تحریم جواب تحریم

روسیه به تلافی سرنگون شدن یک جت جنگنده خود، قراردادهای خود را با شرکت‌های ترکیه به حال تعلیق درآورد و واردات کالاهای ترکیه را محدود کرد. مدودف، نخست‌وزیر روسیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «پیامدهای مستقیم این حادثه می‌تواند ما را به کناره‌گیری از مشارکت در پروژه‌های مشترک و از دست رفتن جایگاه شرکت‌های ترک در بازار روسیه برساند.»

صادرات انرژی از روسیه به ترکیه بزرگ‌ترین بخش روابط تجاری آنها را تشکیل می‌دهد. ترکیه بعد از آلمان دومین خریدار گاز طبیعی روسیه است. شرکت گازپروم روسیه هر سال ۲۷میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در اختیار ترکیه قرار می‌دهد که تقریبا ۷۰ درصد کل مصرف گاز این کشور را تشکیل می‌دهد. میخائیل کروتیخین از اعضای شرکت مشاوره «روس انرژی» می‌گوید متوقف کردن جریان گاز «تصمیم بسیار حساسی خواهد بود، چون بازار کالاهای صادراتی وضع بدی دارند.» وی در ادامه می‌افزاید: «از دست رفتن بازار بزرگی چون ترکیه هم برای بودجه دولت روسیه و هم شرکت «گاز پروم» مساله بسیار حساسی خواهد بود.» از سوی دیگر، محدود کردن صادرات گاز روسیه به ترکیه خطراتی برای مسکو دارد: این امر پیامی به مشتریان خواهد بود که عرضه گاز به شدت تحت تاثیر ملاحظات سیاسی است و با در نظر گرفتن تقاضای کم جهانی مسکو باید تلاش کند تا مشتریان جانشینی برای گاز خود پیدا کند.

ترکیه و روسیه از مدتی قبل با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند. امسال حدود چهار درصد از رشد اقتصادی روسیه به علت تاثیر بهای پایین نفت و تحریم‌ها به علت مناقشه اوکراین کم خواهد شد. آندره یی کاستین رئیس بانک روسی دولتی «وی تی بی» در زمان برگزاری اجلاسی در شهر یکاترینبورگ روسیه به خبرنگاران گفت که باید سیاست و اقتصاد را از هم جدا نگه داشت. کاستین افزود: «من اکنون تمایلی به تشدید اوضاع ندارم. فکر می‌کنم باید در این ارتباط خیلی با آرامش حرکت کرد. همیشه رویدادهای منفی در جهان اتفاق می‌افتد.» در همین حال اقتصاد ترکیه امسال فقط کمتر از سه درصد رشد خواهد کرد که از حد تعیین شده توسط دولت پایین‌تر است. علت این امر بی‌اطمینانی سیاسی در داخل و مناقشات در خاورمیانه است. «تیموتی اش» از تحلیلگران شرکت هلدینگ Nomura اخیرا نوشته بود: «اردوغان شخصیت تندی دارد و کاملا احساسی است و اگر روسیه به اقدام تلافی‌جویانه خود ادامه دهد، فکر می‌کنم به اقدام متقابل در برابر روسیه روی آورد و تحریم را با تحریم جواب دهد.» اما حتی اگر آنکارا و مسکو از واردآوردن صدمات شدید اقتصادی به یکدیگر اجتناب کنند، هنوز طیف گسترده‌ای از توافق‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و روابط تجاری وجود دارد که می‌توانند تحت تاثیر پیامدهای سرنگون شدن جت جنگنده روسی قرار گیرند.

شرکت دولتی انرژی روسیه مشهور به «روس اتم» قرار است اولین نیروگاه هسته‌ای ترکیه را با هزینه‌ای معادل ۲۰ میلیارد دلار احداث کند. «روس اتم» از اظهارنظر در خصوص تاثیر سرنگون شدن جنگنده روسی بر این پروژه خودداری کرده است. روز چهارشنبه ارزش سهام شرکت ترکیه‌ای Enka Insaat که دارای پروژه‌های ساختمانی در روسیه است و دو نیروگاه را در ترکیه اداره می‌کند که با شرکت گاز روسیه فعالیت می‌کنند برای دومین روز متوالی کاهش یافت.

صنعت گردشگری هم تحت‌تاثیر سرنگون شدن جت جنگنده روسیه قرار گرفته است. بعد از آنکه مقامات روسیه روز سه‌شنبه به مردم کشورشان توصیه کردند به ترکیه سفر نکنند دست‌کم دو شرکت بزرگ ترتیب‌دهنده تور در روسیه گفتند فروش تورهای گردشگری به ترکیه را متوقف کرده‌اند. روس‌ها بعد از آلمانی‌ها دومین گروه بزرگ گردشگران خارجی را در ترکیه تشکیل می‌دهند و باعث می‌شوند تا این کشور هر سال از بابت جهانگردی حدود چهار میلیارد دلار درآمد داشته باشد.

جنگ مواد غذایی

اقدامات تلافی‌جویانه می‌تواند عمدتا متوجه تجارت موادغذایی باشد. ترکیه در کنار مصر بزرگ‌ترین خریدار گندم از روسیه است. این کشور در سال مالی که سی‌ام ژوئن خاتمه یافت چهار میلیارد و یکصد میلیون تن گندم خریداری کرد. مقامات روس و تجار این کشور گفته‌اند هیچ محدودیتی بر صادرات غلات به ترکیه اعمال نخواهد شد اما تعدادی از تجار پیش‌بینی می‌کنند که به‌زودی برای محدود کردن مقادیر غلاتی که به ترکیه ارسال می‌شود اقدامات غیررسمی اتخاذ شود.

از سوی دیگر روسیه یکی از واردکنندگان بزرگ محصولات غذایی از ترکیه است. نهاد نظارت بر امنیت غذایی روسیه در جریان مناقشات دیپلماتیک قبلی با سایر کشورها بر واردات محصولات مشخصی ممنوعیت‌هایی اعمال کرده، گرچه همیشه گفته است که این اقدامات در ارتباط با بهداشت عمومی بوده و ارتباطی با مسائل سیاسی ندارد. این نهاد که Rosselkhoznadzor نام دارد روز چهارشنبه اعلام کرد واردات ماکیان را از یک شرکت ترک به حال تعلیق درآورده است و علت آن آزمایش‌هایی بود که از وجود باکتری‌های خطرناک در این محصولات خبر می‌داد.

الکسی الکسینکو سخنگوی این نهاد در پاسخ به این سوال که آیا تعلیق کامل واردات ماکیان از ترکیه وجود خواهد داشت به خبرگزاری رویترز گفت: «هنوز خیلی زود است که در این مورد صحبت کنیم. فکر می‌کنم به‌زودی در سطح رهبری سیاسی تصمیمی اتخاذ خواهد شد.»

پولینا دویت

منبع: رویترز