آرشیو روزنامه شماره ۶۰۷۲ دنیای اقتصاد

اخبار باشگاه اقتصاددانان - روزنامه شماره ۶۰۷۲

داستان عجیب ناترازی

سليل صبيحان: ایران یکی از بزرگ‌ترین مخازن انرژی در دنیا است، با این حال بخش‌های مختلف مصرفی در کشور با مشکل کمبود انرژی مورد نیاز برای تولید رو‌به‌رو هستند. برخی از پژوهشگران با این استدلال که انرژی مصرفی در ایران نسبت به حجم تولید ناخالص داخلی بالاست، مشکل ناترازی را به میزان مصرف بالای انرژی، استهلاک و بهره‌وری پایین مربوط می‌دانند. از طرفی، برخی دیگر مشکل ناترازی را در عدم استفاده صحیح از ظرفیت‌های موجود برای تولید و انتقال انرژی اعلام می‌کنند. در واقعیت امر به نظر می‌رسد چرخه‌های نابسامان شکل گرفته در مسیر تولید، انتقال و مصرف، شبکه انرژی کشور را در مسیر ناکارآمدی و ناترازی بیشتر قرار داده است. در «باشگاه اقتصاددانان» به مشکل ناترازی انرژی در ایران، کم و کیف آن و راهکارها پرداخته شده است.
دردهای اقتصاد انرژی
امیر دهقان /کارشناس ارشد انرژی
آمارهای رسمی، دردهای اقتصاد انرژی در ایران را به‌خوبی نشان می‌دهند. برای نمونه در سه‌دهه گذشته، شاخص شدت انرژی در کشورهای پیشرفته روندی رو به کاهش داشته، اما در ایران این روند برعکس بوده و صعودی شده است. شدت مصرف انرژی در ایران ۹‌‌‌برابر ژاپن و نروژ، هفت‌برابر کشورهای پیشرفته اروپایی، سه‌برابر عربستان‌سعودی و چهار‌‌ برابر ترکیه و متوسط جهان است. از دلایل عمده مشکلات مربوط به ناترازی برق که در سال‌های اخیر به چالش جدی منجر شده است، عدم‌توسعه نیروگاه‌‌‌های تولید برق متناسب با آهنگ رشد مصرف برق، در کنار قیمت تقریبا رایگان انرژی و اتلاف گسترده در زیرساخت‌‌‌های کشور است.
پیامدهای اقتصادی یک چالش چندوجهی
احسان فرهادی /دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس
ناترازی انرژی که به معنای عدم‌تعادل مزمن و نگران‌‌‌‌کننده بین عرضه و تقاضای انرژی است، تاثیرات عمیق و مخربی بر بهره‌‌‌‌وری و رشد اقتصادی یک کشور می‌‌‌‌گذارد؛ به‌ویژه کشوری نظیر ایران که دارای صنایع انرژی‌‌‌‌بر قابل‌توجهی است. این ناترازی که خود را به شکل قطعی‌‌‌‌های مکرر و بعضا طولانی‌‌‌‌مدت برق و محدودیت‌های شدید و فزاینده در تامین گاز طبیعی برای صنایع نشان می‌دهد، زنجیره‌‌‌‌ای پیچیده و گسترده از مشکلات و چالش‌‌‌‌های اقتصادی را به راه می‌‌‌‌اندازد که در نهایت به کاهش قابل‌توجه و نگران‌‌‌‌کننده رشد اقتصادی، کاهش قدرت رقابت‌‌‌‌پذیری و فرار سرمایه‌‌‌‌ها از کشور منجر می‌شود.
وضعیت ناتراز انرژی در ایران
پرنیان پناهی /کارشناس مطالعات استراتژیک حوزه انرژی
بخش انرژی ایران در یکی از عجیب‌‌‌ترین شرایط ممکن به سر می‌‌‌برد. در این مساله، دلایل متعددی همچون تحریم و اثرات آن، موانع تجارت خارجی و مبادلات مالی با جهان، عدم‌امکان به‌‌‌روزآوری فناوری و تکنولوژی، فرسودگی زیرساخت‌‌‌ها و تجهیزات، کسری بودجه و ناتوانی دولت در سرمایه‌گذاری جدید، عدم‌دسترسی به سرمایه خارجی، اقتصاد دستوری و عدم‌ورود بخش خصوصی و... باعث شده است تا تابستان‌‌‌ها برق و زمستان‌‌‌ها گاز با کمبود مواجه باشد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد با وجود تحریم تا اطلاع ثانوی ادامه خواهد داشت. نکته مهم در این فضا، ضعف‌‌‌های سیستم مدیریت انرژی کشور است که به فضای کنونی شکل داده است. با وجود کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در اغلب مناطق جهان، این کاهش در مورد ایران با نرخ رشد بیشتری به دلیل تشدید تحریم‌‌‌ها مشاهده‌‌‌ می‌شود.