درس‌های ژاپن برای اروپا

جاستین مک کوری خبرنگار گاردین در توکیو اروپایی‌ها در حال فکر کردن به این موضوع هستند که زندگی تحت شرایط تورم منفی پایدار چگونه خواهد بود، اما ژاپنی‌ها هم معیارهای خود را دارند. قیمت «گیودون» یک غذای ژاپنی (از برنج، گوشت و پیاز) تبدیل به شاخص سلامت سومین اقتصاد بزرگ جهان شده است، اقتصادی که دو «دهه از دست رفته» با رکود را پشت سر گذاشته اما هنوز درگیر مشکلات اقتصادی است. قیمت این غذا اخیرا کمی گران شده، اما افزایش آن به همراه بررسی دیگر قیمت‌ها نشان‌دهنده عمق تورم معکوسی است که ژاپن در آن غرق شده است. افزایش اخیر قیمت گیودون اولین جهش قیمتی این غذا در ربع قرن گذشته است. اگر تجربه ژاپن نشانه‌ای داشته باشد، آن نشانه این است که چرخه تورم منفی می‌تواند پیچیده شود. خرد مرسوم به ما می‌گوید که تورم معکوس برای اشتغالزایی و رشد بد است و باعث افزایش بار بدهی بر دوش خانوارها، شرکت‌ها و دولت‌ها می‌شود.

برای فرد متوسط ژاپنی، زندگی تحت دهه‌ها کاهش قیمت‌ها نتایج خود را داشته است. مصرف‌کنندگان با مشاهده سال‌ها افت قیمت‌ها، خود را به گونه‌ای تطبیق داده‌اند و این همان خطر پیش روی منطقه یورو است.

حالا در شرایطی که شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن سومین سال ماموریت مبارزه با تورم منفی را از سر می‌گذراند، خشم و عدم امنیت در این کشور به اوج رسیده است. تلاش آبه برای کاهش ارزش ین تیغی دو لبه بوده است. تضعیف پول کشور باعث افزایش حداقل دستمزد نشده است. در حال حاضر، شرکت‌های ژاپنی بیشتر ترجیح می‌دهند افرادی که استخدام می‌کنند بیشتر پس‌انداز کنند تا هزینه.

این شرایط باعث شده نرخ تورم هدف ۲ درصدی بانک ژاپن مورد تهدید قرار گیرد. همزمان آبه در حال به تعویق انداختن دوباره افزایش مالیات مصرف‌کننده است که بنا بود به افزایش هزینه و خروج کشور از رکود کمک کند؛ اما ژاپن با چالش‌هایی روبه‌رو است که منطقه یورو لزوما با آنها مواجه نیست. جمعیت ژاپن سریع‌تر از هر کشوری در حال پیر شدن است. این مساله همراه با کاهش نرخ تولد پیش‌بینی کاهش جمعیت را در دهه‌های آینده تشدید می‌کند.

اگر تجربه ژاپن درسی برای اروپا داشته باشد، این است که تلاش دولت برای تغییر روند مصرف در شرایط تورم منفی ممکن است با سختی‌های بسیاری روبه‌رو باشد. یک نسل کامل تورم معکوس را پذیرفته، اما نسل بعد شاید نباید چنین کند. با این همه هر اتفاقی بیفتد، یک کاسه گیودون داغ غذایی فوق‌العاده است.