انتخابات یونان؛ آغازی بر پایان یورو؟

کریس متیوس نویسنده اقتصادی فورچون بازارهای سهام اروپا و یورو انگار تاثیر زیادی از نتایج انتخابات روز یکشنبه یونان نگرفته‌اند اما «طرح اروپایی» امروز وضعیت بدتری نسبت به هفته قبل دارد. بازارهای سهام یونان با رسیدن خبر پیروزی حزب «سیریزا» در انتخابات افت کردند. اما بازارهای سهام اروپایی و یورو کمتر تحت‌تاثیر رسیدن یک حزب ضدریاضت به قدرت قرار گرفتند، حال آنکه سیریزا وعده داده با تروئیکای کمیسیون اروپایی، صندوق بین‌المللی پول و بانک مرکزی اروپا مقابله کند و آنها را وادار به بخشش بدهی یونان کند و اجازه دهد این کشور برنامه بودجه‌بندی تحریکی خود را همراه با دیگر اصلاحات لازم انجام دهد.مساله این است که بازارها به اخبار نتایج انتخابات یونان بی‌محلی کرده‌اند، چراکه هنوز گمان می‌کنند که احتمال خروج یونان از منطقه یورو دور از ذهن است. به قول تام الیوت، استراتژیست بخش سرمایه‌گذاری بین‌المللی گروه «دیور»، «دولت جدید یونان متوجه خواهد شد که تروئیکا خیال کوتاه آمدن ندارد.» الیوت استدلال می‌کند که یونان اهرم‌های اندکی در مذاکرات با وام‌دهندگان به خود دارد. یونان در ماه مارس باید ۵/۴ میلیارد یورو پرداخت کند و دو قسط بزرگ دیگر نیز در ماه‌های جولای و آگوست باید پرداخت شوند، اقساطی که بدون کمک اروپا قابل پرداخت نیستند. وام‌دهندگان ممکن است زمان پرداخت اقساط را به تعویق بیندازد یا نرخ‌های بهره را کاهش دهند، اما از ترس تشویق دیگر کشورهای دریافت‌کننده وام برای درخواست امتیازات مشابه، با بخشودگی بدهی موافقت نخواهند کرد.

تنها اهرمی که یونان در اختیار دارد تهدید به خروج از یورو است، اقدامی که بدون تردید بحران بانکی و رکود جدی-دست‌کم در کوتاه‌مدت- را در یونان به همراه خواهد داشت، بدون آنکه آسیب چندان بزرگی به اقتصاد منطقه یورو بزند. نمایندگان تازه انتخاب شده یونان قطعا برای ایجاد چنان ناکامی‌ای مورد سرزنش قرار خواهند گرفت. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که به رغم مشکلات اقتصادی یونان، اکثریت شهروندان می‌خواهند کشورشان در یورو بماند. اما آیا سرمایه‌گذاران با توجه بیش از اندازه به جزئیات، کلیات را نادیده گرفته‌اند؟ شکی نیست که انتخابات یکشنبه یونان ممکن است دلیلی برای انحلال فوری منطقه یورو نشود، اما قطعا نشانه خوبی هم برای این اتحادیه ارزی و برنامه رهبران آن برای احیای اقتصاد اروپا یا برای همبستگی سیاسی اروپا نیست.

ایان برمر، رئیس «گروه اوراسیا» می‌گوید: «انتخابات اخیر یونان زمین‌لرزه بزرگی بود، پیروزی سیریزا بزرگ‌تر از آنی بود که هرکسی انتظار داشت و این حزب یکی از مستقیم‌ترین مواضع ضدآلمانی و ضداروپایی را دارد، نه‌تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر سیاسی.»

حس ضد اتحادیه اروپایی فقط محصول شرایط رکودی که شهروندان یونان آن را تحمل کرده و می‌کنند نیست. در اسپانیا، جایی که در پایان سال ۲۰۱۵ انتخابات برگزار خواهد شد، اشارات زیادی در مورد آینده منطقه یورو وجود دارد، «پدموس» یک حزب ضدریاضت دیگر در اسپانیا در حال جلب حمایت بیشتر است. همزمان، در فرانسه، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که مارین لپن راست افراطی و شکاک به اتحادیه اروپا برنده نخستین دور انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۷ خواهد بود، اگر نظرسنجی‌ها تا آن زمان دست نخورده بماند. حتی آلمان، ستون شرایط موجود، یک حزب ضدیورو به نام «آلترناتیوهای آلمان» دارد که در انتخابات محلی اخیر پیروزهای زیادی به‌دست آورده است. بنابراین نتایج انتخابات یونان احتمالا کاتالیزور فروپاشی ناگهانی یورو نیست، اما می‌تواند به عنوان بخشی از یکسری دیگر از رویدادهایی باشد که نشان می‌دهند این اتحادیه در حال شکست خوردن است. به قول برمر، انتخابات یکشنبه مثال دیگری بود از «گسیختگی و تکه تکه شدن اروپا به عنوان منبع حکمرانی کارآمد.»

چیزی که می‌تواند اتحادیه اروپا را دوباره متحد کند و حس تازه‌ای از هدف مشترک را به این قاره بازگرداند، رشد اقتصادی است. اما حتی در شرایطی که بانک مرکزی اروپا هم دست به اقدامات تحریکی زده، نمی‌توان روی رسیدن اخبار خوب از اقتصاد اروپا شرط بست. اتحادیه اروپا برآورد کرده که اقتصاد منطقه یورو در سال ۲۰۱۴ حدود ۸ دهم درصد رشد داشته و این رشد در سال ۲۰۱۵ به ۱/۱ درصد خواهد رسید. با بیکاری گسترده در کشورهایی مانند اسپانیا، یونان و پرتغال و نظام بانکی‌ای که مشکل‌دار مانده، دلایل اندکی برای اعتقاد به بهبود اوضاع وجود دارد. اوضاع اقتصاد در ماه‌های پیش‌رو ممکن است کار را برای احزاب اصلی در احیای سبد رای خود دشوار کند.

بازارها ممکن است هم‌اکنون با خوش‌بینی به تاثیرات برنامه‌های تازه اعلام شده خرید اوراق قرضه توسط بانک مرکزی اروپا، اوضاع را آسان گرفته باشند، اما تصویر درازمدت برای طرح اروپایی به نظر بدتر از قبل می‌آید.