تحقق انتظارات در بلندمدت - ۲۰ تیر ۹۴

دکتر موسی غنی‌نژاد اقتصاددان آن‌طور که ظواهر امر نشان می‌دهد برداشته شدن تحریم‌ها زمان‌بر خواهد بود و به صورت تدریجی انجام خواهد شد؛ بنابراین حداقل برای سال ۹۴ نمی‌توان به میزان زیادی روی برداشته شدن تحریم‌ها و رفع محدودیت‌ها و در نتیجه بهبود شرایط اقتصادی ناشی از آن حساب کرد. موفقیت دولت باید برای کوتاه‌مدت و حداقل تا پایان سال ۹۴ تمرکز خود را بر بهبود وضعیت بنگاه‌های داخلی، تامین مالی آنها و تسهیل شرایط برای تولید و به‌طور خلاصه خروج از رکود قرار دهد. البته اعلام توافق هسته‌ای و شروع فرآیند رفع تحریم‌ها می‌تواند به بهبود انتظارات در بازارها کمک شایانی کرده و فضای مثبتی را برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی و رونق فراهم کند اما نباید انتظار داشت این توافق ناگهان جهشی در اقتصاد ما ایجاد کرده و تحول بزرگی را در کوتاه‌مدت رقم بزند.

به طور کلی به نظر می‌رسد مردم به خوبی شرایط اقتصادی و مشکلات دولت را درک کرده‌اند و انتظارات تا حدود زیادی مطابق با واقعیت‌ها شکل گرفته است. بررسی روند حرکت بازارها اعم از بازارهای مالی، پولی و بورس نشان می‌دهد واکنش‌ها به اخبار هسته‌‌ای تا حد زیادی تعدیل شده و منطقی‌تر صورت می‌گیرد. به نظر نمی‌رسد پس از اعلام توافق هسته‌ای انتظارات خیلی زیاد و غیرمنطقی از سوی مردم ایجاد شود، در واقع مردم از عملکرد اقتصادی دولت در دو سال گذشته تحت شرایط سخت تحریمی رضایت نسبی داشته‌اند و به خوبی درک کرده‌اند که اعلام توافق نمی‌تواند در کوتاه‌مدت تحول بزرگی را ایجاد کند. اگر بنا بود تحریم‌ها یکباره و به صورت دفعی برداشته شوند، انتظار بهبود در وضعیت اقتصادی و رونق گرفتن بازارها حتی در کوتاه مدت چندان دور از ذهن نبود، اما در شرایط فعلی که به نظر می‌رسد تدریجا و در یک بازه زمانی برداشته شوند، نباید منتظر معجزه‌ای در اقتصاد ایران بود، اگر چه خبر عدم توافق و شکست مذاکرات می‌تواند تاثیر منفی زیادی روی شرایط اقتصادی، بازارها و همچنین انتظارات مردم داشته باشد. البته این به آن معنی نیست که هیچ تغییری رخ نخواهد داد. به هر حال با رفع تحریم بانکی‌ شاهد حضور سرمایه‌گذاران زیادی در بخش‌های مختلف از جمله در حوزه نفت و گاز خواهیم بود که می‌تواند نقش بسزایی در اقتصاد ما داشته باشد، اما لمس آثار این اتفاقات نیازمند زمان است.

در این میان شاید مخالفان دولت و افرادی که از رفع تحریم‌ها چندان خوشحال نیستند، شروع به تبلیغات منفی علیه دولت کنند، به این شکل که بنا بود پس از رفع تحریم‌ها شرایط اقتصادی دگرگون شود، فعالیت‌های تولیدی رونق بگیرد و قدرت خرید مردم افزایش یابد و مواردی از این دست. در واقع این افراد سعی می‌کنند با کوبیدن بر طبل عدم موفقیت اقتصادی دولت حتی پس از رفع تحریم‌ها، مردم را نسبت به دولت و سیاست‌های آن بی‌اعتماد کنند، اما به نظر نمی‌رسد در این راه توفیق چندانی داشته باشند؛ چراکه همان‌طور که اشاره شد، مردم شرایط را به خوبی رصد کرده و مشکلات دولت را درک می‌کنند. نکته‌ای که باید توسط دولتمردان و کارشناسان اقتصادی مورد توجه بیشتر قرار بگیرد، انجام یکسری از سیاست‌ها و اصلاحات اقتصادی است. سیاست‌های آزادسازی، تک‌نرخی کردن ارز، حذف مقررات زائد و... نیازی به برطرف شدن تحریم‌ها ندارد و در هر شرایطی قابل ‌اعمال است. به نظر می‌رسد در برخی تصمیمات احتیاط بسیاری زیادی صورت می‌گیرد و روند اصطلاحات در اقتصاد کشور چندان مطلوب نیست. برای مثال راه‌اندازی یک بازار بدهی که بتواند مشکلات بدهی دولت به نهادهای مختلف را حل کند و به تامین‌مالی بنگاه‌ها کمک شایانی کند، منافاتی با تحریم‌ها ندارد و در هر زمانی اجرایی شود آثار مثبت بسیاری برای اقتصاد کشور خواهد داشت؛ بنابراین به نظر می‌رسد باید تلاش بیشتری از سوی کارشناسان و مسوولان اقتصادی دولت در این زمینه صورت بگیرد.

در آخر به نظر می‌رسد صنایع نفت‌و‌گاز به‌ویژه بخش گاز از توانایی بالایی برای جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری خارجی برخوردار است و می‌تواند موتور محرک رشد اقتصادی باشد. همچنین بخش مسکن در میان‌مدت می‌تواند به رونق فعالیت‌های اقتصادی بسیاری از بنگاه‌های کشور کمک شایانی کند. صنایع کوچک و متوسط بخش مهم دیگری هستند که در دوران پس از تحریم‌ باید مورد توجه قرار بگیرند؛ چراکه می‌توانند نقش موثری در اقتصاد ایران ایفا کنند.