از طرفی این عامل توسط پاندمی کرونا نیز تشدید شده است. صنعت توریسم به‌عنوان بزرگ‌ترین بخش از صادرات یک کشور که به پول داخلی قیمت‌گذاری می‌شود به دلیل محدودیت‌های مسافرتی در دوره کرونا متحمل خسارات بسیار بزرگی شده است. دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ در اقتصادهای در حال توسعه که بدهی‌های دلاری دارند نیز با مشکل بزرگی روبه‌رو شده‌اند؛ زیرا نیاز به درآمد بیشتری برای بازپرداخت بدهی‌های خود دارند.
صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرده است که این شرایط می‌تواند برای اقتصاد جهانی بسیار مخرب باشد. در نهایت تحلیلگران صندوق بین‌المللی پول نتیجه گرفته‌اند که تقویت ارزش دلار در برابر ارز اقتصادهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور می‌تواند موجب شدت گرفتن رکود در تجارت جهانی و فعالیت‌های اقتصادی شود.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد حتی کشورهایی که پیش‌بینی می‌شد از تغییرات ارزش ارزها در دوران همه‌گیری سود خواهند برد نیز بعید است، مطابق پیش‌بینی‌ها منفعتی در این دوره داشته باشند. افزایش ارزش ارز اقتصادهای در حال توسعه می‌تواند تا حدوی فشار تامین مالی را از روی دوش بازارهای نوظهور بردارد؛ اما با وجود این برای خنثی کردن اثرات همه‌گیری بر این بازارها کافی نیست.
