چرا و چگونه نوبل گرفت؟

دانیله کورتزلبن نویسنده اقتصادی و کارشناس پیشین موسسه پیو حالا که ژان تیرول برنده نوبل اقتصاد شده باید به چند سوال پاسخ داد. ژان تیرول کیست؟

او برای مردم به اندازه پل کروگمن یا جوزف استیگلیتز، برندگان پیشین نوبل اقتصاد شناخته شده نیست، اما تیرول یکی از محترم‌ترین و موفق‌ترین اقتصاددانان جهان است و نام او سال‌ها است که با احتمال دریافت این جایزه همراه بوده است. او علاوه بر داشتن دکترای اقتصاد از MIT مدارکی نیز در مهندسی و ریاضیات دارد. او همچنین یکی از اقتصاددانانی است که بسیار به مقالات او رجوع شده است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم او بر اساس تعداد این مراجعات یازدهمین اقتصاددان مهم جهان است.

چرا تیرول نوبل گرفت؟

بر اساس بیانیه کمیته نوبل، تیرول این جایزه را به دلیل کارهای گسترده‌اش در مورد «قدرت بازار و تنظیم مقررات» به دست آورده است، کارهایی که از دهه ۱۹۸۰ آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است. چنان‌که تور الینگسن، رئیس کمیته اهداکننده نوبل اقتصاد می‌گوید کار تیرول به داشتن جهانی بهتر کمک می‌کند، چراکه «تحقیقات او به دولت‌ها یاری می‌رساند که قادر به تنظیم مقررات بهتر باشند تا شرکت‌های بزرگ و نیرومند همسو با منافع جامعه حرکت کنند.» او با اشاره به صنایع الکتریکی، حمل و نقل و ارتباطات می‌گوید: «ما همه همیشه تحت تاثیر شرکت‌های بزرگ هستیم. کیفیت و قیمت خدمات این صنایع برای همه ما مهم است.»

این بند از کار تیرول مربوط به چگونگی تنظیم انحصارات چندقطبی و تک قطبی است. این اوضاع معمولا در صنایعی که قبلا در دست دولت بوده رخ می‌دهد. به قول بنیامین آپلباوم، نویسنده نیویورک تایمز انحصار چند قطبی معمول است، اما اغلب در اقتصاد پایه مورد توجه قرار نمی‌گیرد. با این همه خلاصه کردن ایده‌های تیرول درباره تنظیم دشوار است، زیرا اصل حرف او این است که با صنایع مختلف باید رفتارهای متفاوتی داشت.

تیرول با تاکید بر تنظیم قوانین خاص برای هر صنعت، پیشرو «سازماندهی صنعتی» نیز است. این بخش کار او وابسته به مطالعه سازمان دادن یک صنعت با توجه به شرکت‌های درگیر در آن، اساس رقابت در آن صنعت و میزان دخالت دولت است. مباحثی که او مطرح کرده در دانشگاه‌ها در حال تدریس است. ایده‌های او پای «تئوری‌بازی» را به سازماندهی صنعتی وارد کرده و به توضیح چرایی تصمیم‌گیری‌های مختلف از سوی شرکت‌ها با توجه به ساختارهای متفاوت بازار کمک می‌کند. البته در بیانیه‌های کمیته نوبل بسیار به زحمات لافونت، همکار تیرول هم اشاره شده است. اگر او زنده بود، در این جایزه با تیرول شریک می‌شد.

چرا کار تیرول مهم است؟

کار تیرول وابسته به بازه ای از مسائل است که ما به طور روزمره با آن درگیر هستیم. وقتی در صف یکی از دفاتر محلی «کام‌کست» باشید اهمیت مباحث تیرول درباره انحصار را درک می‌کنید. تیرول مطالعات مهمی درباره اهمیت تنظیم بازارهایی که در انحصار یک یا چند شرکت بزرگ هستند انجام داده است. اما تیرول خارج از حوزه تنظیم رقابت و سازماندهی صنعتی نیز مطالعاتی داشته که به نفع مردم است.

مثلا کتاب سال ۱۹۹۴ او که درباره تنظیم در صنعت بانکداری بود بر شرایط سرمایه‌ای به عنوان یکی از عوامل پیشگیری‌کننده از بحران‌های مالی تمرکز داشت. تلاش تیرول برای پیوند دادن موضوعات نظری به مسائل ساختار بازار مدل‌های او را بسیار ارزشمند می‌سازد. الینگسن در مصاحبه‌ای پس از اعلام نام برنده نوبل اقتصاد ۲۰۱۴ گفت: «فکر می‌کنم که برخی از پیشنهادهای تیرول به طور خاص در زمینه تنظیم بانکداری می‌تواند به کاهش احتمال بروز دوباره بحران در بخش مالی کمک کند.»