تاثیر کاهش قیمت‌ها بر رشد اقتصاد جهان

ایان تالی

وال استریت ژورنال

اواخر سال گذشته میلادی پیش‌بینی شده بود کاهش قیمت نفت به افزایش نرخ رشد اقتصادهایی منجر خواهد شد که مصرف‌کننده بزرگ این ماده خام هستند اما چنین نشده است زیرا برخی دولت‌ها برای بالا بردن درآمدهای خود، مالیات بر مصرف بنزین را افزایش داده‌اند یا یارانه سوخت را کم کرده‌اند.

از سوی دیگر کاهش هزینه سوخت سبب شده در برخی کشورهای اروپایی و آمریکا نگرانی‌هایی درباره کاهش مستمر قیمت کالاهای مصرفی پدید آید. هنگامی که مصرف‌کنندگان پیش‌بینی می‌کنند قیمت کالاها کاهش خواهد یافت از مصرف اجتناب می‌کنند و این امر مقدمه رکود اقتصادی است.

در چین مالیات بر مصرف سوخت از ماه نوامبر سال پیش ۵۰ درصد افزایش یافته و در اندونزی قیمت بنزین رشد کرده زیرا یارانه آن به کلی حذف شده است. در ژاپن، افزایش مالیات بر مصرف بنزین سبب شده قیمت این سوخت طی ۶ ماه پایانی سال گذشته تنها ۱۵ درصد کاهش یابد در حالی که در آمریکا میزان کاهش ۴۰ درصد بوده است. در برزیل دولت برای سامان دادن به وضعیت مالی خود از یارانه سوخت کاسته و بر مالیات مصرف آن افزوده است.

البته کاهش قیمت نفت برای مصرف‌کنندگان بزرگ آن می‌تواند تاثیرات مثبت داشته باشد زیرا هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و قدرت خرید مصرف‌کنندگان بالا می‌رود.

کاهش‌های پیشین در قیمت نفت اغلب نشانه کاهش رشد اقتصاد جهان بوده اما افول قیمت‌ها معمولا مقدمه افزایش نرخ رشد اقتصادی است. کاهش ۶۰ درصدی قیمت این ماده خام از نوامبر سال ۱۹۸۵ تا مارس ۱۹۸۶ زمینه را برای پنج سال رشد متوسط ۴ درصدی اقتصاد جهان فراهم کرد. اخیرا تعدادی از اقتصاددان اعلام کرده‌اند کاهش قیمت نفت حاصل کند شدن رشد اقتصاد جهان نیست و کاهش هزینه‌ها در اقتصادهای مصرف‌کننده می‌تواند تاثیر منفی کاهش درآمد صادرکنندگان بزرگ را جبران کند.

صندوق بین‌المللی پول به کاهش قیمت نفت به‌عنوان عامل اصلی برای افزایش پیش‌بینی نرخ رشد اقتصاد آمریکا اشاره کرده است. ارزان شدن قیمت نفت همچنین سبب شده خرده‌فروشی در منطقه یورو افزایش یابد. برای مثال، در فرانسه مصرف خانوارها افزایش یافته است. همچنین در هند شاخص فعالیت‌های کارخانه‌ای افزایش یافته و این امر حاصل تاثیر کاهش قیمت نفت بر سود شرکت‌ها است. در ژاپن کاهش ارزش ین و قیمت پایین نفت سبب شده پیش‌بینی رشد اقتصادی افزایش یابد.

اما تاثیر نفت ارزان صرفا مثبت نیست. مهم‌ترین عامل نگرانی از کاهش قیمت نفت، افول نرخ تورم در اقتصادهای بزرگ مصرف‌کننده این ماده خام است. در منطقه یورو و ژاپن بانک‌های مرکزی تلاش می‌کنند از طریق اجرای سیاست‌های انبساطی نرخ تورم را بالا ببرند. همچنین در آمریکا نرخ تورم پایین باقی مانده و با نرخ هدف یعنی ۲ درصد که بانک مرکزی تعیین کرده فاصله زیادی دارد.

بانک مرکزی آمریکا با پیش‌بینی بهتر شدن شرایط اقتصادی قصد دارد در ماه‌های آینده نرخ‌های بهره را به تدریج بالا ببرد. تحلیلگران معتقدند اگر مصرف‌کنندگان پول اضافی حاصل از قیمت پایین بنزین را مصرف نکنند کاهش قیمت نفت به رونق اقتصاد کمک زیادی نمی‌کند. نکته دیگر این است که کاهش قیمت نفت به کاهش نرخ رشد اقتصادی در اقتصادهای صادرکننده این ماده خام منجر می‌شود و این امر به شکل مستقیم بر اقتصادهای توسعه‌یافته تاثیر منفی می‌گذارد. تولیدکنندگان بزرگ نفت ثروت حاصل از فروش این ماده خام را صرف اجرای پروژه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری در اقتصادهای توسعه‌یافته کرده‌اند و اگر این روند متوقف شود به اقتصادهای بزرگ زیان وارد خواهد شد. به این ترتیب کاهش قیمت نفت هم اثرات مثبت دارد و هم اثرات منفی. به نظر می‌رسد باید نوعی تعادل بین این اثرات ایجاد شود.