شیاطین و ناجیان زمین در اجلاس کاپ ۲۸
از زمانی که اولین اجلاس کاپ در سال ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد (و هرساله به‌استثنای سال ۲۰۲۰ در حال برگزاری است)، لفاظی‌‌‌ها و شعارها علیه استفاده از سوختهای فسیلی افزایش یافته است. شیطان‌سازی از صنعت نفت و گاز در اجلاس کاپ۲۶ که در سال ۲۰۲۱ در گلاسکو برگزار شد، کاملا محسوس بود. مدیران صنعت نفت و گاز به این اجلاس «دعوت نشدند». گرتا تونبرگ که به خاطر فعالیت‌‌‌های دفاع از محیطزیست مشهور شد، در صفحه ایکس (توییتر سابق) نوشت: «در مورد شما نمی‌‌‌دانم، اما من قطعا از حضور در کنار برخی از بزرگ‌ترین شرورهای جهان که بر سرنوشت جهان تاثیر می‌‌‌گذارند و آن را دیکته می‌کنند راحت نیستم.»
سال گذشته بعد از پایان اجلاس، رویترز با استناد به یکی از «مقامات دولتی» ناشناس گزارشی منتشر کرد که در آن آمده بود: «تولیدکنندگان سوخت فسیلی از رفتار دلسوزانه در مصر بهره‌‌‌مند شدند... نفوذ خود را در مذاکرات شتاب‌‌‌زده نهایی اعمال کردند و آن دسته از افرادی را که نسبت به کسب نتیجه بلندپروازانه‌‌‌تر امیدوار بودند ناامید کردند.» بیش از ۶۰۰شرکت‌کننده از صنعت [نفت و گاز] توانستند در جلسات کاپ۲۷ در مصر شرکت کنند. تصور کنید به مسببان و تولیدکنندگان آلاینده‌‌‌ها اجازه داده می‌شود تا به سالن مقدس جنگجویان حوزه مبارزه با تغییرات اقلیمی وارد شوند. در گزارش رویترز آمده بود مصر، به‌‌‌خودی‌‌‌خود یکی از صادرکنندگان برجسته گاز طبیعی که مدت‌‌‌هاست به حمایت مالی تولیدکنندگان نفت خلیج‌‌‌فارس وابسته است، «تا حدی در این زمینه مسوول است؛ اگرچه جنگ در اوکراین و به‌‌‌تبع آن بحران انرژی در اروپا نیز بی‌‌‌تاثیر نبودند.»
در اوت ۲۰۲۲، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، با انتقاد شدید از «طمع مضحک و لجام‌گسیخته» شرکت‌های نفت و گاز و حامیان مالی آنها ابراز کرد: «این کار غیراخلاقی است که شرکت‌های نفت و گاز از بحران انرژی تحمیل‌شده بر فقیرترین مردم و جوامع، به قیمت آسیب وارد شدن به آبوهوای کره‌زمین سود هنگفتی کسب کنند.» دوباره، چند ماه بعد، گوترش -که با سر دادن شعارهای اغراق‌آمیز، از جمله اعلام «وضعیت قرمز برای بشریت» یا «عصر جوشیدن جهان» بیگانه نیست - هشدار داد که بشریت با فراهم کردن زمینه تشدید «بحران آبوهوایی»، «دروازه‌های جهنم» را به روی خود گشوده است. او همچنین در انتقاد تند دیگری آنچه را که «طمع آشکار و منافع ریشه‌‌‌دار برای کسب میلیاردها دلار درآمد حاصل از تولید سوختهای فسیلی» می‌نامید، مقصر تلاشهای «شرم‌‌‌آور» برای مانعتراشی در مسیر جایگزینی سوختهای فسیلی عنوان کرد.
رویارویی آرزوها با واقعیت‌‌‌ها
مشکل کجاست؟ باید بگوییم رئیس منتخب کاپ۲۸ در واقع مدیر اجرایی شرکت ملی نفت و گاز ابوظبی است. به‌علاوه این شرکت، یازدهمین تولیدکننده بزرگ نفت و گاز جهان است که تا سال ۲۰۲۷، قصد دارد ۱۵۰میلیارد دلار برای گسترش ظرفیت تولید نفت و گاز امارات متحده عربی سرمایه‌گذاری کند.
نکته اسفناک ماجرا کجاست؟ در واقع هدایت تلاشهای جهانی برای نجات از آرماگدون قریب‌‌‌الوقوع آبوهوایی، بر اثر انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای، به دست مدیر اجرایی یک شرکت غول نفتی سپرده شده است. در نامه‌‌‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد، رئیس کمیسیون اروپا و رئیس‌‌‌جمهور ایالات‌متحده، ۱۳۳عضو پارلمان اروپا (عضو پارلمان اروپا)، سناتورها و نمایندگان «نگرانی عمیق خود را از قوانین فعلی حاکم بر کنوانسیون سازمان ملل درباره چارچوب تغییر اقلیم (UNFCCC) که به منتشرکنندگان آلاینده‌‌‌ها در بخش خصوصی اجازه می‌دهد تا نفوذ و تاثیر نامناسبی بر فرآیندهای UNFCCC داشته باشند» ابراز کردند.
سوالی که دوباره مطرح می‌شود آن است که آیا رسانه‌‌‌های سنتی، دولت امارات را که امسال میزبان این نشست است مورد انتقاد قرار خواهند داد. آیا اصلا چنین بحثی اهمیت دارد؟ به‌‌‌هرحال، شاید بخواهیم از خود سوال کنیم قریب به سه‌دهه مذاکرات در چارچوب سازمان ملل بر سر «بحران آب‌‌‌وهوا» واقعا چه دستاوردی به همراه داشته است؟ اگر بخواهیم پاسخ جدی و بی‌‌‌پرده به این پرسش بدهیم، باید بگوییم مستندات و داده‌‌‌ها به ما نشان می‌دهند که چیز زیادی تغییر نکرده است. کربن موجود در جو زمین که از سال ۱۹۵۷ در رصدخانه مونوکی (Mauna Kea) آمریکا اندازه‌‌‌گیری می‌شود، هر سال به طور پیوسته افزایش‌‌‌یافته است و ۲۷ اجلاس کاپ که تاکنون برگزار شد هم تاثیر قابل سنجشی بر میزان کل انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در سطح جهان نداشته است.
در اکتبر سال گذشته، جف کوری، رئیس بخش تحقیقات کالای گلدمن‌ساکس، در مصاحبه‌‌‌ای خاطرنشان کرد که در پایان سال ۲۰۲۱، سوختهای فسیلی ۸۱درصد از مصرف انرژی جهانی را تشکیل می‌دهند. این میزان یک‌دهه پیش ۸۲درصد بود و برای رسیدن به همین یک‌درصد ناچیز، حدود ۳.۸تریلیون دلار هزینه شده است که رقمی شگفت‌‌‌انگیز است. عجیب نیست اگر بدانید که در اجلاس کاپ۲۶ در گلاسکو، اصرار و تاکید دو کشور چین و هند در لحظات پایانی تهیه متن بیانیه نهایی موجب شد عبارت «حذف» استفاده از سوختهای فسیلی (از جمله زغالسنگ) به «کاهش تدریجی» تغییر کند. براساس گزارش پولیتیکو، مذاکرات مقدماتی اجلاس آبوهوای کاپ۲۸ که ماه ژوئن گذشته در شهر بن برگزار شد، کاملا «تحت‌‌‌الشعاع جنگ قدرت» قرار داشت.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در این اجلاس گفت کشورها باید به‌‌‌تدریج استفاده از نفت، زغالسنگ و گاز را حذف کنند و از شرکت‌های تولیدکننده سوخت فسیلی خواست اقداماتی را که موجب مانعتراشی در مسیر پیشرفت در این زمینه می‌شود متوقف کنند. گروه کشورهای درحال‌‌‌توسعه هم‌‌‌فکر -متشکل از کشورهای بزرگ و همچنین تولیدکنندگان سوخت فسیلی مانند چین، هند، ونزوئلا و عربستان‌سعودی– اما خواهان آن شدند که کشورهای ثروتمند دستور کار جدید در مورد تامین مالی آب‌‌‌وهوا را بپذیرند؛ در غیر‌این صورت با این روند همراهی نخواهند کرد. در گفت‌وگو با پولیتیکو یک دیپلمات اروپایی که خواست نامش فاش نشود، در این باره گفت: «نکته اصلی آنجاست که این کشورها نمی‌‌‌خواهند فشار خارجی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای وجود نداشته باشد. چین نمی‌‌‌خواهد در این مسیر چراغ‌‌‌راهنما باشیم.»
وقتی واقعیت‌‌‌ها تغییر کند چه می‌شود؟
بااین‌‌‌حال، جنبه متمایزکننده اجلاس کاپ۲۸ شکافی نیست که بین دیدگاه‌‌‌های سیاسی دولت‌‌‌ها در کشورهای توسعه‌یافته غربی و سایر جهان که ۸۰درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، وجود دارد؛ این وضعیت یک نقطه ثابت در طول مذاکرات بین‌المللی از اولین روزهای جنبش جهانی محیطزیست بوده است. نکته بااهمیت‌تر اظهارات معروف ایندیرا گاندی، نخستوزیر هند بود که سال ۱۹۷۲، در نشست عمومی کنفرانس سازمان ملل در مورد محیطزیست انسانی در استکهلم گفت: «فقر بدترین شکل آلودگی است.» فراخوان خانم گاندی چالشی برای روشنفکران در غرب بود.
با نزدیک‌‌‌شدن به زمان برگزاری اجلاس کاپ۲۸ تحولات سیاسی بسیاری در ساختار دولت‌‌‌های غربی رخ داده و امروز بروز شکاف‌‌‌های سیاسی در میان دولت‌‌‌های اروپایی طرفدار محیطزیست مشهود است. بیش از یک‌‌‌سوم کشورهای عضو اتحادیه اروپا امروز شاهد نفوذ و قدرت‌‌‌گرفتن نیروهای سیاسی راست‌‌‌گرا هستند که به سمت یک دستور کار مشترک از جمله محدودکردن مهاجرت و کند کردن شمشیر قوانین «آزاردهنده» اتحادیه اروپا و خواستار ایجاد تغییرات اساسی در سبک زندگی برای دستیابی به «خالص صفر» انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای تا سال ۲۰۲۵۰ هستند. از جمله کشورهایی که چپ‌‌‌های حامی محیطزیست نفوذ سیاسی خود را ازدست‌‌‌داده‌‌‌اند میتوان به سوئد، ایتالیا، فنلاند، آلمان و هلند و اسپانیا اشاره کرد. دولت‌‌‌های چپ و سبز سقوط کرده‌‌‌اند.
در بریتانیا، ریشی سوناک، نخستوزیر بریتانیا، به «هزینه‌‌‌های غیرقابل‌‌‌قبول» «خالص صفر» اشاره کرد، زیرا ممنوعیت فروش خودروهای بنزینی جدید را از سال ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵ و فروش بخاری‌‌‌های نفتی جدید از سال ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۵ را به تعویق انداخت. سوناک ضمن تکرار تعهد خود به «خالص صفر»، اذعان کرد که اگر پایبندی دقیق به سیاست‌‌‌های آبوهوایی فشار بر خانوارهای بریتانیایی را که قبلا از بحران شدید هزینه زندگی رنج می‌‌‌بردند، افزایش دهد رضایت رأی‌‌‌دهندگان بریتانیایی را از دست می‌دهد. بلافاصله پس از اظهارات سوناک بود که دولت در اجرای سفت‌‌‌وسخت تعهدات قبلی تجدیدنظر کرد. دولت بریتانیا همچنین ماه گذشته توسعه یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌‌‌های جدید نفت و گاز در سال‌های اخیر در میدان دریای شمالی Rosebank را تصویب و اعلام کرد امنیت انرژی به‌رغم مخالفت طرفداران محیطزیست، اولویت دارد.
به گفته دولت امارات، در اجلاس نوامبر بیش از ۱۴۰رئیس دولت، رهبران ارشد دولت، علاوه بر ۷۰هزار شرکت‌کننده و حدود ۵هزار متخصص رسانه حضور خواهند داشت. فقط تصور کنید پرواز این تعداد شرکت‌کننده به امارات چه میزان «رد پای کربن» به جای می‌گذارد؟ از طرف دیگر با چه استدلالی، نماینده ارشد آلمان در این کنفرانس می‌‌‌تواند به همتایان خود از سراسر جهان امر کند که سیاست‌‌‌های «خالص صفر» را دنبال کنند، در حالی که دولت آلمان چند ماه پیش تصویب کرد نیروگاه‌های سوخت زغالسنگ برای تامین برق و گرم نگه‌داشتن خانوارهای آلمانی به مدار بازگردند. نمونه‌های زیادی از این استاندارد دوگانه را میتوان بیان کرد. شاید اظهارنظر جان‌‌‌کنت گالبریت، اقتصاددان کانادایی، بیشتر به این وضعیت مربوط باشد.
او می‌‌‌گوید: «جلسات زمانی ضروری هستند که نمی‌‌‌خواهید کاری انجام دهید.» بنابراین عجیب نخواهد بود اگر ادعا کنیم، صرف‌‌‌نظر از بیانیه‌‌‌های پرطمطراق، هیاهوی سازمان‌های غیردولتی آبوهوایی و سرفصل‌‌‌های هشداردهنده رسانه‌‌‌های سنتی، بیست و هشتمین کنفرانس کاپ، هیچ نتیجه مهم عملی به ارمغان نخواهد آورد و دکتر سلطان الجابر، رئیس منتخب اجلاس و مدیرعامل شرکت نفت و گاز ابوظبی، به‌‌‌خوبی از عهده این مسوولیت برمی‌‌‌آید.
