پایان جاه‌طلبی «شینزو آبه»

بن مک‌لاناهان مترجم: شادی آذری منبع: فایننشال تایمز مقصد بعدی «آبه‌نومیکس» کجاست؟ کمتر از دو سال پیش شینزو آبه با ایده اقتصادی جدید خود که به «آبه‌نومیکس» یا «اقتصاد آبه‌ای» شهرت یافت، اعلام کرد که می‌خواهد رشد اقتصادی اسمی ژاپن را به حدود سه درصد و رشد اقتصادی واقعی این کشور را به دو درصد در سال برساند و سپس با استفاده از این رشد، بخش

مالی تحت فشار کشور را بهبود بخشد. این هدف اصلی نخست وزیر جدیدی بود که «سه پیکان» برای سیاست‌های خود تعریف کرده بود که شامل سیاست‌های مالی انعطاف‌پذیر، سیاست‌های پولی سهل‌گیرانه و مجموعه‌ای از اصلاحات درازمدت‌تر بود.

اما اطلاعاتی که دوشنبه گذشته از تولید ناخالص داخلی ژاپن در فصل سوم منتشر شد در میان بهت همگان نشان داد که اهداف آبه تا چه حد بلندپروازانه بوده‌اند. گذشته از اینکه این آمار نشان داد که نرخ رشد سالانه اقتصاد ژاپن همان‌طور که اقتصاددانان بخش خصوصی پیش‌بینی کرده بودند، در این مدت دو درصد بوده است؛ اما تولید ناخالص داخلی واقعی این کشور ۶/۱ درصد کاهش یافته است که علت آن احیای ضعیف مصرف، صادرات و هزینه‌های دولتی بوده است که در پی خنثی شدن افزایش مالیات‌ها در ماه آوریل بر اثر سرمایه‌گذاری ضعیف و کاهش شدید موجودی کالاها روی داد.

تحلیلگران بر این باورند که انتشار خبر ورود این اقتصاد به رکود در فصل سوم، پس از کوچک شدن ۳/۷ درصدی اقتصاد ژاپن در فصل دوم موجب خواهد شد که فاز دوم افزایش مالیات بر مصرف که طبق برنامه زمانبندی قرار بود در اکتبر ۲۰۱۵ انجام شود، به تعویق بیفتد. اتسورو هوندا، یکی از مشاوران نزدیک به آبه، می‌گوید اگر آبه واقعا می‌خواهد که ایده‌اش آسیب نبیند، باید تاکید سیاست‌هایش به راه‌های افزایش رشد متمرکز شود. روز دوشنبه، پس از اعلام فرو رفتن اقتصاد ژاپن در رکود، بسیاری از تحلیلگران گفتند که انتظار می‌رود آبه اعلام کند فاز بعدی افزایش مالیات‌ها به آوریل سال ۲۰۱۷ موکول خواهد شد. دستیاران وی همچنین اشاره کردند که او خواستار یک انتخابات سراسری شده است؛ چون به‌دنبال آن است که از امتیاز داشتن یک اپوزیسیون ضعیف و دچار شکاف برخوردار شود، اما به‌نظر می‌رسد آمار تولید ناخالص داخلی فصل سوم، ترکیب مبارزات انتخاباتی حزب حاکم لیبرال دموکرات را نیز تغییر دهد. اگر رشد اقتصادی فصل سوم در حدود ۲ درصد بود، آن‌گاه آبه می‌توانست این موضوع را مطرح کند که علت به تعویق انداختن دومین فاز افزایش مالیات‌ها صرفا به‌خاطر حسن نیت نسبت به مردم است، اما حالا او مجبور است لحنی منفی داشته باشد و بگوید که نخستین مرحله افزایش مالیات‌ها که به توصیه اپوزیسیون؛ یعنی حزب دموکرات ژاپن در سال ۲۰۱۲ انجام شد و مورد حمایت حزب لیبرال دموکرات قرار گرفت، به‌وضوح اقدامی دشوارتر از آن بود که اقتصاد شکننده ژاپن بتواند آن را تحمل کند.

حتی با در نظر گرفتن معیار اسمی و با توجه به افزایش قیمت‌ها، اقتصاد ژاپن به‌خاطر افزایش مالیات فروش در ماه آوریل برای دو ماه متوالی کوچک شد. این باعث شد بخش اعظم کارهای مثبتی که طی ۶ ماه گذشته انجام شد تا رشد اسمی پی در پی برای این اقتصاد رقم بخورد و بهترین ۶ ماه پس از ۲۰ سال برایش به ثبت برسد، بی‌اثر شود.

کویچی هامادا، یکی دیگر از مشاوران نزدیک به نخست‌وزیر می‌گوید که آمار منتشر شده از ژوئیه تا سپتامبر، «توفانی» بود بر برنامه رشد اقتصادی آبه.

مقامات تلاش کردند تا در همان روز با لطمات وارده مقابله کنند. لطماتی از جمله بزرگ‌ترین سقوط سهام از ماه اوت و افزایش ارزش ین در برابر تقریبا همه ارزهای عمده جهان. آکرا آماری، وزیر اقتصاد و سیاست‌های مالی پذیرفته است که افزایش مالیات‌ها پیش از «از بین بردن آثار تنزل قیمت‌ها» یک اشتباه محاسباتی بوده است، اما از سوی دیگر وی گفته است که اکنون شرکت‌ها سودآورتر شده‌اند و دستمزدها «بی‌تردید در جهتی درست پیش می‌روند.»

برخی دیگر از اقتصاددانان بر این نکته توافق دارند که آمار و داده‌های اخیر به هیچ وجه ناقوس مرگ «آبه‌نومیکس» نیست. یکی از مقامات وزارت اقتصاد ژاپن که بر افزایش شدید مالیات شرکت‌ها تاکید داشته است، می‌گوید که اگر موجودی کالاها ثابت بوده‌اند، رشد واقعی فصل به فصل مثبت بوده است.

تاکوجی اکوبو، از مشاوران ارشد مرکز مشاوره‌ای ماکروی ژاپن گفته است که احتمالا دولت یک بسته محرک اقتصادی به ارزش ۳ تا ۴ تریلیون ین (۲۶ تا ۳۵ میلیارد دلار) تدوین می‌کند و این علاوه‌بر بودجه تکمیلی ۱۹ تریلیون ینی خواهد بود که از زمان روی کار آمدن آبه در دسامبر ۲۰۱۲ تاکنون ارائه شده است.

این تلاش جدی دولت برای ایجاد محرک با همکاری بانک مرکزی دلیل اصلی این حقیقت است که هنوز سرمایه‌گذاران خارجی آماده کنار گذاشتن ژاپن نیستند. سال گذشته ۱۵۵ میلیارد دلار جریان سرمایه به بورس‌های ژاپن وارد شد، اما در سال جاری هم تاکنون این میزان به عدد خالص ۷ میلیارد دلار که رقم مثبتی است رسیده است.

آبه روز دوشنبه گذشته پس از یک سفر ۹ روزه به فرودگاه هاندای توکیو رسید. کوییچی ناکانو، یک استاد علوم سیاسی دانشگاه صوفیای توکیو می‌گوید آبه که اجازه داده بود وقتی در سفر است درباره انتخابات زودهنگام بحث و بررسی شود، اکنون از این موضع خود عقب‌نشینی نکرده است. او می‌گوید: «اکنون این احتمال وجود دارد آن چیزی که آبه فکر می‌کرد یک انتخابات تشریفاتی است، به انتخاباتی چالشی‌تر تبدیل شود، حتی اگر اپوزیسیونی دچار شکاف‌های بیشتر در آن حضور داشته باشد. او مجبور خواهد بود به رای‌دهندگان این هشدار را بدهد که بودن آبه بهتر از نبودن

اوست.»