بودجه نه فقط سند مالی دولت که رابطه ارزشهای جمعی با نهادهای حکمرانی است و از این منظر، بررسی بودجه سالانه هر کشور قابلیت تحلیل و تفسیر از زوایای مختلف اعم از سیاسی، حقوقی و فنی را دارد.
در نظامهای مبتنی بر قوای سهگانه، عزم دولت و مجلس برای انجام امور در بودجه متبلور میشود. هرآنچه وعده داده شود و نیاز به اعتبار برای انجام آن باشد باید در ارقام و جداول سند مالی کشور آورده شود تا در طول سال اجرا شود. بودجه دولتی ابزاری حیاتی برای برنامهریزی مالی، اجرای سیاستها و حصول اطمینان از استفاده کارآمد و مسوولانه از منابع عمومی برای رفع نیازهای مردم است. بین بودجه عمومی کشور و دموکراسی رابطه معناداری وجود دارد.
کلمه بودجه از «بوژت» که در فرانسه به معنای کیف کوچک است، گرفته شده و تخمینی است از درآمدها و هزینهها در بازه زمانی معین که علاوه بر اختصاص منابع، میتواند در تعیین اهداف، اندازهگیری نتایج و برنامهریزی موارد احتمالی کمک کند. بودجه دولتی نیز سندی است که توسط مقامات دولتی نوشته شده و هزینهها و درآمدهای آنها را برای سال مالی پیشرو برآورد میکند. بهمنظور نوشتن بودجه دو مرحله کلی لازم است؛ در مرحله اول تمام درآمدهای محتمل در سال آینده و در مرحله دوم تمام هزینهها پیشبینی و محاسبه میشود. در نهایت هم از کنار هم گذاشتن این دو عدد، تراز دولتی به دست میآید. اگر میزان هزینهها از درآمدها بیشتر باشد، شرایطی به وجود میآید که بهاصطلاح به آن کسری بودجه گفته میشود.