این انجمن هم‌اکنون بیش از ۷۰ هزار عضو در سراسر دنیا دارد و کهن‌ترین انجمن مباحثه جهان لقب گرفته است. مناظرات دانشجویی این انجمن نیز شهرت بسیار دارد. این انجمن از سال ۱۸۶۶ در ساختمانی مستقر شده است که به منظور برگزاری همین نشست‌ها طراحی شده و در کنار کافه و رستورانی به نام ۱۸۱۵ قرار دارد. برگزاری نشست‌های انجمن اتحاد کمبریج، جز در برهه‌های جنگ‌های جهانی اول و دوم، بی‌وقفه ادامه داشته است.برخی از استادان کشور نیز بعد از اتمام تحصیل در کشورهای اروپایی این دورهمی‌های علمی را که به عادتی روشنفکرانه شبیه بود، به کشور سوغات آوردند. به‌عنوان مثال در دانشکده ریاضی دانشگاه تهران این نشست به «عصرانه ریاضی» و در دانشکده  مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف به «ساعت چایی» معروف است. اهداف کلی دورهمی‌های علمی گفته شده به‌طور کلی گسترش علوم آکادمیک در سطوح مختلف جامعه، ایجاد فرصتی برای ارائه نتایج تحقیقات و مطالعات محققان برای عموم، شناسایی فرصت‌ها برای ایجاد ارتباط بین محققان و صاحبان کسب‌و‌کار و  ایجاد فرصتی برای انتقاد و بحث علمی در یک فضای دوستانه مطرح می‌شود.

گروهی از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای اقتصاد با همکاری دکتر علی مزیکی، اقتصاددان جوان، مدتی است که نشست‌های دورهمی علمی برگزار می‌کنند. در این جلسات، اغلب یک یا دو نفر از دانشجویان در مورد موضوع مشخصی که از قبل تعیین شده سمینار مختصری ارائه می‌دهد و پس از آن، افراد شرکت‌کننده به بحث در آن حوزه می‌پردازند. این جلسات که «کافه علم» نام دارد، سه‌شنبه‌ها در یکی از کافه‌های شهر تهران برگزار می‌شود و محفل مناسبی برای گپ و گفت‌های بی‌پرده اقتصادی بین استادان و دانشجویان است.آخرین «کافه علم» شهریورماه، در کافه‌ای در سه راه یاسر و با عنوان «نظریه‌بازی‌ها به کجا می‌رود، به سمت یادگیری در بازی» تشکیل شد که سلمان فرج‌نیا و زهرا شهیدی، دو دانشجوی موسسه عالی آموزش پژوهش، مدیریت و برنامه‌ریزی  به موضوع نظریه‌بازی‌ها  و انتقاداتی که به آن وارد است، پرداختند.  

 

  نظریه‌بازی‌ها به کجا می‌رود؟

کافه علم این هفته با مطرح کردن مثال‌هایی از تعادل «جان‌نش» در نظریه‌بازی‌ها و مقایسه نتایج تجربی از تصمیم‌گیری افراد و پاسخ‌های به‌دست آمده از این نظریه شروع شد و با معرفی نقدهایی که به نظریه‌بازی‌ها وارد است، ادامه یافت.  براساس ارائه انجام شده در کافه علم، یکی از انتقاداتی که به نظریه‌بازی‌ها وارد می‌شود این است که بیشتر به بررسی و پیدا کردن نقطه تعادل می‌پردازد و نحوه رسیدن به نقطه تعادل را مورد مداقه قرار نمی‌دهد. با اینکه با دانستن نقطه تعادل بسیاری از پدیده‌های اقتصادی را می‌توان مدل کرد و شهود و درک بسیار مناسبی از آن به‌دست آورد، اما موقعیت‌ها و مثال‌هایی وجود دارد که لزوما در نقطه تعادل قرار نداریم. در این شرایط یا سیستم به سمت تعادل می‌رود یا اصولا هیچ موقع به تعادل نمی‌رسد. به‌عنوان مثال، اگر فضای ترافیک شهری و پیدا کردن مسیر بهینه توسط رانندگان را، یک بازی در نظر بگیریم که در آن رانندگان با انتخاب مسیر به‌دنبال کوتاه کردن زمان رسیدن به مقصد هستند، متوجه می‌شویم که این بازی‌ها در نقطه بهینه و تعادلی خود قرار ندارد و با گذشت زمان و یادگیری راننده‌ها از موقعیت راه‌ها،‌ زمان حرکت دیگر وسایل نقلیه و زمان‌های ترافیک، روز به روز به نقطه بهینه نزدیک می‌شوند. حتی ممکن است با تغییر شرایط مانند تغییر قوانین یا تغییر مسیرها یا مسدود شدن تعدادی از مسیرها از نقطه تعادل دورتر بشویم.

در ادامه جلسه، ارائه دهندگان به معرفی نظریه یادگیری در تئوری بازی‌ها پرداختند. نظریه یادگیری در تئوری بازی برای تکامل نظریه‌بازی‌ها ارائه شده است و می‌توان با مدل‌های ارائه شده روند رسیدن از نقطه شروع یک بازی تا نقطه تعادل را مدل کرد. با مدل کردن دقیق‌تر می‌توان در مورد روند تغییر شرایط در طول زمان شهود بیشتری به‌دست آورد و درک بهتری از محیط مورد مطالعه کسب کرد. برای مثال با استفاده از نتایج آزمایشگاه‌های رفتار انسانی جنگ قیمتی برتراند یا رقابت کورنو آنگونه که مدل‌های قبلی پیش‌بینی می‌کنند،‌ محقق نمی‌شوند. بلکه یک دوره یادگیری طول می‌کشد تا بازیگران به نقطه تعادل برسند. تئوری‌های قبلی فقط نقطه پایانی را می‌بینند، ولی ما نیاز داریم مدلی داشته باشیم که سری زمانی نوسانات را نیز برای ما مدل و پیش‌بینی کند.

فودنبرگ و لووین دو اقتصاددان حوزه نظریه‌بازی‌ها که مقاله اخیر آنها در این نشست کافه علم بررسی شد، مطالعات زیادی روی مدل‌های یادگیری انجام داده‌اند و نقش بسیار زیادی در توسعه و پخته‌تر شدن این مدل‌ها دارند. در مقاله ۲۰۱۶ این دو نفر با عنوان نظریه‌بازی‌ها به کدام سمت می‌رود،‌ مثال‌هایی از سیاست‌گذاری پولی نیز ارائه شده است که در آن سیاست‌گذار پولی و آحاد اقتصادی (مردم و تولید‌کنندگان) در یک فرآیند یادگیری به این نتیجه می‌رسند که تعادل خوب در منحنی فیلیپس کلاسیک نیست و نباید برای افزایش اشتغال سیاست پولی انبساطی را برگزید.پس از پایان ارائه فرج‌نیا و شهیدی، افراد شرکت‌کننده در این جلسه کافه علم، به بحث پیرامون موضوع مطرح شده، پرداختند. نکته قابل‌توجه جلسات اینچنینی، شرکت افراد با دانش مختلف ولی علایق یکسان به بحث علمی است که در فضایی دوستانه دور هم جمع شده  و به تبادل نظر می‌پردازند.

 

  مفهوم نظریه‌بازی‌ها

نظریه‌بازی، شاخه‌ای نوپا از ریاضیات کاربردی است که در علوم اجتماعی و به ویژه در اقتصاد، علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، بازاریابی و فلسفه مورد استفاده قرار می‌گیرد. نظریه‌بازی در تلاش است تا به‌وسیله مدل‌سازی ریاضی، رفتار را در یک بازی که در آنها موفقیت فرد در انتخاب کردن، وابسته به انتخاب دیگران است، برآورد کند. هدف نهایی این دانش یافتن راهبرد بهینه برای بازیکنان است.

تاریخ ریاضیات نشان می‌دهد درسال ۱۹۲۱ یک ریاضیدان فرانسوی به نام امیل برل برای نخستین بار به مطالعه تعدادی از بازی‌های رایج در قمارخانه‌ها پرداخت و تعدادی مقاله در مورد آنها نوشت. اگرچه برل نخستین کسی بود که به‌طور جدی به موضوع بازی‌ها پرداخت، به‌دلیل آنکه تلاش پیگیری برای گسترش و توسعه ایده‌های خود انجام نداد، بسیاری از مورخان ایجاد نظریه‌بازی را نه به او، بلکه به جان فون نویمن ریاضیدان مجارستانی نسبت داده‌اند. در سال ۱۹۲۸ نویمن به همراه اسکار مونگسترن که اقتصاددانی اتریشی بود، کتاب تئوری بازی‌ها و رفتار اقتصادی را به رشته تحریر در آوردند. اگر چه این کتاب صرفا برای اقتصاددانان نوشته شده بود، کاربردهای آن در روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، سیاست، جنگ، بازی‌های تفریحی و بسیاری زمینه‌های دیگر به‌زودی آشکار شد. نویمن بر اساس راهبردهای موجود در یک بازی ویژه شبیه شطرنج توانست کنش‌های میان دو کشور ایالات‌متحده و اتحاد جماهیر شوروی را در خلال جنگ سرد، با در نظر گرفتن آنها به‌عنوان دو بازیکن در یک بازی مجموع صفر مدل‌سازی کند.

از سال ۱۹۸۰ تا کنون استفاده از تئوری بازی در اقتصاد و سایر رشته‌ها با یک روند افزایشی مواجه بوده است و دلیل این افزایش تایید شدن نسبی این تئوری‌ها به وسیله داده‌های تجربی در موضوعات مختلف علم اقتصاد است. علاوه‌بر این بازخوردهای داده شده در آزمایشگاه‌ها برای تست این تئوری‌ها نیز تاثیر بسزایی در اصلاح و بهبود آنها داشته است. سرعت پیشرفت این دانش تا جایی جلو رفت که در سال ۱۹۹۴ جان نش به همراه دو نفر دیگر به‌خاطر مطالعات خلاقانه خود در زمینه تئوری بازی برنده جایزه نوبل اقتصاد شدند.