بانک مرکزی و وزارت اقتصاد گزارش دوازدهمین حراج اوراق دولتی را منتشر کردند. براساس این گزارش در هفته منتهی به ۲۸ مردادماه، ۵/ ۴ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی به فروش رسیده است. اما نکته جالب این است که در هفته‌ای که بانک‌ها تنها ۵۵۰ میلیارد تومان از اوراق دولتی را خریداری کردند، مشتری ۲ هزار میلیارد از این اوراق دولتی یک تامین سرمایه بوده است. در مدت ۱۲ هفته دولت توانسته است ۱/ ۵۷ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی به فروش برساند.

جزئیات فروش اوراق

در هفته دوازدهم حراج اوراق دولتی، ۴ نوع اوراق دولتی با سررسید‌های ۲ ساله، ۳ ساله و ۴ ساله به فروش رسیده است. براساس گزارش بانک مرکزی در فرآیند حراج در مجموع چهار بانک سفارش‌های خود به ارزش هزار میلیارد تومان را در سامانه بین بانکی ثبت کرده‌اند اما وزارت اقتصاد و دارایی با نصف این مقدار یعنی حدود ۵۵۰ میلیارد تومان موافقت کرده است. بنابراین در هفته دوازدهم، تنها اوراق اراد ۴۵ با سررسید مهر ۱۴۰۱ با نرخ ۲۰ درصد در بازار بین بانکی به فروش رسید. در شرایطی که دولت نتواند میزان اوراق مورد نظر خود را بفروشد، این اوراق را در بورس عرضه می‌کند. براساس گزارش بانک مرکزی در آخرین حراج انجام شده در مجموع ۴ هزار میلیارد تومان اوراق در فرآیند خارج از حراج و در بورس به فروش رسیده است.

در فرآیند فروش اوراق دولتی، ۱/ ۱ هزار میلیارد تومان از اوراق دو ساله با نام اراد ۴۲ با نرخ سود ۲۰ درصد در فرآیند خارج از حراج و در بورس به فروش رسیده است. علاوه براین، ۲۳۰ میلیارد تومان اوراق دو ساله اراد ۴۵ نیز با نرخ سود مشابه در بورس فروخته شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد ۶۳۰ میلیارد تومان اوراق ۳ ساله اراد ۴۳ نیز با نرخ سود ۲۱ درصد در بورس به فروش رسید. مجموع این سه اوراق حدود ۲ هزار میلیارد تومان بوده است. اما در اقدامی جدید یکی از خریداران اوراق دولتی یک تامین سرمایه بوده است که متعهد پذیره‌نویسی اوراق اراد ۴۶ به مبلغ ۲ هزار میلیارد تومان شده است. نرخ این اوراق ۵/ ۲۱ درصد بوده که بیشترین نرخ سود تا کنون بوده است. پیش از این اوراق چهار ساله آخرین بار در هفته ششم به فروش رسیده که نرخ آن ۲/ ۱۸ درصد بوده است. به نظر می‌رسد اوراق بلندمدت در بازار بین‌بانکی خریدار نداشته است و دولت به جای اینکه با جذاب‌تر کردن نرخ آنها سعی در فروش در بازار بین بانکی داشته باشد، به فرآیند خارج از حراج رو آورده و آنها را با مذاکره می‌فروشد. این در حالی است که در واقع دولت با حضور بانک مرکزی بازاری برای فروش این اوراق راه‌اندازی کرده است و قاعدتا باید به قوانین این بازار پایبند بوده و تلاش کند تا شرایط بازار حفظ شود. اما به نظر می‌رسد دولت بیشتر به‌دنبال فروش این اوراق به هر روشی است.

تداوم کاهش خرید بانکی‌ها در بازار بین بانکی

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد بانک‌ها در حراج هفته جاری کمترین خرید را انجام داده‌اند. پیش از این کمترین مبلغ خرید اوراق دولتی در بازار بین بانکی در ۲۷ خرداد رخ داده بود که مجموع خرید انجام شده ۹۰۰ میلیارد تومان بوده است. اما در هفته جاری این مبلغ به ۵۵۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرده است. طبق گزارش منتشر شده، در هفته جاری تنها چهار بانک تقاضای خرید هزار و صد میلیارد تومان از اوراق دولتی را داشته‌اند که وزارت اقتصاد با نصف این مبلغ موافقت کرده است. نگاهی به روند خرید و فروش اوراق در بازار بین بانکی نشان می‌دهد که به مرور تقاضای بانک‌ها خرید اوراق دولتی کاهش پیدا کرده است. به عنوان مثال این تقاضا در هفته هفتم بیشترین مقدار یعنی ۲/ ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. اما در هفته‌های بعد به کمتر از ۵/ ۱ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد. اما در هفته جاری کمترین مقدار آن یعنی ۵۵۰ میلیارد تومان رقم خورده است.  در مورد کاهش تمایل بانک‌ها برای خرید این اوراق گمانه‌هایی وجود دارد. کارشناسان معتقدند این کاهش می‌تواند به دلیل عدم شفافیت قانونی در مورد اوراق باشد که باعث شده انگیزه بانک‌ها برای خرید اوراق دولتی را کاهش دهد.

شکاف ۴ درصدی در نرخ سود اوراق

کاهش تقاضای خرید اوراق دولتی در بازار بین بانکی در حالی رخ داده است که نرخ سود این اوراق در طول زمان روندی صعودی را طی کرده است. در هفته‌های نخست این حراج، تقریبا نرخ سود تصویب شده با نرخ سود پیشنهادی دولت یکی بوده است. اما به مرور شکاف بین این دو نرخ افزایش پیدا کرده به طوری که در هفته جاری نرخ سود پیشنهادی برای اوراق دو ساله ۱۶ درصد بوده است اما دولت توانسته با نرخ سود ۲۰ درصد برای اوراق خود مشتری پیدا کند. در مورد اوراق سه ساله نیز نرخ پیشنهادی دولت ۱۷ درصد و نرخ به فروش رفته ۲۱ درصد بوده است. به عبارت دیگر حدود ۴ درصد بین نرخ سودی که دولت پیشنهاد کرده و نرخ سودی که در نهایت توانسته است اوراق دولتی را به فروش برساند، شکاف ایجاد شده است.