ترکیبی از عوامل، زمینه افول رشد بخش کشاورزی را از ابتدای سال ۱۴۰۰ فراهم کرده است. تغییرات اقلیمی همچون بسیاری از مناطق جهان بخش کشاورزی ایران را طی سالهای اخیر هدف قرار داده است. در فقدان نظام سیاستگذاری کشاورزی روشن و روزآمد که توسعه مکانیزاسیون و افزایش بهرهوری را در این بخش هدف قرار دهد، تولید غذا در همه اشکال آن اعم از باغداری، تولید گوشت و محصولات پروتئینی، دانههای روغنی، کشاورزی و... تحتتاثیر قرار گرفته است.
نقش و میزان مداخله دولت در اقتصاد همیشه مورد مناقشه نظری مکاتب اقتصادی بوده؛ اما نقش فعال و دخالت گسترده دولتها به لحاظ عملی در بخش کشاورزی در سیاستگذاری کشورهای مختلف واقعیتی انکارناپذیر است. بخش کشاورزی نقش مهمی در تامین امنیت غذایی و اشتغال داشته و بیشترین میزان حمایت را در جهان از جانب دولتها دریافت میکند؛ اما این حمایتها در اقتصاد باید قیود مشخصی داشته باشند. حمایتها نمیتوانند نامحدود بوده یا برعکس هدف خود عمل کنند یا موجب انباشت ثروت در حوزه خاصی شوند. معمولا گفته میشود حمایت دولت باید سهویژگی داشته باشد: موثر، زماندار و عادلانه باشد.
دکتر سیروس جعفری/عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
تغییرات اقلیمی نهتنها بر منابع آبی اثر میگذارد، بلکه بر کیفیت خاکها و اراضی نیز اثرات زیادی دارد. تغییرات اقلیمی سبب کاهش ورود نزولات آسمانی شده و بسیاری از دشتها را از نعمت سیلابهایی که هر از گاهی رخ میدهند، محروم میکند. بر این اساس از یکسو تجمع نمک در این اراضی سبب شوری بیشتر خاک میشود و از سوی دیگر تحمل گیاهان خودرو در این مناطق را با مشکل مواجه میکند. این گیاهان اغلب حدود مشخصی از شوری را تحمل میکنند و در مقادیر بیشتر امکان رشد و توسعه ندارند.
آزاده شوشتری/کارشناس سیاستگذاری کشاورزی دانشگاه تهران
شاخص مقدار تولید در بخش کشاورزی نشان میدهد که مقدار تولید زمستان ۱۴۰۱ نسبت به سال پایه ۱۳۹۹، رشد منفی ۶.۸درصدی داشته که گویای افت محسوسی است. به علاوه، وسعت سطح دیمزار در ایران (حدود ۵۶درصد از کل مساحت زیر کشت) و وابستگی کشاورزی، بهخصوص تولید غلات به بارشهای فصلی، باعث شده است تا کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس بهدرستی در صحن علنی مجلس نسبت به افت بیسابقه تولید محصولات کشاورزی در ۱۰سال اخیر هشدار دهند. البته مشخص نیست مبنا و معیار محاسبه افت تولید کشاورزی چیست؟ اگر مبنا وزن باشد، ایراد جدی دارد؛ چون غلات با ۵درصد رطوبت را نمیتوان با میوه، سبزی و صیفی با ۹۰درصد رطوبت جمع کرد و اگر مبنا ارزش تولیدات کشاورزی باشد، به نحوی دقیقتر است. اما به نظر میرسد سیستم رصد و پایش منسجمی برای محاسبه ارزش وجود ندارد. به هر جهت، روند رو به کاهش تولید در سالهای اخیر باعث شده است تا ناظران بخش کشاورزی که دلواپس به خطر افتادن امنیت غذایی هستند، در پی واکاوی علت آن برآیند.