پرهام پهلوان:
بازار سرمایه در اقتصاد یک کشور نقش بسیار پررنگی دارد. رابطه مستقیم بین بورس و رشد اقتصادی از مهمترین مسائلی است که در دهههای اخیر در ادبیات توسعه مالی مطرح شده است. با توجه به اینکه رشد اقتصادی نیازمند سرمایهگذاریهای بزرگ در زمان طولانی است، بازارهای کوتاهمدت تامین منابع نمیتوانند از پس تامین مالی کلان برآیند و بازار سرمایه قوی مورد نیاز است تا بتواند نیازهای اقتصادهای در حال رشد و کسبوکارها را تامین کند. بهعنوان مثال، شرکت اپل در یک گاراژ در کالیفرنیا شروع به کار کرد و در کمتر از پنجسال بعد از ورود به بازار سهام و فروش سهام، توانست مبلغی بالای ۱۰۰میلیون دلار سرمایه جذب کند. اپل امروز میلیاردها دلار میارزد و بیش از ۱۰۰هزار کارمند دارد. بنابراین وقتی بازارهای مالی خوب کار میکنند، میتوانند برای خیلی از مشکلات کشورها و کسبوکارها راهگشا باشند. «باشگاه اقتصاددانان» در این پرونده به بررسی اهمیت بورس در اقتصاد کشور و کم و کیف آن بسته به اعلام نرخ جدید خوراکهای پتروشیمی پرداخته است.
فلسفه وجودی بازارهای مالی و بهطور ویژه بازارسرمایه، تسهیل تجمیع منابع خرد، بهخصوص از خانوارها و تزریق آن به بنگاههای اقتصادی نیازمند این منابع است. این مهم در صورتی به بهترین و جامعترین نحو رخ خواهد داد که بازار کارآیی داشته باشد. در این صورت نقش معناداری در رشد و توسعه اقتصادی طی بلندمدت خواهد داشت که اقتصاد کشورهای پیشرفته خود گواهی بر این ادعاست. از اینرو دولتها با رویکرد تسهیلگری برای فراهم کردن بستر ورود منابع بیشتر به بازارسرمایه و همچنین پیشبینیپذیر کردن فضای اقتصادی، نقش متولی بازارسرمایه را در قالب نهادهای ناظر و سایر ساختارها بر عهده دارند.
در مقایسه بین بازارهای موازی با صراحت میتوان ادعا کرد که بازارسرمایه از منظر شفافیت و نقدشوندگی و کسب بازدهی در دورههای بلندمدت، با اختلاف بالایی در جایگاه برتری قرار دارد. اما آنچه برای هر فعال اقتصادی حائز اهمیت است، مقوله ریسک بازدهی و امنیت سرمایهگذاری است که میتواند چهره پررنگتری به خود گرفته و در انتخاب بین جذابیتهای بازار و سطح ریسک و ابهام و به تبع آن جانب امنیت و حفظ اصل سرمایه در اولویت تصمیمگیری قرار میگیرد.
هفته گذشته اعلام بخشنامه جدید در خصوص نحوه قیمتگذاری فرآوردههای نفتی بهویژه بنزین باعث بروز التهاب منفی دیگری در بازار سرمایه شد. دستورالعمل قبلی که مبنای نرخگذاری بنزین اکتان ۸۷ فوب سنگاپور بود، به فوب خلیجفارس تغییر یافته و با توجه به قیمت پایینتر در فوب خلیجفارس شرکتهای صنعت با توجه به میزان تولید بنزین اکتان ۸۷ از این موضوع متضرر خواهند شد که پالایشگاه ستاره خلیجفارس که زیرمجموعه تاپیکو و شستاست، بیشترین تاثیر منفی را از این دستورالعمل میپذیرد. در مجموع پیشبینی میشود حدود ۲۶همت از سود شرکتهای پالایشی کاسته شود که این موضوع باعث شده است شاهد افت ۴درصدی ارزش کل بازار باشیم.
بازارسرمایه بهعنوان دماسنج اقتصادی هر کشور در نظر گرفته میشود و کلیت بازارسرمایه تحتتاثیر تصمیمات اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی مسوولان هر کشور و برنامههای آتی آنها در مسیر توسعه و رشد کشور است و تغییر در تصمیمات کلان اقتصادی و سیاسی موجب تغییر در عوامل تاثیرگذار بر بازار سرمایه میشود و آن را درگیر ریسکهایی میکند.
سال ۱۴۰۲ سالی پرتلاطم برای بورس بود و ماهیت اتفاقات رخداده بیشتر شامل ریسکهای سیستماتیک بوده است. تصمیماتی که توسط وزارتخانهها و سیاستگذاران اتخاذ شده، تبعات بسیاری برای بازار سهام داشته و عملا به نوعی سوگیری رفتاری در بین فعالان بورسی در برابر عملکرد دولت در زمینه سهام منجر شده است؛ نوعی الگوی رفتاری که مفروض آن احتمال اتخاذ تصمیمی از سوی دولت برای کاهش منافع شرکتهای بورسی یا به تعبیری دستاندازی به سود شرکتها جهت تامین مخارج یا کسری احتمالی بودجه است.
پیشبینی، فرآیند برآورد موقعیتهای ناشناخته است. هر پیشبینی، نوعی پیشگویی در مورد رویدادهای آینده در اختیار میگذارد. به طور کلی استفاده از تجارب گذشته و تحلیل شرایط فعلی، پیشبینی شرایط آینده را تا حدی امکانپذیر میسازد. سرعت تغییرات در جهان معاصر سبب ناپایدار شدن شرایط محیطی و ایجاد حس ناامنی در زندگی بشری و نیز در فضای کسبوکار شده است. همین شرایط ناپایدار با شدت بیشتری در کشور ما حاکم بوده و علاوه بر آن مشکلات متعدد ناشی از ضعف مدیریت و سیاستگذاری نیز در اقتصاد داخلی وجود دارد. پیشبینیپذیری شاخصهای کلان اقتصادی از جمله نرخ تورم و نرخ ارز و همچنین مقررات کسبوکار مانند قوانین گمرکی، عوارض صادرات، بهره مالکانه و سود بین بانکی و نرخ انواع خوراک صنایع پتروپالایشی در کشور ما، ازجمله مواردی است که در افزایش نرخ سرمایهگذاری در اقتصاد نقش اساسی دارد.