تصویر 92 ترازنامه پولی

گروه بازار پول: بانک مرکزی ترازنامه و حساب سود و زیان خود را در سال ۹۲ منتشر کرد. این گزارش از جهش اعتباری دولت، رشد ۳ برابری پول فلزی نسبت به سال قبل، افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و عدم معاملات طلا در این سال خبر می‌دهد. در ابتدای این گزارش تصویری از دارایی‌ها و بدهی‌های این بانک تا پایان اسفندماه سال به روز شده است. در بخش دارایی‌ها مواردی مانند «پشتوانه اسکناس و ایران چک (شامل طلا؛ ارز و سهمیه و سهام ایران در موسسات بین‌المللی و اسناد تعهد دولت)»، «موجودی اسکناس، ایران چک و پول‌های فلزی»، «طلای آزاد»، «دارایی ارزی» و «وام و اعتبار دولت و بانک‌ها» منتشر شده است. اصولا بانک مرکزی برای انتشار اسکناس و ایران چک نیاز دارد پشتوانه‌ای را در نظر داشته باشد، این پشتوانه می‌تواند شامل طلا، ارز یا سهام این بانک نزد موسسات داخلی و خارجی باشد، اما چاپ پول بدون پشتوانه باعث می‌شود که طی زمان از ارزش پول کاسته شود و اثر آن روی پایه پولی مشاهده می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که میزان پشتوانه بانک مرکزی در سال ۹۲ برای چاپ اسکناس،‌ معادل ۹/ ۲۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم نسبت به انتهای سال پیش از آن معادل ۲۹ درصد افزایش داشته است. به گزارش بانک مرکزی در سال مورد بررسی، بر اساس نیازهای پولی کشور معادل ۴/ ۲ هزار میلیارد تومان اسکناس پس از تامین پشتوانه منتشر شده است. با این رقم جمع اسکناس‌های منتشر شده تا پایان سال ۱۳۹۲ معادل با ۴/ ۲۰ هزار میلیارد تومان شده است. گزارش بانک مرکزی می‌افزاید در سال ۹۲ معادل ۸/ ۳ هزار میلیارد تومان ایران‌چک پس از تامین پشتوانه منتشر شد، که با این حساب میزان ایران چک‌ها تا پایان سال ۹۲ به رقم ۵/ ۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.

رشد 3 برابری پول فلزی

بانک مرکزی علاوه‌بر آمار اسکناس و ایران‌چک‌های چاپ شده، میزان موجودی این اجزا را نیز مشخص کرده است. مطابق آمارها بانک مرکزی در پایان سال ۹۲ میزان موجودی اسکناس به ۸/ ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۲۹ درصد رشد داشته است، اما در این سال، میزان افزایش ایران چک‌ها تنها معادل ۳ درصد بوده است. مطابق آمارها میزان ایران چک‌های موجود در این سال به ۸/ ۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. جز دیگر که سهم کمتری در این اجزا دارد، پول‌های فلزی است که در سال ۹۲ موجودی سکه‌ها معادل ۲۹۰ میلیون تومان بوده است. این رقم البته نسبت به سال قبل از آن حدود ۳ برابر شده است. این آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۲ میزان موجودی اسکناس و پول فلزی رشد قابل‌توجهی داشته و شاید با توجه به روند تورمی این سال نسبت به سال‌های قبل و به دلیل کم شدن ارزش این اجزا، حجم آن رشد کرده است.

جهش اعتباردهی به دولت

بخش دیگری از دارایی‌های بانک مرکزی، میزان وام و اعتبار اعطایی به دولت، موسسات و شرکت‌های دولتی و بانک‌ها است. در سال ۹۲ میزان اعتباردهی بانک‌ها به دولت پس از کسر وام و اعتبار مسدود شده در پشتوانه و سایر تعدیلات به ۴/ ۴ هزار میلیارد تومان رسیده و نسبت به سال قبل ۱۷۵ درصد رشد کرده است. میزان اعتباردهی بانک مرکزی در سال ۹۲ به شرکت‌های دولتی نیز معادل ۱/ ۱۹ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل افزایش ۵ درصدی را داشته است. اما مهم‌ترین بخش اعتباردهی بانک مرکزی به بانک‌ها است که این رقم در سال ۹۲ معادل با ۲/ ۶۰ هزار میلیارد تومان گزارش شده و نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل با ۲۱ درصد رشد کرده است. در سال‌های گذشته، بخش قابل‌توجهی از رشد پایه پولی به‌دلیل بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی بوده است. این رقم به دلیل میزان تسهیلات تکلیفی بوده که دولت برای تامین مالی بنگاه‌ها زود بازده یا سایر طرح‌ها بر دوش بانک‌ها نهاده است. البته این روند در سال‌های ۹۴ نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته و بانک‌ها بخشی از بدهی خود را به بانک مرکزی پرداخت کردند و در سال گذشته و سال جاری، اثر خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی اثر کمتری در پایه پولی داشته است.

تصویر بدهی‌های بانک مرکزی

اما در کنار دارایی‌ها بانک مرکزی، تصویری از اجزای بدهی‌های بانک مرکزی در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است. بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه شامل اسکناس، ایران چک و پول‌های فلزی، سپرده‌ها شامل دیداری، موسسات دولتی و غیر‌دولتی و بانک‌ها و موسسات اعتباری، سپرده قانونی، سپرده دیداری و سایر بدهی، شامل این اجزا هستند. بر اساس آمار منتشر شده کل سپرده‌های دیداری دولت، موسسات و شرکت‌های دولتی، موسسات غیر‌دولتی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر‌بانکی و سایر سپرده‌ها در سال ۹۲ به ۲۴۲ هزار و ۳۶۹ میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/ ۶۹ درصد افزایش یافته است. از این سهم میزان سپرده‌های دولت در بانک مرکزی معادل ۱۲۹ هزار میلیارد تومان بوده است. رقمی که نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریبا دوبرابر شده است.

میزان سپرده‌های بانکی و قانونی

به گزارش بانک مرکزی میزان سپرده‌های قانونی در سال ۹۲ نیز معادل ۸/ ۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است، این رقم نیز نسبت به سال ۹۱ معادل ۳۳ درصد رشد داشته است. به‌طور کلی جمع کل سپرده بانکی نزد بانک مرکزی در سال ۹۲ معادل ۶/ ۸۴ هزار میلیارد تومان بوده، این رقم در سال ۹۱ معادل ۲/ ۶۷ درصد گزارش شده است. بر اساس این گزارش بانک مرکزی در سال ۹۲ معادل ۷۱۷میلیارد تومان بابت سود اوراق مشارکت منتشره بانک در سال ۹۲ محاسبه و به حساب‌ها منظور کرده است. در این سال، هزینه اداری و پرسنلی معادل ۴۴۶ میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل ۲۴ درصد رشد کرده است. بانک مرکزی در سال ۹۲، حدود ۱۵۰ میلیارد تومان نیز بابت چاپ اسکناس، ایران چک و پول‌های فلزی هزینه کرده است که این رقم در سال قبل از آن معادل رقم ۴/ ۱۰۷ میلیارد تومان بوده است.

توقف معاملات طلا

بخش دیگری از این گزارش، درآمد حاصل از سپرده و سرمایه‌گذاری در خارج از کشور را مشخص می‌کند. مطابق آمارهای بانک مرکزی این درآمد در سال ۹۲ معادل با ۱/ ۴ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل تقریبا سه برابر شده است. البته این روند با توجه به جهش نرخ ارز طی این سال‌ها و تبدیل درآمدهای ارزی به ریال طبیعی است. در بخش دیگری از این گزارش، سهم بانک مرکزی از معاملات ارز و طلا در سال ۹۲ مشخص شده است. مطابق این آمارها سود حاصل از خرید و فروش طلا در سال ۹۲ معادل صفر گزارش شده و نشان می‌دهد که در این سال معاملات طلا متوقف شده است. این رقم در سال قبل آن نیز معادل ۶۵۰ میلیون تومان گزارش شده است. به گزارش بانک مرکزی در سال ۹۲ میزان کارمزد خدمات بانکی معادل ۲/ ۹۱ میلیارد تومان بوده که این رقم در سال قبل از آن معادل ۷/ ۱۰ میلیارد تومان ثبت شده است.