جایگاه نفت در برنامه هفتم توسعه

مهم‌ترین نکته درباره برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه ایران که ۲۸ خرداد ۱۴۰۲ به صورت رسمی ارائه شد، این است که مانند بودجه سالانه، آینده اقتصاد ایران به نفت گره خورده است. به بیان دیگر، در این برنامه ایران کشوری است که به فروش و صادرات نفت وابسته است و نفت بخش اعظم درآمد ملی و اقتصاد را تشکیل می‌دهد؛ موضوعی که البته بد هم نیست. بسیاری فراموش کرده‌‌‌اند که نفت دهه‌‌‌های متمادی پیشران توسعه بوده است. حال نیز بدون‌شک نفت نقش مهمی در برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه ایران دارد و عملا اجرایی شدن این برنامه توسعه به عملکرد بخش انرژی وابسته است.

به‌منظور بررسی دقیق‌‌‌تر این برنامه ابتدا به سراغ صفحه «۸» برنامه توسعه می‌‌‌رویم؛ صفحه‌ای که در آن به صورت خلاصه اهداف کمی این برنامه تعیین شده است. اولین مورد رشد اقتصادی با هدف ۸‌درصد در سال است که نیازمند عملکرد کارآمد اقتصاد کشور است و شاید تحقق آن دشوار باشد؛ زیرا براساس آمار رسمی بانک‌مرکزی در سال ۱۴۰۰ رشد اقتصادی ایران ۴/ ۴‌درصد و در سال ۱۴۰۱ این رقم ۴درصد بوده است. نرخ رشد صادرات نفتی معادل ۱۲درصد سالانه در نظر گرفته شده و رشد صادرات غیرنفتی نیز تا ۲۳‌درصد افزایش یافته است؛ نکته‌‌‌ای که نشان می‌دهد هدف سیاستگذار در برنامه هفتم توسعه کاهش وابستگی کشور به نفت و تقویت صادرات غیرنفتی است. در نهایت رشد بخش نفت نیز ۹‌درصد سالانه در نظر گرفته است. در صفحه «۵۹» برنامه هفتم توسعه مقرر شده است که ظرفیت تولید نفت خام تا پایان دوره پنج‌ساله به ۴میلیون و ۴۵۰هزار بشکه در روز برسد که نسبت به سال‌های گذشته افزایشی است.

برخی از کارشناسان معتقدند که بزرگ‌شدن بخش نفت می‌‌‌تواند سبب پس‌رفت و عدم‌توسعه کشور شود. این ذهنیت منفی البته با تجارب بسیاری از کشورها از جمله نروژ یا برخی اقتصادهای خاورمیانه منطبق نیست. چه‌بسا درآمدهای حاصل از صادرات نفت فرصتی برای توسعه و پیشرفت بخش‌‌‌های مختلف اقتصاد باشد. مقاله سال‌های گذشته هاشم پسران، صالحی اصفهانی و محدث، این موضوع را تایید می‌کند که نفت اثر بارزی بر روندهای اقتصاد ایران داشته است. البته تا زمانی که درآمدهای حاصل از صادرات نفت و فروش انرژی صرف رفع هزینه‌‌‌های جاری شود، اقتصاد ایران روند توسعه و پیشرفت را تجربه نخواهد کرد؛ این یعنی اگر در برنامه هفتم توسعه رشد بخش‌‌‌های مختلف اقتصاد از محل سرمایه‌گذاری هدف‌‌‌گذاری شده، نفت بخشی است که می‌‌‌تواند به افزایش درآمدهای کشور و جهش سرمایه‌گذاری کمک کند.