میراث شوم دولت دهم

دکتر محمد عدالتخواه

شهرساز پیشکسوت منتخب سال 93

شکی نیست که دولت یازدهم در شرایط نابسامان اقتصادی مسوولیت کشور را بر عهده گرفت و حوزه مسکن نیز از این بخش مستثنی نیست. متاسفانه در کشور ما اغلب مسکن با هدف یک کالای سرمایه‌ای عرضه می‌شود و این موضوع دلیلی بر ایجاد سوداگری در این بازار به ویژه در سال‌های اخیر بوده است. اما با بررسی عملکرد دولت یازدهم در حوزه مسکن باید گفت یکی از مشکلات پیش‌روی این دولت در بخش مسکن، بار سنگین مسکن مهر است که موجب شد دولت در سیاست‌گذاری در سایر حوزه‌های بخش مسکن اندکی دچار عقب‌ماندگی شود.

با وجود اینکه باید پذیرفت مسکن مهر یکی از سنگ‌های پیش پای دولت یازدهم بود اما نباید فراموش کرد که دولت با علم به شرایط اقتصادی مسوولیت کشور را بر عهده گرفت، بنابراین با تحلیل وضعیت مسکن و به طور خاص مسکن مهر متاسفانه با وجود اینکه شخص رئیس‌جمهور و وزیر راه‌و‌شهرسازی همواره اعلام کردند مسکن مهر ساماندهی می‌شود و این پروژه با رفع مشکلات تعیین تکلیف خواهد شد به‌رغم مطالعه طرح جامع مسکن به‌عنوان یک طرح کلان برای سیاست‌گذاری این بخش، اما به نظر می‌رسد این طرح‌ به تعیین تکلیف پروژه‌های ناتمام مسکن مهر اشاره‌ای ندارد. دولت یازدهم باید نسبت به تکمیل تمام پروژه‌های مسکن مهر با وجود تمام اشکالاتی که بر کسی پوشیده نیست اقدام کند و نباید این پروژه را رها کرد. آنچه مهم است تعیین تکلیف پروژه‌های ناتمام مسکن مهر برای متقاضیانی است که سرمایه ناچیز خود را در این پروژه هزینه کرده‌اند. مسکن مهر با بودجه دولت ساخته شد و کشوری که به شدت نیازمند مسکن به ویژه برای اقشار کم‌درآمد است نمی‌تواند به راحتی این پروژه‌‌ها را رها کند. بنابراین به‌رغم بسیاری از اقدامات مثبت دولت جدید در کنترل تورم و دیپلماسی بین‌المللی اما عملکرد دولت در حوزه مسکن مهر یکی از انتقادهای وارده به آن است و باید هر چه سریع‌تر این طرح‌ها تعیین تکلیف شوند. با نگاه کلی به وضعیت مسکن در دو سال گذشته درمی‌یابیم، دولت عمدتا به دنبال حل مشکلات اقتصادی، اشتغال و همچنین خروج مسکن از رکود است. مشکل مسکن با تولید و عرضه زیاد رفع نمی‌شود و با توجه به اینکه یکی از مشکلات این بخش، تامین مسکن برای دهک‌های پایین جامعه است دولت باید برای این بخش از جامعه یک برنامه‌ریزی طولانی داشته باشد همان‌طور که در اسناد بالادستی کشور همچون قانون اساسی به صراحت تاکید شده که مشکل مسکن اقشار کم‌درآمد باید رفع شود.

همان‌طور که گفته شد نحوه اجرای مسکن مهر توسط دولت گذشته با انتقادهایی روبه‌رو است، اما فرصتی است تا از این ظرفیت، بخشی از تقاضای مسکن اقشار کم‌درآمد و حتی در برخی مناطق میان درآمد را پاسخ داد. گرچه تمام خدمات روبنایی و زیربنایی این واحدها باید با برنامه‌ریزی و همکاری دستگاه‌های مختلف تامین شود.

رکود مسکن تا حدی به اقتصاد کشور ضربه وارد کرد، اما با تزریق سرمایه‌های زیاد به این بخش و خروج از رکود، مشکل این بخش مرتفع نمی‌شود، چراکه کشور ما نیازمند تولید واقعی و پاسخ به تقاضای فعلی بازار است. در حال حاضر با توجه به اینکه میزان واحدهای مسکونی لوکس در کشور مازاد بر نیاز است امروز تزریق سرمایه به این بخش و تولید کاذب مشکل مسکن را رفع نمی‌کند بنابراین پیشنهاد بنده به دولت این است تا سرمایه‌های ملی را به این حوزه وارد نکند.

به دلیل رکودی که در بازار مسکن رخ داده شاهد کاهش قیمت زمین هستیم و به دلیل اینکه تولید بیش از نیاز است این امر موجب کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن شده و تمایل سرمایه‌گذاران نیز برای سرمایه‌گذاری در این بخش کاهش پیدا کرده است. تولیدکنندگان مسکن باید خود را با واقعیت امروز تطبیق دهند و واحدهای مسکونی ساخته شده را با امید به کسب سود بیشتر احتکار نکنند و آنها را در چرخه معاملات قرار دهند تا بخشی از این تقاضا پاسخ داده شود.

رونق ساخت‌وساز از بعد اشتغال برای دولت نکته مهمی است اما برای حوزه مسکن رونق بازار سودی نخواهد داشت. افزایش قیمت مسکن عمدتا به دلیل افزایش نرخ زمین و سرریز درآمدهای نفتی به این بازار بود؛ امروز دیگر نباید این اشتباه تکرار شود و نباید با آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران دوباره این سرمایه‌ها وارد بازار مسکن شود، چرا که این امر افزایش قیمت را به دنبال دارد. بنابراین دولت برای حل مشکل مسکن باید به دنبال ایجاد رونق واقعی در این بخش باشد؛ یعنی با شفاف سازی، افراد را به سمت تولید واقعی و کارآفرینی هدایت کنیم.