ورود چینی‌ها؛ انتخاب یا ضرورت؟

فرزاد صالحی کارشناس خودرو صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی کشور با ظرفیت سهم عظیم حدود ۶ درصدی از کل تولید ناخالص کشور و ۲۰ درصدی از کل اشتغال فعال بخش صنعت کشور در حال حاضر به‌رغم رشد تولید حدود۴۰ درصدی نسبت به‌سال گذشته در رکود عمیقی از بازار قرار گرفته است. این روزها ایران‌خودرو و سایپا هر دو به افزایش محسوس تولید خود می‌بالند و حال آنکه در این کسادی بازار با افت فروش و کاهش قیمت اکثر خودروهایشان در بازار دست و پنجه نرم می‌کنند و تنها چشم امیدشان به رونق بازار در انتهای سال دوخته شده است. ریزش بازار خودروهای سنتی ایران‌خودرو و سایپا نظیر محصولات گروه پژو و پراید به نسبت سال‌های گذشته دلایل متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به کاهش قدرت خرید مردم با توجه به افزایش جهشی تورم در سال‌های گذشته، کاهش حضور سرمایه‌گذاران یا همان واسطه‌های فروش این حوزه و گرایش سرمایه آنها به بازارهای زود بازده دیگر نظیر بازار ارز، کاهش کیفیت این محصولات و گرایش بخشی از مشتریان آنها به خرید محصولات باکیفیت‌تر وارداتی و خارجی به‌رغم قیمت بسیار بالای آنها و البته حضور چشمگیر خودروسازان چینی و تولید و عرضه محصولات مختلف آنها در فقر تنوع انتخاب در سالیان اخیر بازار خودروهای داخلی ایران اشاره کرد و حال سوال اساسی اینکه این حضور خودروسازان چینی در صنعت و بازار خودرو ایران به اختیار صنعتگران وطنی بوده است یا اجتناب‌ناپذیر و به ضرورت؟!

متاسفانه شرایط سیاسی سالیان اخیر و اعمال تحریم‌های بین‌المللی عرصه را برای همکاری خودروسازان با برندهای شناخته شده و قدیمی صنعت خودرو جهان تنگ و تنگ‌تر کرده و این برندها یکی پس از دیگری راهی به‌جز ترک بازار خودرو ایران نداشتند. این روزها نیز با وجود توقف تحریم‌های بیشتر ولی به دلیل استمرار اعمال تحریم‌های قبلی هنوز خبری از حضور جدی برندهای سنتی بازار ایران به گوش نمی‌رسد و این یعنی گشایش حداکثری بازار برای خودروسازان چینی که برای رشد و توسعه فعالیت‌های بین‌المللی خود نیاز اساسی به بازارهای بکری نظیر بازار ایران دارند.

خودروسازان چینی با پرچمداری شرکت چری از سال ۲۰۰۱ صادرات خود را به بازارهای بین‌المللی آغاز کردند و حال آنکه همین شرکت چری به‌عنوان اولین خودروساز چینی از سال ۱۳۸۴ حضور خود را در بازار خودرو ایران رسما اعلام کرد. از آن سال تا اوایل سال ۱۳۸۹ تنها برند چینی بازار ایران همان کمپانی چری بود و از آن سال با اعمال و تشدید تحریم‌های بین‌المللی دیگر برندهای چینی یک به یک وارد ایران شدند و در حال حاضر شاید برای عده‌ای جای تعجب باشد که درحدود ۲۰ برند متفاوت چینی حضور خود را در بازار ایران اعلام کرده‌‌اند. خودروسازانی نظیر جِی ای سی، لیفان، چانگان، ‌هایما، دونگ‌فنگ، فوتون، برلیانس، بایک، گریت‌وال، جیلی، ام‌جی، جی‌ای‌سی، زوتیه با پیش قراولشان یعنی چری شناخته شده‌ترین آنها هستند و در کل استراتژی همگی آنها فروش با قیمت رقابتی با تمرکز بر تولید و مونتاژ است. همه اهالی فن به‌خوبی می‌دانند که لازمه سودآوری در امر تولید با در نظر گرفتن بخش عمده‌ای از هزینه‌ها که همان هزینه‌های ثابت تولید می‌باشد افزایش تیراژ تولید است و این یعنی اینکه همه این برندهای فعلی چینی بازار در فکر افزایش تولید و کسب حداکثری سهم بازار خواهند بود.

در حال حاضر چیزی در حدود ۶ درصد کل بازار خودرو ایران در اختیار برندهای چینی است که این رقم در ۵ سال گذشته تنها ۲/۰ درصد بازار بود و پیش‌بینی می‌شود با شروع تولید برندهای چینی توسط ایران خودرو و سایپا به سرعت این رقم به چیزی در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بازار خودرو ایران برسد. این یعنی اینکه خواه نا خواه با توصیف شرایط حاضر این صنعت چه بخواهیم و چه نخواهیم همه صنعتگران این حوزه باید حضور خودروسازان چینی در بازار را باور کرده و قبول نمایند و به این فکر باشند که چطور از این فرصت برای انتفاع هر چه بیشتر خود استفاده کنند.

این فرصت تنها با یک برنامه استراتژیک عملیاتی و زیربنایی قابل بهره‌برداری خواهد بود. اقدام اساسی در این رابطه بسترسازی مناسب دولت برای مشارکت عمیق برندهای معتبر چینی با خودروسازان وطنی است. این بسترسازی تنها به رفع تحریم‌ها و موانع سیاسی محدود نمی‌شود. همانا برنامه‌های بلند مدت و مدون اقتصادی و پیرامونی این صنعت نظیر تثبیت نرخ ارز و پیش‌‌بینی آن در سال‌های آینده، نظام تعرفه‌ها، استانداردها و الزامات ساخت داخل، انتقال دانش فنی و بسیاری موارد تاثیرگذار دیگر مولفه‌های اصلی تصمیم‌گیری برای هر بنگاهی خواهد بود برای حضور جدی و طولانی‌مدت در صنعت خودرو ایران.

صنعت خودرو چین با مشارکت همه بندهای معتبر بین‌المللی با تولید بیش از ۲۲ میلیون دستگاهی در سال، سال‌ها است که به بزرگترین و شاید رقابتی‌ترین بازار بین‌المللی خودرو در سراسر جهان تبدیل شده و این برندهای چینی در همین بازار و با مشارکت و انتقال تکنولوژی از همین خودروسازان معتبر و رقابت تنگاتنگ با آنها شکل گرفته‌اند و در همین سال گذشته میلادی با رشد ۲۵ درصدی به نسبت سال قبل بیش از یک میلیون خودرو به سرتاسر دنیا صادر کردند. لذا اینکه همچنان برندهای چینی را فاقد کیفیت و استانداردهای لازم بدانیم تنها صورت مساله را پاک کرده‌ایم. به یاد بیاوریم ۲۰ سال گذشته که کره‌ای‌ها در همین وضعیت فعلی خودروسازان چینی قرار داشتند و چطور در سراسر دنیا برای رشد فروش‌شان از هیچ تلاشی نظیر تولید محصول در بازار مقصد فروگذار نبودند و به این بیندیشیم که الان در چه جایگاهی قرار دارند و آیا هم اکنون نیز همانند سال‌های گذشته آماده دادن امتیاز برای حفظ بازار خود مثلا در ایران هستند یا خیر. قطعا به زودی وضعیت خودروسازان چینی نیز نظیر برندهای کره‌ای و حتی ژاپنی در سراسر دنیا خواهد بود و حتی شاید سرعت رسیدن آنها به نسبت همسایگان خود نیز سریع‌تر باشد. شاید کمتر کسی در داخل کشور به این موضوع توجه جدی کرده که هم اکنون بسیاری از همین برندهایی که در بالا گفته شد در بسیاری از بازارهای عمده جهان به خصوص در بازارهای نوظهوری مثل هند، روسیه و برزیل سرمایه‌گذاری‌های کلانی کرده‌اند و قطعا در صورت تثبیت خود در آن بازارها در آینده‌ای نه چندان دور به روش دیگری به بازار خودرو ایران و صنعت خودرو ایران نگاه خواهند کرد.