تجربه‌ای بزرگ برای دیپلماسی انرژی

علیرضا کاملی

مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران

با توجه به سیاست‌های مثبت دولت تدبیر و امید در تعامل با جهان و همچنین دستیابی به توافق هسته‌ای ایران و پنج قدرت بزرگ جهانی، برگزاری سومین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز و هفدهمین نشست وزارتی GECF در تهران، بیانگر جایگاه ویژه ایران در مناسبات گازی دنیا و منطقه است.

از این رو سومین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز فرصتی خواهد بود تا همچون دو نشست سران این مجمع که در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۳ در قطر و روسیه برگزار شد، کشورهای عضو این مجمع در بالاترین سطوح به تبادل نظر درخصوص تحولات جهانی بازار گاز و گسترش همکاری‌ها در این زمینه بپردازند. مجمع جهانی کشورهای صادرکننده گاز در سال ۲۰۰۱، با هدف تبادل اطلاعات، تجارب و دیدگاه‌های مرتبط با بازار انرژی و به‌ویژه گازطبیعی به منظور سیاست‌گذاری در حوزه انرژی کشورهای عضو ایجاد شده است. این مجمع تلاش کرده با ایجاد بستری مناسب برای اعضا، زمینه‌های تعامل میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گاز را با هدف ایجاد و حفظ ثبات و امنیت عرضه و تقاضای گاز در بازارهای جهانی فراهم آورد.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده، قرار است طی نشست اخیر در تهران بیانیه‌ای برای ارتقا و گسترش همکاری‌ها بین اعضا، ترویج مصرف گاز در جهان و تعامل بیشتر میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گازطبیعی صادر شود و همچنین نتایج مدل موسوم به «مدل جهانی گاز» بررسی و نهایی شود. این مدل از بانک اطلاعاتی قوی در زمینه انرژی و به ویژه گاز طبیعی برخوردار است و بخشی از داده‌های مربوط به بخش عرضه از اعضای مجمع اخذ شده است. موضوع قابل توجه دیگر این است که مدل مذکور اولین مدل تخصصی در زمینه عرضه و تقاضای انرژی با تمرکز بر صنعت و تجارت گاز طبیعی در دنیا است.

از موارد مهم دیگر در این نشست، حل و فصل مسائل زیست محیطی است. در این راستا و با توجه به افزایش دغدغه‌های زیست‌محیطی ناشی از استفاده کشورها از انواع سوخت‌های فسیلی با آلایندگی بالا، نظیر زغال‌سنگ، ترویج استفاده از گازطبیعی به دلیل آلایندگی کمتر در برنامه کار نشست اخیر است. موضوع مقابله با آلاینده‌های زیست‌محیطی که به یکی از ملاحظات مجامع بین‌المللی تبدیل شده موجب شده که استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان سوختی پاک و فراوان راهکاری مناسب برای پاسخگویی به مشکلات زیست‌محیطی است. از این رو، شعار نشست پیش رو نیز «گاز طبیعی: سوخت منتخب توسعه پایدار» انتخاب شده است.

اعتبار و تحکیم جایگاه GECF در مجامع بین‌المللی با افزایش تعداد اعضای این مجمع و همچنین تعامل بیشتر با سازمان‌های بین‌المللی فعال در حوزه انرژی افزایش خواهد یافت. در همین راستا، حضور نمایندگان کشورهای ترکمنستان و آذربایجان به‌عنوان دو صادرکننده عمده گاز و همچنین نمایندگان سازمان‌های OPEC، IEA و IEF (مجمع بین‌المللی انرژی) در این نشست می‌تواند به‌عنوان گامی مثبت در تقویت این نهاد در عرصه بین‌المللی انرژی تلقی شود.

برگزاری این نشست به میزبانی جمهوری اسلامی ایران که خود طراح اصلی شکل‌گیری این مجمع بوده و همچنین به‌عنوان دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان و سومین تولیدکننده بزرگ این سوخت پاک محسوب می‌شود از شاخصه‌های مهم نشست اخیر است و می‌تواند نقش ایران را به‌عنوان بازیگر اصلی در عرصه‌های بین‌المللی انرژی و به‌ویژه گاز طبیعی تقویت کند. جایگاه ویژه ذخایر هیدروکربوری ایران و سهم کشورمان در میزان تجارت و مبادله انرژی می‌تواند اهرم مناسبی در دیپلماسی انرژی باشد و موقعیت بی‌نظیر ژئوپلتیک ایران به ما این امکان را خواهد داد که به مرکز تجارت و توزیع انرژی در منطقه و جهان تبدیل شویم.

از زمان شروع به کار دولت تدبیر و امید دیپلماسی انرژی ایران بسیار قوی و فعال عمل کرده و با در اختیار گرفتن سمت دبیرکلی GECF توسط دکتر عادلی این روند تقویت شد و نتیجه آن پررنگ‌تر شدن نقش ایران در بین کشورهای صادرکننده گاز و برگزاری چنین رویداد بزرگ انرژی در سطح بین‌المللی در تهران است.در واقع برگزاری سومین نشست سران مجمع جهانی کشورهای صادرکننده گاز در تهران نشان می‌دهد توانسته‌ایم با استفاده از ابزار دیپلماتیک برای حضور در صحنه‌های بین‌المللی و حفظ جایگاه کشورمان در نظام بین‌الملل در مسائل مربوط به انرژی بسیار مثبت عمل کنیم.

دیپلماسی انرژی حرکتی هدفمند، بلندمدت و دارای قوانین خاص خود بوده که درصدد ایجاد منافع اقتصادی و حفظ امنیت انرژی کشور، منطقه و جهان است و حضوری چنین قدرتمندانه در مجمع جهانی کشورهای صادرکننده گاز می‌تواند زمینه‌های لازم برای توسعه و پیشرفت ایران را در عرصه تجارت جهانی گاز فراهم کند. بر همین اساس شرکت ملی صادرات گاز ایران به‌عنوان نماینده شرکت ملی نفت جمهوری اسلامی ایران در عرصه تجارت گاز نقش بسزایی در تعاملات گازی منطقه و همچنین بین‌الملل ایفا کرده است و در این راستا شرکت ملی صادرات گاز ایران با انجام مذاکرات متعدد با خریداران گاز طبیعی همواره در جهت افزایش سهم ایران در بازار جهانی گاز تلاش کرده است و موفق شده زمینه‌های لازم برای افزایش صادرات گاز از طریق خط لوله به کشورهای همسایه و مشارکت شرکت‌های توانمند بین‌المللی در زمینه تولید و صادرات ال‌ان‌جی را فراهم کند.

امید است با برگزاری سومین نشست سران GECF و هفدهمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز با هدف افزایش مناسبات گازی، بهترین راهکارها برای دستیابی به فرصت‌های سیاسی و اقتصادی بین کشورها، امنیت منطقه‌ای و در نهایت تقویت جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی تجارت جهانی گاز محقق شود.