گاز، اهرم فشار روسیه

نخست‌وزیر روسیه هفته گذشته اعلام کرد حرکت ترکیه باعث خواهد شد پروژه‌های مشترکی که با این کشور داشته ملغی شود و شرکت‌های ترکیه سهم بازار خود را در روسیه از دست خواهند داد. مدودف، نخست‌وزیر روسیه، بر مواضع خود علیه ترکیه اصرار دارد و اعلام کرد این محدودیت‌های تجاری شامل واردات مواد غذایی هم می‌شوند. اردوغان این حرکت را احساسی و برای سیاستمداران نامناسب قلمداد کرد. وی از این بیانیه بسیار ناراحت شده است. این وضعیت می‌تواند برای هر دو کشور بسیار مهم باشد. کارشناسان هشدار دادند اگر روسیه به این روال ادامه دهد و روابط اقتصادی خود را قطع کند هر دو کشور از این تصمیم متاثر خواهند شد. شبکه خبری «سی ان بی سی» نگاهی به روابط تجاری دو کشور انداخته و تاثیر احتمالی آن درصورت تیره و تاریک شدن روابط را بررسی کرده است.

انرژی

بسیاری از معاملات تجاری و زیرساختی بین ترکیه و روسیه می‌تواند از این تصمیم متاثر شوند. مانند ساخت‌وساز خط لوله گازی و ساخت نیروگاه اتمی «اک‌کویو». وزیر انرژی روسیه هفته گذشته، درحالی‌که در خصوص برنامه خود از توقف روابط تجاری این کشور در منطقه آزاد سخن می‌گفت، به پروژه گازی «ترک استریم » نیز اشاره کرد. به گفته یکی از استادان دانشگاه ترکیه، «این کشور بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بخش انرژی روسیه است.» ترکیه ۵۵ درصد گاز و ۳۰ درصد نفت خود را از روسیه تامین می‌کند. هرگونه آسیبی به این قرارداد‌ها بسیار حساس خواهد بود. به گفته پروفسور گورکان کومبارگلو از دانشگاه بلغازیچی «ترکیه روابط استراتژیک نزدیکی با روسیه درخصوص بخش انرژی دارد. بنابراین ممکن است دو پروژه «ترکیش استریم» و ساخت نیروگاه اتمی که با همکاری روسیه بوده است با مشکلاتی مواجه شوند.» وی افزود: «در حال حاضر تکلیف این دو پروژه مشخص نیست.» هرچند این استاد دانشگاه نگران تامین گاز ترکیه در کوتاه‌مدت نبود اما وی بیشتر نگران پروژه‌های بلندمدت بود. او در این باره گفت: «در بلندمدت پروژه‌های استراتژیک ممکن است با مشکل مواجه شوند و این پروژه‌ها به نفع هر دو کشور است.» وی رهبران دو کشور را به آرامش فراخواند و از آنها خواست به منافع دو کشور بیشتر بیندیشند. روسیه یکی از مهم‌ترین تامین‌کنندگان گاز اروپا است و هر زمان که روابط دیپلماتیک بین روسیه و همسایه غربی این کشور رو به تیرگی می‌رود، روسیه از اهرم فشار خود یعنی گاز استفاده می‌کند. روسیه با اروپا این کار را کرده و آنها را تهدید به قطع تامین منابع گازی خود کرده است و نمونه اخیر آن را می‌توانید در اوکراین مشاهده کنید.

توریسم

در پی سقوط جت روسی، روسیه به آژانس‌های مسافرتی دستور داد فروش بلیت‌های خود را به ترکیه متوقف کنند. براساس جدیدترین آمار از آژانس مسافرتی فدرال روسیه، ۳/ ۶ میلیون روسی در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۳ از ترکیه بازدید کردند. این آمار نشان از این دارد که ترکیه یکی از مقاصد محبوب گردشگری نزد روس‌ها است. اما اگر یک گام به جلو بگذاریم، وزیر امور خارجه روسیه از شهروندان روسی خواست تا از ترکیه بازدید نکنند. وزیر اقتصاد هم گفت روسیه پرواز‌های هوایی خود را به ترکیه محدود خواهد کرد. این به این معنا است که صنعت گردشگری ترکیه با عواقب شدیدی روبه‌رو خواهد شد. براساس تحقیقات صورت گرفته از سوی شورای توریسم و مسافرت جهانی، گردشگری به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ۹۶ میلیارد دلار از تولید ناخالص داخلی ترکیه را در سال ۲۰۱۴ تشکیل داد. همچنین براساس آمار این شورا، صنعت توریسم در ترکیه ۲/ ۱ میلیون شغل ایجاد کرد که بیشتر شاغلان در بخش معدن، پتروشیمی، خودروسازی، تولید، خدمات مالی و بخش بانکی هستند.

تجارت

از گذشته روابط تجاری روسیه و ترکیه حسنه بوده است اما این حوزه می‌تواند موضوعی باشد برای انتقام گرفتن روسیه. وزیر کشاورزی روسیه، الکساندر تکاچف دستور داد بر محموله‌های غذایی و کشاورزی که از ترکیه می‌آیند بیشتر دقت کنند. وی افزود: «ترکیه محصولاتی برای ما فرستاده که استاندارد‌های روسیه را رعایت نکرده است.» وی اشاره کرد که ۲۰ درصد صیفی‌جات روسیه از ترکیه تامین می‌شود و روسیه درصدد خرید محصولات خود از کشورهای دیگر است. همچنین گفته شده است که روسیه می‌خواهد به‌طور غیرمستقیم گندم خود را به ترکیه (یکی از بزرگ‌ترین خریداران گندم روسیه) صادر کند. در سال ۲۰۱۴، طبق آمار تجارت خارجی ترکیه، صادرات به روسیه ارزشی معادل ۵/ ۹ میلیارد دلار داشته درحالی‌که واردات از روسیه معادل ۲۵/ ۲ میلیارد دلار بوده است.

اردوغان در ماه سپتامبر طی دیداری دوستانه با پوتین اعلام کرد که ترکیه قصد دارد تجارت دوجانبه را تا حجم ۱۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۳ افزایش دهد. به گفته راشاتودی، در همان جلسه پوتین گفت روسیه از این گسترش روابط دوجانبه بسیار خشنود است. روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور متنوع خواهد شد و سرمایه‌گذاری در کشور افزایش خواهد یافت. براساس خبرگزاری رویترز، مقامات کاخ کرملین گفته‌اند قصد تحریم واردات مواد غذایی را از ترکیه ندارند. هرچند روابط این دو کشور اکنون تیره و تار است اما تحلیلگران اقتصادی به روابط بلندمدت این دو کشور خوش‌بین هستند. تینا فوردهم، تحلیلگر ارشد سیاسی پایگاه خبری «سیتی» گفت: «روابط تجاری بین دو کشور بسیار مهم است. چراکه گاز ترکیه از روسیه تامین می‌شود و بسیاری از روس‌ها به ترکیه سفر می‌کنند.» درحالی‌که تحریم‌های تجاری بیشتری محتمل است اما این تحلیلگر سیاسی معتقد است روابط دو کشور بدتر نمی‌شود. جان بیتس، مدیر پرتفولیو شرکت «پینبریج» به سی ان بی سی گفت: «روابط تجاری ترکیه و روسیه بسیار محکم است. من بر این عقیده هستم که در صورتی که به روابط دیپلماتیک لطمه‌ای وارد نشود، روابط تجاری دو کشور آسیبی نمی‌بیند.»

هالی الیات

منبع: سی ان بی سی