اسلی کندمیر

منبع: رویترز

پشت ظاهر یکپارچه حزب عدالت و توسعه، ردیفی از سیاست‌های اقتصادی صف کشیده‌اند که آن را برای در دست گرفتن قدرت در یک دوره ۴ ساله دیگر آماده کرده و به رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان کمک می‌کنند تا در حالی که دیگران سرگرم لابی کردن با یکدیگر هستند، طرح‌های رشد پوپولیستی خود را به پیش برد.

حزب اسلام‌گرا و محافظه‌کار عدالت و توسعه، مجددا اکثریت را پس از انتخابات ۵ ماه گذشته به‌دست آورد و توانست به تنهایی قدرت را در دست گیرد. با جامه‌عمل پوشاندن شعار اردوغان مبنی بر «به ثبات رای دهید» اکنون سرمایه‌گذاران فکر می‌کنند چند ماه‌ بی‌ثباتی به پایان رسیده است. اما اختلاف‌ نظرهای عمیقی در حزب وجود دارد که بر دورنمای سیاسی ترکیه، نسبت به زمانی که اردوغان برای نخستین‌بار قدرت را در دست گرفت، اثرگذار بوده‌اند، از جمله این موارد، آن است که چگونه می‌توان به بهترین شکل، به رشد کند این اقتصاد بیش از ۷۰۰ میلیارد دلاری، پایان داد.

از یکسو، مشاوران رئیس‌جمهور مانند جمیل ارتم و ییجیت بولوت قرار دارند، روزنامه‌نگارانی که خود اردوغان را دوست دارند، اما در مورد اینکه بانک مرکزی نرخ بهره را پایین‌تر بیاورد تا موجب افزایش رشد شود، هیاهو به راه انداخته‌اند.

از سوی دیگر، شخصیت‌هایی نظیر وزیر امور مالی مهمت (محمد) سیسمک و علی باباجان، معاون سابق نخست‌وزیر، قرار گرفته‌اند که اطمینان سرمایه‌گذاران را در دهه گذشته کسب کرده بودند. این افراد بر انضباط مالی، استقلال بانک مرکزی، اصلاحات ساختاری و انجام کارهایی در جهت افزایش نرخ پس‌انداز ترکیه تاکید دارند.

هر دو طرف در صدد کسب موقعیتی در کابینه جدید هستند که قرار است توسط نخست‌وزیر فعلی، احمد داوداوغلو تشکیل شود، اما این کار نیاز به موافقت اردوغان دارد که در روزهای آینده نتیجه اعلام خواهد شد.

یکی از مقامات ارشد حزب عدالت و توسعه که از برخی مقالات و گزارش‌ها در روزنامه‌های طرفدار دولت ناراحت بود، گفت: «ما به تصمیمات عقلایی نیاز داریم نه تصمیمات پوپولیستی. ما به رشد پایدار نیاز داریم. این به معنی آن است که رشد مبتنی بر مصرف نیست، بلکه بر پایه صادرات، سرمایه‌گذاری و تولید، بانک مرکزی مستقل، انضباط مالی و اصلاحات قرار دارد.»

در پی انتخابات روز یکشنبه هفته گذشته، بازارها علائم مثبتی نشان دادند؛ اما وقتی که سرمایه‌گذاران دریافتند این علائم در نتیجه اقدامی برای اصلاحات بوده است، این شادمانی به سرعت فروکش کرد. سیسمک و علی باباجان شدیدا انتظار دارند که به دولت بازگردند؛ اما توانایی آنها برای فشار آوردن بر افزایش نرخ پس‌انداز در ترکیه، اصلاح بازار کار و بازسازی (نظام) مالیات می‌تواند توسط اعمال پوپولیستی تضعیف شود.

تیموتی اش استراتژیست ارشد CEEMA در نومورا می‌گوید: نکته مثبت این است که این حزب پیروز انتخابات شده و دوباره خود را از نظر سیاسی ثابت کرده است و از آنجا که در مدت ۴ سال آینده انتخاباتی در کار نخواهد بود، اردوغان به یک اصلاحات ساختاری بلندمدت‌تر برمی‌گردد. نکته منفی این است که اینک که با استفاده کردن از باباجان و سایر افراد به پیروزی در انتخابات رسیده است، وی دوباره آنها را به حاشیه خواهد برد و برخی از مشاوران کمتر معمولی را در کاخ ریاست جمهوری وارد می‌کند. سپس اردوغان دوباره بر یک مدل آسیایی‌تر توسعه تاکید می‌کند، نسخه‌ای از روسیه ولادیمیر پوتین که از نظر اقتصادی کمتر مرسوم است.

پروپاگاندا (تبلیغات) و جنگ‌ها

اردوغان پیش‌تر در زمینه دلسرد شدن سرمایه‌گذاران و سایر موارد، انتقادات گزنده‌ای به بانک مرکزی وارد کرده بود که به گمانه‌زنی در مورد استعفای رئیس بانک مرکزی دامن ‌می‌زد. روزنامه صباح که نزدیک به اردوغان است، چند گزارش در هفته گذشته چاپ کرده است که بیانگر این است که بانک مرکزی و بازارهای سرمایه در راستای مدل اقتصادی جدید که تنها بر رشد متمرکز شده است، شکل خواهند گرفت. در یکی از این نوشته‌ها که منبع آن ذکر نشده، اشاره شده است که «بال نهادهایی که موجب به تاخیر انداختن مدل رشد اقتصادی قوی شوند، چیده خواهند شد.»

بولوت که یک مفسر سابق تلویزیونی است، رقیبان اردوغان را به تلاش برای قتل وی از طریق ارواح متهم می‌کند، روزنامه «استار دیلی» که هوادار دولت است، نوشت که نهادهای مالی ترکیه سرانجام از سرپرستی سرمایه‌گذاران خارجی آزاد خواهند شد.

بولوت و اردوغان در گذشته در مقابل آنچه «لابی نرخ بهره» می‌خواندند، موضع گرفته بودند. از نظر آنها این لابی گروهی پنهانی از سفته‌بازان مالی بود که به تلاش در جهت خرابکاری در اقتصاد ترکیه از طریق نرخ‌های بالاتر متهم بود. بولوت گفت: پارادایم‌های جدیدی برای نهادهایی نظیر بانک مرکزی تعریف خواهد شد. نهادها از فشار ناشی از الیگارش‌های محلی و جهانی رها خواهند شد.

در یک اقدام آشکار در روزهای اخیر، برای اطمینان بخشیدن به سرمایه‌گذاران، سیسمک و رئیس بانک مرکزی اردم باسچی، هردو بر اصلاحات ساختاری تاکید کرده‌اند؛ اما هر مسیری که ترکیه طی کند، پیامدهای مهمی برای سرمایه‌گذاران خارجی خواهد داشت.

در نهایت، آنان که سال‌ها با اردوغان کار کرده‌اند می‌گویند که او درک می‌کند که ترکیه می‌تواند چنین آسیبی را تحمل کند و سر پا باقی بماند. او در زیر شعارهای پوپولیستی، همان متفکر عملگرایی است که این کشور را از زمان نخستین نخست‌وزیری خود، حدود یک دهه، با رشدی قدرتمند اداره کرده است.

یک مقام ارشد دیگر حزب عدالت و توسعه گفت: به یاد داشته باشید که افراد حاضر در تیم اقتصادی فعلی بدون خواست اردوغان حضور پیدا نکرده‌اند. در موعد مقرر، اردوغان اهل برهان و استدلال است و مسیری منطقی را برخواهد گزید.