هاب صادراتی جدید در منطقه
کشور ما به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، وسعت و پتانسیل‌هایی که دارد، ظرفیت بالای صادرات خدمات به سایر کشورهای جهان دارد. برای نمونه ترانزیت کالا خدمتی است که می‌تواند برای کشور درآمدزایی بالایی داشته باشد. ترانزیت شامل حمل‌و‌نقل مسافر و کالا است. در مثالی دیگر توریسم سلامت از خدماتی است که امروزه در کشورهایی مانند تایلند به دلیل هزینه‌های پایین و کیفیت نسبتا بالای هزینه‌های درمان توانسته‌است از فرصت‌های درمانی سود بسیار بالایی را کسب کند و جذب گردشگران سلامت را در کشورشان افزایش دهند. توریست درمانی به این معنا است که افرادی که می‌خواهند تحت عمل جراحی برای برطرف کردن بیماری قرار گیرند در کشورهایی که صاحب‌نام هستند و هزینه پایینی دارند این کار را انجام می‌دهند.
کشور ما به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، وسعت و پتانسیل‌هایی که دارد، ظرفیت بالای صادرات خدمات به سایر کشورهای جهان دارد. برای نمونه ترانزیت کالا خدمتی است که می‌تواند برای کشور درآمدزایی بالایی داشته باشد. ترانزیت شامل حمل‌و‌نقل مسافر و کالا است. در مثالی دیگر توریسم سلامت از خدماتی است که امروزه در کشورهایی مانند تایلند به دلیل هزینه‌های پایین و کیفیت نسبتا بالای هزینه‌های درمان توانسته‌است از فرصت‌های درمانی سود بسیار بالایی را کسب کند و جذب گردشگران سلامت را در کشورشان افزایش دهند. توریست درمانی به این معنا است که افرادی که می‌خواهند تحت عمل جراحی برای برطرف کردن بیماری قرار گیرند در کشورهایی که صاحب‌نام هستند و هزینه پایینی دارند این کار را انجام می‌دهند.
به‌طور مثال در اروپا، مجارستان که قطب عمل‌های زیبایی است یا تایلند که به آن اشاره شد به دلیل مکان‌های طبیعی و هزینه پایین درمانی در این کشور، مقصدی جالب توجه برای درمان افراد از سراسر دنیا به شمار می‌رود. مواردی که ذکر شد، طیفی از خدمات هستند که کشور ما نیز در آن مزیت دارد و قابلیت صادرات دارد. اما در حال حاضر، در بخش صادرات خدمات، اغلب خدمات فنی و مهندسی مدنظر فعالان اقتصادی بوده است. اقتصاد ما، در برهه‌ای از زمان حدود 4 میلیارد دلار ارزآوری در این حوزه داشته است، اما متاسفانه به دلیل سیاست‌های غلط و نه فقط بحث تحریم‌ها، بلکه به دلیل سوءمدیریتی که وجود داشت، حمایت سازمان توسعه تجارت، از خدمات فنی و مهندسی برداشته شد. به همین دلیل ارزآوری آن به‌شدت کاهش یافت و به یک میلیارد دلار رسید.
صادرات خدمات مهندسی
اقتصاد ما ظرفیت بسیار بالایی برای صادرات خدمات دارد ولی در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که ظرفیت رقابت با سایر کشورها را از دست داده‌ایم. زمانی که شرکت‌های ما در حوزه خدمات فنی مهندسی، قصد دارد با کشورهای رقیب، رقابت کنند و در مناقصه‌ها شرکت می‌کنند، با اختلاف دو سه درصدی مناقصه را واگذار می‌کنند. در صورتی که اگر ۱۰ درصد این شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی را در قالب تشویق از صادرات حمایت می‌کردیم، شرکت‌های ایرانی قادر بودند بخشی از این ۱۰ درصد را به صورت تخفیف به خریدار ارائه دهند و در این حالت می‌توانستند با رقبایشان مانند ترکیه رقابت کنند. این عوامل به اعتقاد بنده بیشتر از تحریم‌ها بر صادرات خدمات کشورمان تاثیر داشته است. گرچه به دلیل تحریم‌ها نیز عملا امکان ارائه ضمانت نامه به اندازه کافی نداشتیم و همین‌طور به دلیل مشکلات ناامنی که در عراق اتفاق افتاد، صادرات خدمات به این کشور تحت‌‌تاثیر قرار گرفت. پس از ناامنی‌های به‌وجود آمده در عراق، مهندسان و کارشناسان ما از این کشور خارج شدند و تجهیزات و طلب‌هایشان در عراق باقی ماند.
این عوامل باعث کاهش خدمات فنی و مهندسی کشور شد. ناگفته نماند این صادرات در صورتی برای ما ارزآوری خواهد داشت که تمام گروه‌هایی که در بخش خدمات فنی و مهندسی در خارج از کشور فعالیت می‌کنند از نیروی انسانی ایرانی و کالای تولید داخل استفاده کنند. اگر صادرکنندگان خدمات کشور ما بخواهند در این بازارها حضور پیدا کنند و از نیروی کار و کالاهای همان کشور یا کشورهای همسایه استفاده کنند، برای کشور ما ارزآوری نخواهد داشت. زمانی این صادرات خدمات فنی و مهندسی، ارزشمند است که باعث ایجاد اشتغال یا افزایش تولید دیگر صنایع نیز بشود، صنایعی که تولیدکننده محصولات مورد نیاز این پروژه‌ها هستند و محصولات خدمات فنی مهندسی را تولید می‌کنند. نکته آخر هم این است که نباید به مساله خدمات تنها در بخش پیمانکاری توجه شود. کشور ما در گردشگری سلامت مزیت نسبی دارد، چراکه در کشور دکترهای حاذقی هستند. همین‌طور مکان‌های طبیعی که در کشور وجود دارد و متناسب با توریست درمانی است. نکته دیگر بحث ترانزیت است که به آن اشاره شد. همچنین با توجه به مناطق ویژه اقتصادی باید به مقوله صادرات مجدد توجه بیشتری شود. امارات در این حوزه بسیار فعال است.
کالاهایی به مناطق آزاد وارد می‌شود و از آنجا به مناطق دورتر در همان کشور صادر می‌شود. این نوع تجارت کالا صادرات مجدد نامیده می‌شود. در حال حاضر امارات از این راه درآمد بسیار بالایی کسب می‌کند و این در حالی است که ما به لحاظ مناطق آزاد و ویژه به مراتب موقعیت بهتری از امارات داریم. این عوامل نشان می‌دهند که ظرفیت و پتانسیل بسیار بالایی برای صادرات خدمات وجود دارد که با مدیریت صحیح و اجرای دقیق و تعیین استراتژی مشخص برای تخصیص این منابع می‌توانیم به‌عنوان یک‌هاب صادرات خدمات در منطقه، پس از اجرای برجام قرار بگیریم.
به‌طور مثال در اروپا، مجارستان که قطب عمل‌های زیبایی است یا تایلند که به آن اشاره شد به دلیل مکان‌های طبیعی و هزینه پایین درمانی در این کشور، مقصدی جالب توجه برای درمان افراد از سراسر دنیا به شمار می‌رود. مواردی که ذکر شد، طیفی از خدمات هستند که کشور ما نیز در آن مزیت دارد و قابلیت صادرات دارد. اما در حال حاضر، در بخش صادرات خدمات، اغلب خدمات فنی و مهندسی مدنظر فعالان اقتصادی بوده است. اقتصاد ما، در برهه‌ای از زمان حدود 4 میلیارد دلار ارزآوری در این حوزه داشته است، اما متاسفانه به دلیل سیاست‌های غلط و نه فقط بحث تحریم‌ها، بلکه به دلیل سوءمدیریتی که وجود داشت، حمایت سازمان توسعه تجارت، از خدمات فنی و مهندسی برداشته شد. به همین دلیل ارزآوری آن به‌شدت کاهش یافت و به یک میلیارد دلار رسید.
صادرات خدمات مهندسی
اقتصاد ما ظرفیت بسیار بالایی برای صادرات خدمات دارد ولی در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که ظرفیت رقابت با سایر کشورها را از دست داده‌ایم. زمانی که شرکت‌های ما در حوزه خدمات فنی مهندسی، قصد دارد با کشورهای رقیب، رقابت کنند و در مناقصه‌ها شرکت می‌کنند، با اختلاف دو سه درصدی مناقصه را واگذار می‌کنند. در صورتی که اگر ۱۰ درصد این شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی را در قالب تشویق از صادرات حمایت می‌کردیم، شرکت‌های ایرانی قادر بودند بخشی از این ۱۰ درصد را به صورت تخفیف به خریدار ارائه دهند و در این حالت می‌توانستند با رقبایشان مانند ترکیه رقابت کنند. این عوامل به اعتقاد بنده بیشتر از تحریم‌ها بر صادرات خدمات کشورمان تاثیر داشته است. گرچه به دلیل تحریم‌ها نیز عملا امکان ارائه ضمانت نامه به اندازه کافی نداشتیم و همین‌طور به دلیل مشکلات ناامنی که در عراق اتفاق افتاد، صادرات خدمات به این کشور تحت‌‌تاثیر قرار گرفت. پس از ناامنی‌های به‌وجود آمده در عراق، مهندسان و کارشناسان ما از این کشور خارج شدند و تجهیزات و طلب‌هایشان در عراق باقی ماند.
این عوامل باعث کاهش خدمات فنی و مهندسی کشور شد. ناگفته نماند این صادرات در صورتی برای ما ارزآوری خواهد داشت که تمام گروه‌هایی که در بخش خدمات فنی و مهندسی در خارج از کشور فعالیت می‌کنند از نیروی انسانی ایرانی و کالای تولید داخل استفاده کنند. اگر صادرکنندگان خدمات کشور ما بخواهند در این بازارها حضور پیدا کنند و از نیروی کار و کالاهای همان کشور یا کشورهای همسایه استفاده کنند، برای کشور ما ارزآوری نخواهد داشت. زمانی این صادرات خدمات فنی و مهندسی، ارزشمند است که باعث ایجاد اشتغال یا افزایش تولید دیگر صنایع نیز بشود، صنایعی که تولیدکننده محصولات مورد نیاز این پروژه‌ها هستند و محصولات خدمات فنی مهندسی را تولید می‌کنند. نکته آخر هم این است که نباید به مساله خدمات تنها در بخش پیمانکاری توجه شود. کشور ما در گردشگری سلامت مزیت نسبی دارد، چراکه در کشور دکترهای حاذقی هستند. همین‌طور مکان‌های طبیعی که در کشور وجود دارد و متناسب با توریست درمانی است. نکته دیگر بحث ترانزیت است که به آن اشاره شد. همچنین با توجه به مناطق ویژه اقتصادی باید به مقوله صادرات مجدد توجه بیشتری شود. امارات در این حوزه بسیار فعال است.
کالاهایی به مناطق آزاد وارد می‌شود و از آنجا به مناطق دورتر در همان کشور صادر می‌شود. این نوع تجارت کالا صادرات مجدد نامیده می‌شود. در حال حاضر امارات از این راه درآمد بسیار بالایی کسب می‌کند و این در حالی است که ما به لحاظ مناطق آزاد و ویژه به مراتب موقعیت بهتری از امارات داریم. این عوامل نشان می‌دهند که ظرفیت و پتانسیل بسیار بالایی برای صادرات خدمات وجود دارد که با مدیریت صحیح و اجرای دقیق و تعیین استراتژی مشخص برای تخصیص این منابع می‌توانیم به‌عنوان یک‌هاب صادرات خدمات در منطقه، پس از اجرای برجام قرار بگیریم.
محمد لاهوتی
رئیس کنفدراسیون صادرات
ارسال نظر