فروپاشی دوباره در روسیه؟

زاک نوبل نویسنده اقتصادی روزگاری خرس روسی با نظامیگری خشن خود در حال رشد بود، اما زیر پوستش بیماری اقتصادی داشت. آیا روسیه مدرن هم مانند اتحاد جماهیر شوروی به سوی فروپاشی اقتصادی می‌رود؟ برای پاسخ به این سوال زود است، اما دست‌کم می‌توان چالش‌های اقتصادی پیش روی روسیه را بررسی کرد. سقوط قیمت‌های نفت

روسیه به‌شدت به قیمت نفت وابسته است. همان‌طور که جاکوب نل از موسسه مورگان استنلی می‌گوید: «از آنجا که نفت و گاز ۶۷ درصد صادرات روسیه و ۵۰ درصد درآمدهای بودجه فدرال این کشور را تشکیل می‌دهد، قیمت‌های نفت بر چرخه اقتصادی آن اثر می‌گذارند.» قیمت‌های نفت در نیمه‌دوم سال ۲۰۱۴ دست‌کم ۵۰ درصد افت کرده‌اند تا دولت روسیه به شدت تحت فشار درآمد از دست رفته خود باشد. یک راه‌حل می‌تواند این باشد که روسیه وانمود کند هیچ مشکلی ندارد، همان کاری که پارلمان در ماه اکتبر کرد و بودجه‌ای را بر اساس «واقعیت جایگزین» تصویب کرد. اما اینکه این روش جواب دهد، دور از ذهن است.

تحریم‌های غرب

وزیر دارایی روسیه گفته که این کشور سالانه ۴۰ میلیارد دلار را در نتیجه تحریم‌های بین‌المللی از دست می‌دهد، تحریم‌هایی که به دلیل ماجراجویی نظامی روسیه در اوکراین اعمال شده‌اند. تحریم‌ها در مواردی تاثیرات واقعا شدیدی بر بازارهای مختلف داشته‌اند. روسیه با ممنوعیت واردات محصولات کشاورزی و مجاز کردن مصرف گوشت کروکودیل به تحریم‌های غربی واکنش نشان داده است، اما ضرر اصلی متوجه خود روسیه بوده است.

ارز لرزان

هر دلار فعلا معادل ۸۰ روبل و هر یورو معادل ۱۰۰ روبل معامله می‌شود. این بدترین نرخ برابری روبل در تاریخ است. بانک مرکزی روسیه آشکارا تلاش کرده که با دخالت در بازار ارز از سقوط روبل جلوگیری کند، اما اقدام ۳۵۰ میلیارد دلاری آن هم به حفظ ارزش ارز روسیه کمکی نکرده است.

فرار سرمایه

با بدتر شدن وضع اقتصاد روسیه، افراد به خارج کردن پول و سرمایه خود از این کشور مبادرت کرده‌اند و سرمایه‌گذاری‌های جدید هم تقریبا به شدت افت کرده است. «بانک روسیه»، برآورد کرده که جریان خروج سرمایه در سال ۲۰۱۴ به ۱۲۸ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۵ به ۱۲۰ میلیارد دلار برسد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ماه دسامبر اعلام کرد که از سرمایه‌گذارانی که سرمایه خود را به روسیه بازگردانند هیچ مالیاتی اخذ نخواهد شد و شرکت‌ها هم از چهار سال معافیت مالیاتی بهره‌مند خواهند شد؛ اما فرار سرمایه ادامه دارد.

نتیجه اقتصادی

با مرور این ۴ چالش بزرگ، درک شرایط دشوار ساده است. وعده‌های پوتین درباره روسیه مدرن بی‌شباهت به اوضاع شوروی در دهه ۱۹۸۰ نیست. قیمت نفت در سال ۱۹۸۰ به بشکه‌ای ۶۶ دلار و در سال ۱۹۸۶ به ۲۰ دلار رسیده بود. حالا قیمت نفت از اوج ۱۱۵ دلاری خود در ماه ژوئن به زیر ۶۰ دلار رسیده و رشد روسیه ممکن است در آینده‌ای نزدیک منفی شود. شوروی پس از سقوط نفت به دلیل خونریزی و اشغال افغانستان به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و حالا بیشتر جهان در حال محکوم کردن روسیه به دلیل الحاق کریمه به روسیه و درگیری نظامی در شرق اوکراین است. شوروی با سقوط قیمت‌های نفت و با گرفتاری‌های مربوط به اشغال افغانستان از هم پاشید و حالا باید در انتظار از هم پاشیدن روسیه باشیم؟

دهه ۱۹۸۰ دهه بسیار سختی برای روس‌ها بود و حالا با پیش‌بینی رکود اقتصاد روسیه در ماه‌های آینده به نظر می‌رسد که دهه ۲۰۱۰ هم می‌تواند دهه بسیار بدی برای روسیه باشد.