فناوری اطلاعات و بهرهوری
تکنولوژی‌‌‌های مبتنی بر اطلاعات و ارتباطات به منظور جمع‌‌‌آوری، ذخیره، پردازش، انتقال و به اشتراک‌‌‌گذاری اطلاعات استفاده می‌‌‌شوند. این فناوری‌‌‌ها به ارتباطات بهتر، تبادل اطلاعات سریع‌‌‌تر، دسترسی آسان‌‌‌تر به داده‌‌‌ها و بهبود فرآیندها کمک می‌کنند. از سوی دیگر، سرمایه ICT را می‌‌‌توان به دو دسته کلی «سخت‌افزار» و «کالای دیجیتال» تقسیم کرد. کالای دیجیتال یا محصول دیجیتال، کالایی است که به صورت الکترونیکی و براساس فناوری‌‌‌های دیجیتال تولید، توزیع و مصرف می‌شود. این کالاها عمدتا به صورت فایل‌‌‌های الکترونیک، نرم‌‌‌افزارها، محتواهای دیجیتال، خدمات آنلاین و محصولات مرتبط با تکنولوژی ارائه می‌‌‌شوند. از آنجا که کالای دیجیتال، عموما خواصی همچون رقابتناپذیری، قابلیت گسترش نامحدود، بی‌‌‌وزنی و بازترکیبی را دارد، می‌‌‌توان آن را در زمره کالای دانش قرار داد. رقابتناپذیری و قابلیت گسترش نامحدود سرمایه ICT باعث می‌شود که این قبیل کالاها یک‌بار تولید شده و با هزینه نهایی اندک و به‌سادگی قابل تکثیر باشند.
این ویژگی‌‌‌ها، موجب ایجاد آثار خارجی مثبت و در نتیجه، شرایط بازده صعودی نسبت به مقیاس خواهد شد. از همین‌رو،ICT نیز مانند سایر کالاهای دانش، سرریزهایی ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، دانش تولیدشده عموما نمی‌‌‌تواند برای مدت زیادی در انحصار بنگاه، صنعت یا کشور ایجاد‌کننده آن بماند و به‌راحتی بین آنها تکثیر می‌شود. اثر سرریز سرمایه ICT موجب می‌شود علاوه بر تاثیر مستقیم آن بر رشد بهرهوری، به صورت غیرمستقیم نیز رشد محصول را تحت‌تاثیر قرار دهد. اما پرسش مهمی که ممکن است در ذهن ایجاد شود این خواهد بود که اگر ICT دارای خواص مذکور باشد، چرا اثر رشد بهرهوری حاصل از آن در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، مشهود نیست؟ برای پاسخ به این سوال می‌‌‌توان به اصلاح روش‌های پژوهش در این حوزه که پیش‌تر به آن اشاره شد بازگشت.
با اصلاح روش‌های آماری مورد استفاده، نتایج پژوهش‌‌‌های آماری طی دهه‌‌‌های اخیر حاکی از آن است که گرچه تاثیر ICT بر بهرهوری در کشورهای در حال توسعه به مراتب کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است؛ اما نمی‌‌‌توان منکر اثرگذاری آن بر این کشورها شد. علاوه بر این، لازمه اثرگذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری تولید، سرمایه‌گذاری‌‌‌های مکمل آن است. سرمایه‌گذاری‌‌‌های مکمل به‌‌‌طور معمول به عنوان تکمیل‌‌‌کننده و پشتیبانی برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های اصلی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه می‌‌‌شوند. این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها از طریق ایجاد محیطی که بهرهوری و استفاده بهینه از فناوری‌‌‌های ICT را تسهیل می‌کنند، به بهرهوری عوامل تولید کمک می‌کنند. ابتدایی‌‌‌ترین سرمایه موردنیاز برای بهره‌‌‌برداری از آثار مثبت ICT، زیرساخت‌‌‌های فیزیکی و فنی است.
ایجاد و بهبود زیرساخت‌‌‌های فیزیکی مانند مراکز داده، شبکه‌‌‌های ارتباطی پایدار و ابزارهای ارتباطی پیشرفته می‌‌‌تواند به بهبود کارآیی و عملکرد فناوری‌‌‌های ICT کمک کند. ساختارهای اصلی ICT، مانند شبکه‌‌‌های ارتباطی، زیرساخت ابری و ابزارهای نرم‌‌‌افزاری پیشرفته، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا ارتباطات داخلی و خارجی را بهبود بخشند، فرآیندهای خود را اتوماتیک‌‌‌تر کنند و از منابع محاسباتی بهینه استفاده کنند. بدیهی است، نداشتن دسترسی کامل به این زیرساخت‌‌‌های فنی به دلیل مضیقه‌‌‌های اقتصادی و سیاسی، موجب محدود شدن اثر فناوری اطلاعات بر بهرهوری خواهد شد.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در حفاظت از اطلاعات محرمانه، جلوگیری از نفوذهای سایبری و ارتقای امنیت سیستم‌ها و آموزش مداوم کارکنان در زمینه فناوری‌‌‌های جدید و استفاده بهینه از آنها، از دیگر سرمایه‌گذاری‌‌‌های مکمل حیاتی برای بهره‌‌‌مندی از آثار ICT است. بنابراین صرف ورود فناوری‌‌‌های جدید اطلاعاتی به کشورهای در حال توسعه و استفاده از آن نمی‌‌‌تواند ضامن اثرگذاری معنادار و مشهود آن بر بهرهوری تولیدی آن کشورها باشد و زیرساخت‌‌‌های فنی و آموزشی و پیش‌‌‌نیازهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، لازمه بهبود بهرهوری با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود.
