پایان در آمریکا، آغاز در اروپا

استفن چکتی رئیس پیشین بانک بنگاه‌های بین‌المللی سرمایه‌گذاران آمریکایی از تسهیل کمی خسته شده‌اند. برخی بر این باورند که این سیاست‌ها بازار را بیمار می‌‌کند. اما همزمان، بسیاری از بازارهای سهام هنگامی که صحبت از احتمال ادامه برنامه‌های تسهیل کمی می‌‌شود با رشد شاخص‌ها مواجه می‌‌شوند. بن برنانکه، رئیس سابق فدرال رزرو یکبار گفت که تسهیل کمی در عمل جواب می‌‌دهد، نه در نظر؛ واقعیت این است که تسهیل کمی در آمریکا عملا جواب داده است. آمریکا با استفاده از همین سیاست‌ها بود که توانست از رکود بزرگ فاصله بگیرد و به احیای اقتصادی دست پیدا کند. سوال اصلی این است که چرا این سیاست در ایالات متحده کارآمد بوده است؟ آیا اقتصاد اروپا هم می‌‌تواند با استفاده از سیاست‌های مشابه به موفقیت دست یابد و از رکود فاصله بگیرد؟

از این منظر باید بین سه نوع ابزار سیاست‌گذاری در تسهیل کمی تفکیک قائل شویم. اولین مورد افزایش اندازه مطلق بیلان بانک مرکزی است. مورد دوم تغییر ترکیب بیلان این بانک است و سومین مورد ارائه سیگنال‌هایی از سوی بانک مرکزی درباره نرخ‌های هدف بهره در آینده است. تمام این سه ابزار جواب داده است، اما به طرقی متفاوت.

موردی که همیشه کارآمد نیست افزایش اندازه مطلق بیلان بانک است. این مورد تنها در پیوستگی با اعلام سیگنال‌هایی از سیاست‌های احتمالی آینده عمل می‌‌کند. پس اگر بانک سیگنال‌هایی از سیاست‌های آینده بدهد، مانند اینکه برای سه سال نرخ‌های بهره را پایین نگه دارد یا دربیانیه‌های خود مواردی را اعلام کند که نشانه‌هایی از سیاست‌های آینده را در بر دارد، ابزار افزایش اندازه مطلق بیلان بانک کارآمد خواهد بود، اما در مورد ابزار تغییر ترکیب دارایی‌ها باید گفت که این سیاست همیشه جواب می‌‌دهد.

مهم‌ترین مساله‌ای که باید درک کرد نحوه عملکرد سیاست پولی با تغییر شرایط مالی است. سیاست پولی مرسوم و غیرمرسوم این‌گونه عمل می‌‌کند. از این رو با تغییر نرخ‌های بهره، تغییر انتظارات درباره نرخ‌های بهره آینده، تغییر اجرت مربوط به نرخ‌های درازمدت و تغییر اجرت خطر مربوط به دیگر ابزارهای مالی، می‌‌توان شرایط مالی را تغییر داد. پس تسهیل کمی با به کار گرفتن سیاست‌های مختلف در آمریکا جواب داده است، اما آیا تسهیل کمی در اروپا هم جواب خواهد داد؟ این سیاست می‌‌تواند در اروپا هم کارگر باشد، اما در صورتی که شدت عمل بیشتری از سوی مقامات بانک مرکزی اروپا اعمال شود. بیلان این بانک حدود یک تریلیون یورو کمتر از اوج آن در مارس ۲۰۱۲ است. پس نیاز به یافتن دارایی‌هایی برای خرید وجود دارد. برنامه‌ای که واقعا بتواند اندازه بیلان بانک از سطح مارس ۲۰۱۲ را افزایش دهد باید ۵/۱ تریلیون یورو خرید یکجا را شامل شود. اما چه چیزی باید خریداری شود؟ من نمی‌توانم در مورد محدودیت‌های حقوقی رو در روی نظام یورو نظر بدهم، اما این موضوع در هر حال پیچیده است. من در‌این‌باره که سیاست‌گذاری‌های داخلی اروپا چگونه است نیز چیزی نمی‌گویم، اما مشخص است که مسیر پیش روی آنها دشوار است. واضح است که هر چه شدت عمل اروپا سریع‌تر آغاز شود، نتایج بهتری در راه خواهد بود. اروپایی‌ها این را می‌‌دانند، اما محدودیت‌های سیاسی و حقوقی مانع آنها است، البته تفاوت دیدگاه نیز در منطقه یورو وجود دارد. تسهیل کمی نه تنها شرایط بازارهای مالی را تغییر می‌‌دهد، بلکه دید مردم را نیز عوض خواهد کرد. این سیاست‌ها محیط مصرف و سرمایه‌گذاری را دگرگون می‌‌کند. «کلودیو بوروی»، جانشین من در بانک بنگاه‌های بین‌المللی در نشست اخیر صندوق بین‌المللی پول گفت که خطرپذیری در بازارهای مالی وجود دارد، اما در اقتصاد واقعی خبری از آن نیست. من این را قبول دارم، اما این در‌مورد اروپا است و نه آمریکا.