منابع پایدار؛ ضامن تداوم طرح

دکتر داود سوری مدرس اقتصاد دانشگاه شریف و موسسه عالی بانکداری با توجه به سطح عمومی قیمت‌ها و تورم موجود، معادل کالایی مبلغ برنامه‌ریزی شده به حدی نیست که امنیت غذایی به وجود بیاورد؛ اما می‌تواند به آن کمک کند. از نکات مثبت این طرح، حداقل در طرح اولیه، این است که نسبت به خانوارهای کم‌درآمد و تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هدف‌گیری شده است و از این‌رو نسبت به طرح هدفمندسازی یارانه‌ها از کارآیی بیشتری برخوردار است. اولین سوالی که در مورد این سیاست به ذهن می‌رسد، تناقض در گفته‌های مسوولان اقتصادی کشور درخصوص یارانه‌ها است؛ در حالی که در دو سال گذشته همواره از کسری بودجه پرداخت یارانه‌ها صحبت شده و از مردم درخواست شده که از دریافت یارانه انصراف دهند، مجددا طرحی از همان جنس معرفی و دنبال می‌شود؛ اما تجربه نشان داده است که طرح‌های این‌چنینی عمری کوتاه دارند و نه برخاسته از طرحی جامع و بلندمدت برای کاهش فقر، بلکه بیشتر ناشی از ذهنیت مسوولانی است که این تصمیم را گرفته‌اند. به طور قطع پس از چند دوره اجرا، زمزمه‌های کمبود بودجه بلند می‌شود و طرح نیز متوقف می‌شود. به طور کلی کشور به طرحی برای امنیت غذایی خانواده‌های کم‌درآمد نیاز دارد؛ اما ‌باید ویژگی‌های خانوارهای واجدشرایط از ابتدا مشخص باشد و بودجه طرح محدود و منبع تامین آن نیز پایدار باشد و البته گزینه تبدیل به پول نقد نیز نداشته باشد.

در ادبیات فقر برای اینکه فرد از نظر غذایی غیرفقیر محسوب شود باید روزانه به طور متوسط ۲۰۰۰ کالری جذب کند. البته این مقدار با توجه به سن و جنسیت افراد متفاوت است و می‌تواند با ترکیبات مختلفی از مواد غذایی تهیه شود.

ترکیب مناسب، متناسب با فرهنگ جامعه مشخص می‌شود و ارزش آن نیز به قیمت مواد غذایی در کشور بستگی دارد. از این رو نیاز است که ترکیب و ارزش بسته غذایی همواره پایش شود، تا مقبولیت و ارزش غذایی آن ثابت باقی بماند.

بسته غذایی و کمک جنسی تنها هنگامی توجیه دارد که دولت بداند که یارانه نقدی، صرف هدف مورد نظر دولت نمی‌شود. به‌عنوان مثال اگر دولت با هدف بهبود سطح تغذیه خانوارهای کم درآمد یارانه می‌پردازد و مطمئن نیست که اگر وجه نقد در اختیار خانوار قرار دهد، آن وجه صرف خرید مواد غذایی می‌شود، مناسب است که یارانه را به صورت کالا در اختیار خانوار قرار دهد و از روش‌هایی نیز استفاده کند که احتمال فروش مجدد آن کم شود.

استفاده از یارانه غذا در محلی به غیر از غذا، بیشتر در خانوارهایی اتفاق می‌افتد که سرپرست خانوار نااهل است و به مسائل دیگر بیش از ارتزاق خانواده خویش اهمیت می‌دهد. بنابراین شناخت ویژگی‌های خانوارهای نیازمند و طبقه‌بندی آنها از لازمه‌های موفقیت هر برنامه حمایتی است.