راه دشوار ترمیم اقتصاد

حسن روحانی در سال ۲۰۱۳ با دو برنامه به ریاست‌جمهوری رسید؛ رهایی یافتن ایران از تحریم‌های غرب و ترمیم اقتصاد این کشور. اما باوجود موفقیت وی در انعقاد توافق هسته‌ای، به‌نظر می‌رسد که روحانی قادر نخواهد بود در آینده‌ای نزدیک زندگی بهتری برای اکثر ایرانی‌ها فراهم کند.

اقدامات ریاضتی روحانی به کاهش نرخ تورم از ۴۰ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۱۴ درصد در سال ۲۰۱۵ کمک کرده است. با این حال این سیاست منجر به نتایجی دردناک برای اکثر ایرانی‌ها شده است. سلیمی بروجردی، تحلیلگر ایرانی در ماه مارس هشدار داده که نرخ تورم در سال ۲۰۱۵ بین ۱۰ تا ۱۲ درصد باقی خواهد ماند. بر اساس گزارش رسانه‌های ایرانی، نرخ تورم در سال ۲۰۱۵، تنها ۷/ ۰ درصد کاهش یافته است. با توجه به انتظار کاهش بیشتر قیمت نفت، نگرانی در زمینه رسیدن روحانی به اهداف اقتصادی‌اش بیشتر هم می‌شود.

حتی متحدان روحانی هم دارند نشانه‌هایی مبنی‌بر از دست دادن امیدهایشان به دولت وی را ظاهر می‌کنند. در حالی که رئیس‌جمهوری نسبت به عدم تحقق وعده‌های اقتصادی‌اش مورد انتقاد قرار گرفته، بخش عمده‌ای از این انتقادها از سوی متحدانش یعنی عملگرایان محافظه‌کار بوده است. در اوایل ماه اکتبر نامه ۴ وزیر کابینه حسن روحانی منتشر شد که در آن گفته شده بود «تصمیمات و سیاست‌های ناهماهنگ» قوه‌مجریه اقتصاد را در معرض ریسک رکود جدی قرار داده است.

روحانی در واکنش به این نامه یک بسته محرک اقتصادی ارائه کرد که هدف از آن افزایش تقاضا برای مصرف از طریق ارتقای دسترسی به منابع مالی بود؛ اما تحلیلگران خاطرنشان می‌کنند که اتخاذ یک سیاست پولی انبساطی موجب افزایش تورم خواهد شد و تلاش‌ها برای مبارزه با تورم را به هدر خواهد داد. انتقاد محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز نشان‌دهنده نگرانی‌های گسترده در میان عملگرایان-محافظه‌کاران مبنی‌بر ناکامی دولت روحانی در حل مشکلات اقتصاد ایران از جمله سوء‌مدیریت اقتصادی و فساد است. یک روزنامه‌نگار ایرانی می‌گوید: «تقریبا همه تکنوکرات‌ها در ایران استدلال می‌کنند که رئیس‌جمهوری باید به‌صورت منظم زمان بیشتری برای برگزاری نشست با مقامات و کارشناسان ارشد اقتصادی صرف کند.»

روحانی همچنین در حال مقابله با اقداماتی از سوی تندروهایی است که با هدف منزوی ساختن وی صورت می‌گیرد. انتقادها از رئیس‌جمهوری از ایجاد یک ائتلاف بین عملگرایان محافظه‌کار ناراضی از سیاست‌های اقتصادی روحانی و اصولگرایان حکایت دارد.

با وجود این شرایط احتمال بروز رکود تورمی جدی است. روحانی امیدوار بود تا با سوار شدن بر موج حمایت عمومی از توافق هسته‌ای اصلاحات اقتصادی لازم را انجام دهد و با پیروزی همفکران‌شان در انتخابات مجلس قدرت سیاسی خود را تحکیم بخشد. مسیر ترمیم مالی برای هر رئیس‌جمهوری در ایران دشوار خواهد بود؛ اما بسیاری انتظار داشتند تا به لطف نیروهای عملگرا این مسیر را طی کنند. اگر شکاف به وجود آمده بین روحانی و نخبگان واقعیت داشته باشد، رسیدن روحانی به اهدافش دشوار خواهد بود.

همچنین در شرایط کنونی کسری بودجه یکی دیگر از نگرانی‌های دولت روحانی را تشکیل می‌دهد. موانع بزرگی که بر سر راه روحانی قرار دارد از جمله اینکه قیمت نفت به شدت کاهش یافته است و همچنین کاهش درآمدهای نفتی تامین هزینه خدمات اجتماعی همچون یارانه‌ها را به شدت دشوار می‌کند.

متیو مک‌کینز

تحلیلگر نیوزویک