اروپایی‌ها دنبال چه هستند؟

یحیی آل‌اسحاق عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اجرایی شدن توافق ژنو در سال ۹۲ و بیانیه لوزان در فروردین ماه امسال گروه‌های مختلفی از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی اروپایی وارد کشور شده‌اند تا به ارزیابی فضای سرمایه‌گذاری در ایران بپردازند. هیات‌های اقتصادی خارجی که به ایران می‌آیند یا هیات‌های داخلی که از ایران به سایر کشورها می‌روند، عمدتا بر ضرورت ایجاد رابطه بین فعالان اقتصادی داخلی و خارجی تاکید دارند و احساس می‌کنند که باید با یکدیگر در ارتباط و تعامل باشند. پتانسیل‌ها، اسناد بالادستی نظام و مجموعه برنامه‌ریزی‌هایی که برای توسعه کشور داریم ایجاب می‌کند تا با جهان یک تعامل منطقی داشته باشیم. این اصلی است که ضرورت دارد سیاست‌گذاران در پیش گیرند تا بر پایه آن بتوانند اقتصاد نوین ایران را در دوران پساتحریم رقم زنند.

ممکن است این سوال به وجود آید که دلیل رفت و آمد این هیات‌های سرمایه‌گذاری به ایران چیست؟ علاوه بر اینکه نیازهای داخلی ما ایجاب می‌کند با دنیا تعامل داشته باشیم برخی از سرمایه‌گذاران خارجی نیز به پتانسیل‌های ما چشم دوخته‌اند و امیدوارند با سرمایه‌گذاری برای بالفعل کردن آن کسب و کاری برای خود در این نقطه از جهان به راه اندازند. حال که امیدهایی برای بهبود روابط با غرب به وجود آمده فعالان اقتصادی دنیا بار دیگر راه خود را به سمت بازار ایران کج کرده‌اند زیرا می‌دانند این بازار بسیار بزرگ و قابل تامل است. هم به دلیل اینکه خود ایران کشوری است با حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت و با نیازهایی برای یک سرمایه‌گذاری وسیع از یک موقعیت ژئوپلیتیک برخوردار است که در بین کشورهای منطقه تقریبا بی‌نظیر است. به دور از هر شعاری می‌توان گفت که امروز جمهوری اسلامی ایران ‌هاب منطقه است و به دلیل پتانسیل‌های مختلفی که وجود دارد (نیروی انسانی، منابع زیرزمینی و موقعیت ژئوپلیتیک) و زیرساخت‌هایی که ایجاد شده به قطب اقتصادی تعیین‌کننده‌ای تبدیل شده است.

از سوی دیگر با ۱۵ کشور همسایه که بازار مصرفی در حدود ۳۰۰میلیون نفر را ایجاد می‌کنند، از این رو ایران یک بازار تامین‌کننده منابع طبیعی، مصرف و سرمایه‌گذاری است.

این موضوعات سبب شده تا کشورهای اروپایی، مخصوصا کشورهایی که پس از تحریم‌ها قادر به ادامه همکاری با ایران نیستند، با توجه به وضعیت گفت‌و‌گوی ایران با گروه ۱+۵ امید به بازگشت دوباره در بازار کشورمان را داشته باشند و به تکاپو بیفتند. آنها با توجه به شرایط اقتصادی‌شان و رکودی که در بازارهای اروپایی با آن مواجهند، سعی دارند راهی ایران شوند و از این طریق به بازار منطقه نیز دست یابند. دلیل انتخاب ایران هم به خاطر سابقه طولانی‌مدت همکاری‌ها است. بعضی از شرکت‌ها حدود ۲۰۰ سال است که با ایران در ارتباطند و قصد دارند این ارتباط ادامه‌دار باشد.

ممکن است سطح مبادلات تجاری اروپاییان با ایران نسبت به حجمی که آنها با سایر کشورها دارند زیاد نباشد اما با توجه به شرایطی که امروز دارند، بازار ایران و منطقه خاورمیانه برایشان قابل چشم‌پوشی نیست. شرایط امروز جهان، از نظر تکنولوژیک، اطلاعات فناوری، شناخت بازارهای جدید و ضوابط موجود به گونه‌ای است که ضرورت همکاری برای دستیابی به بازارهای بزرگ را ایجاب می‌کند. بازارهای دنیا، بازارهای بی‌صاحبی نیستند و تقسیم‌بندی صورت گرفته به شکلی طراحی شده که هر کشوری نمی‌تواند بدون توجه به واقعیت‌ها در آن بازارها حضور یابد. بازار و تکنولوژی در دنیا صاحب دارند و نمی‌توان بدون تعامل وارد آن بازار‌ها شد و از فنا‌وری‌هایشان بهره برد. در چنین فضایی باید تعاملی منطقی بین فعالان اقتصادی و فعالان اقتصادی داخلی و خارجی برقرار شود که یک بازی برد- برد حاصل شده و منافع طرفین تامین شود.

آنگونه که از زبان خود هیات‌هایی که تاکنون راهی ایران شده‌اند، شنیده‌ام نوعی رقابت در میان شرکت‌های مختلف اروپایی شکل گرفته تا بتوانند سهمی از بازار ایران و منطقه را به دست آورند و برای خود جایی را دست و پا کنند. حال ممکن است این پرسش به وجود بیاید که آیا این رفت‌و‌آمدها به زودی منتج به نتیجه خواهد شد؟ پاسخ خیر است، چراکه تا تحریم‌ها برداشته شود و فضای مساعد برای سرمایه‌گذاری‌ها به وجود آید مدت زمانی به طول خواهد انجامید تا دوباره کارها به روال بیفتد و رابطه اقتصادی سه ساله ایران و کشورهای اروپایی که قطع شده بود، دوباره برقرار شود.

از این رو دیده می‌شود که برخی هیات‌هایی که به ایران می‌آیند لزوما سرمایه‌گذار یا فعال اقتصادی نیستند بلکه گروه‌های مطالعاتی هستند که می‌خواهند شرایط بازار ایران را مورد مطالعه دقیق قرار دهند و گزارش را به طرف‌های اصلی ارائه دهند تا بر اساس آن گزارش‌ها بتوانند زمینه همکاری خود با ایران را مورد سنجش قرار دهند.

برخی دیگر هم گروه‌هایی هستند که به دنبال شریک در ایران می‌گردند و می‌خواهند از این طریق به سرمایه‌گذاری‌های مشترک روی آورند.

بیشتر هیات‌هایی که تاکنون وارد ایران شده‌اند علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو ایران دارند چون بازار خودرو ایران، یک بازار یک و نیم میلیونی است و با در نظر گرفتن بازارهای جهانی این رقم بالاتر هم می‌رود. علاوه بر خودرو فعالان اقتصادی تمایل زیادی به مشارکت در طرح‌های عمرانی ما مانند طرح‌های آبی دارند. تنوع هیات‌های سرمایه‌گذاری که تاکنون وارد ایران شده‌اند بالا است و علاوه بر این دو رشته‌، گروه‌هایی برای مشارکت در طرح‌های پتروشیمی، معدن و صنایع معدنی، راه آهن، صنایع دارویی، لوازم خانگی و صنایع کوچک و متوسط وارد ایران شده و با طرف‌های مربوطه مذاکره کرده‌اند.