فروپاشی اقتصاد اوکراین؟

ایوانا کوتاسووا مترجم: پندار نیک منبع: سی ان ان اوکراین در آستانه فروپاشی اقتصادی قرار دارد. بانک مرکزی این کشور نرخ بهره را از ۵/ ۱۹ درصد به ۳۰ درصد افزایش داده است. تنها طی یک سال، ارزش گریونا(واحد پول اوکراین) در برابر دلار ۷۰ درصد سقوط کرده است. تولید ناخالص داخلی این کشور هم در سال ۲۰۱۴ با کاهش ۷ درصدی رو‌به‌رو شده است. گرچه وعده پرداخت یک وام بین‌المللی ۴۰‌میلیارد‌دلاری به این کشور جنگ زده داده شده است، اما احتمال احیای سریع اقتصادی بسیار کم است. اوکراین از سال گذشته درگیر جنگ با جدایی‌طلبان در شرق این کشور بوده است و این جنگ در ویرانی اقتصادی اوکراین نقش داشته است. در اینجا اصلی‌ترین مشکلات اقتصادی اوکراین ذکر می‌شود:

۱- فساد: فساد درحال نابودی اقتصاد یا آنچه از اقتصاد باقی مانده، است. در فهرستی که سازمان شفافیت بین‌الملل از رتبه‌بندی کشورها به لحاظ فساد ارائه می‌کند، اوکراین از میان ۱۷۵ کشور در رتبه ۱۴۲ قرار گرفته است. حتی دولت نیز اعتراف می‌کند که وضعیت خوب نیست. آرسنی یاتسنیوک، نخست‌وزیر اوکراین می‌گوید این کشور به علت اختلاس حدود ۱۰میلیارد دلار از دست داده است.

۲- ریسک سیاسی:‌صندوق بین‌المللی پول با فراهم کردن ۵/ ۱۷ میلیارد دلار وام اضطراری برای اوکراین موافقت کرده و در ازای آن خواستار اصلاحات اقتصادی شده است. دولت اولین مرحله اصلاحات را تصویب کرده است.

در این مرحله قیمت بنزین افزایش خواهد یافت و از دستمزدها کاسته خواهد شد. این کشور همچنین باید بدهی‌های خود را کاهش دهد. درحال حاضر بدهی‌های اوکراین ۱۰۰ درصد تولید ناخالص داخلی است، اما اصلاحات مورد درخواست صندوق بین‌المللی پول در اوکراین به شدت نامحبوب هستند. لیزا ارمولنکو، اقتصاددان حوزه بازارهای نوظهور، می‌گوید:«اگر اوکراین برنامه اصلاحات را ادامه دهد، می‌تواند بر مشکلات غلبه کند. اما اعتراضات بیشتر، موجب خواهد شد دولت از اجرای این اصلاحات عقب‌نشینی کند. این اتفاق قبلا هم افتاده است.»

۳- بانک ها: بخش بانکی اوکراین یکی از ضعیف‌ترین بخش‌های اقتصادی این کشور است. نرخ بهره در بالاترین میزان خود طی ۱۵ سال گذشته قرار دارد و کارشناسان برآورد می‌کنند مطالبات معوق یک سوم تا نیمی از کل دارایی‌های بانکی را تشکیل ‌دهند. این در شرایطی است که از زمان شروع جنگ در اوکراین بیش از ۴۰ بانک اعلام ورشکستگی کرده‌اند. «دلتا بانک»، چهارمین بانک بزرگ اوکراین، نیز به تازگی اعلام ورشکستگی کرده است.

۴- صنعت دچار مشکل: منطقه دنباس زمانی قلب صنایع سنگین اوکراین بود، اما اکنون ازجمله مناطقی است که به شدت در اثر درگیری‌ها آسیب دیده است. تقریبا کل تولید فولاد، یکی از اصلی‌ترین اقلام صادراتی اوکراین، در شرق انجام می‌شود و بخش عمده‌ای از معادن و صنایع انرژی هم در شرق این کشور واقع هستند. تولیدات صنعتی اوکراین در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰ درصد کاهش یافت، زیرا جنگ موجب تعطیلی معادن و کارخانه‌ها شد. گرچه پیش‌بینی‌ها برای امسال اندکی بهتر است، اما تولید ناخالص داخلی با کاهش ۵ درصدی رو به رو خواهد شد.

۵- درس‌های تاریخی: زمینه فروپاشی مدت‌ها است که فراهم شده است. اقتصاد اوکراین مانند بسیاری از کشورهای کمونیستی سابق، برای عملکردی مستقل از بقیه کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی طراحی نشده بود. بیش از یک دهه پس از فروپاشی شوروی، اوکراین با ابرتورم و بهره‌وری پایین دست و پنجه نرم می‌کند. این کشور برخلاف دیگر کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی، هرگز نتوانست گذار موفقی از مدل کمونیستی داشته باشد. ارمولنکو می‌گوید: «سرانه تولید ناخالص داخلی پایین تر از سطح سال ۱۹۹۲ است.»

اقتصاد متزلزل اوکراین تاحدی درنتیجه جنگ است. پیش از آنکه اعتراضات دولت قبلی اوکراین را در فوریه ۲۰۱۴ سرنگون کند، اقتصاد این کشور برای پنجمین فصل متوالی در رکود قرار داشت و احتمالا این مساله درنهایت منجر به جنگ داخلی شده است.