سایه نتانیاهو بر سر برجام
درون دستگاه‌‌‌های دولتی رژیم صهیونیستی دو مدل نگاه نسبتا متفاوت به توافق هستهای وجود دارد. نگاه نخست را درون احزاب سیاسی و وزارتخانه‌‌‌های اصلی مانند نخست‌وزیر، وزارت دفاع و وزارت خارجه می‌‌‌بینیم. به‌جز احزاب چپ‌‌‌گرا عمده ساختارهایی که در این دسته قرار می‌‌‌گیرند، با توافق هستهای به معنای آنچه در سال ۲۰۱۵ محقق شد، مخالف هستند. نهادها و گروه‌‌‌های سیاسی اسرائیلی، اگرچه تحت نظارت قرار گرفتن برنامه هستهای ایران را دارای اهمیت قلمداد می‌کنند؛ اما نمی‌‌‌توانند مزایای امنیتی، نظامی و اقتصادی برجام برای ایران را بپذیرند. آنها خواستار حذف‌شدن بندهای موسوم به «غروب آفتاب» از توافق هستهای در صورت احیای آن هستند.
نگاه دوم اما متعلق به ساختارهای امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل است. نهادهای امنیتی اسرائیل به‌طور کلی بر لزوم وجود توافقی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید می‌کنند که بتواند نظارتی شدید را بر این برنامه اعمال کند. از سوی دیگر، محدود نگه‌داشتن برنامه هستهای ایران برای سال‌های آینده نیز امری است که باعث می‌شود دستگاه‌‌‌های امنیتی اسرائیل، خروج از توافق هستهای بدون وجود آلترناتیو مطلوب‌‌‌تر را پیشنهاد نکنند.
کارنامه کابینه تغییر
با سقوط نتانیاهو از قدرت در ژوئن ۲۰۲۱، کابینه‌‌‌ای متشکل از هشت‌حزب متفاوت و متعارض در اسرائیل به قدرت رسید. نفتالی بنت، یائیر لاپید و بنیامین گانتز در این کابینه مناصب اصلی را در اختیار داشتند. به دلیل تفاوت‌‌‌های ایدئولوژیک میان احزاب عضو این کابینه پیرامون برجام، در بازه‌‌‌های زمانی مختلف از این کابینه رویکردهای نسبتا متفاوتی را در این زمینه دیده‌‌‌ایم.
فاز نخست تلاش‌‌‌های این کابینه برای منتفی کردن احیای برجام و اثرگذاری منفی بر چشم‌‌‌انداز احیای برجام بود. سفرهای چندباره مقامات اسرائیلی به پایتخت‌‌‌های اروپایی و نیز واشنگتن با هدف تاثیرگذاری بر دستورکار این کشورها درباره مذاکرات احیای برجام انجام شده است. به نظر میرسد، سران کابینه تغییر موفق به اعمال نفوذ نسبی بر ذهنیت طرف‌‌‌های برجام در مذاکرات شده‌‌‌اند؛ چراکه اعمال پاره‌‌‌ای سختگیری‌‌‌ها در مذاکرات این امر را تایید می‌کند. از سوی دیگر، این کابینه که در آغاز کاملا با احیای برجام مخالفت کرده بود، با جدی‌‌‌تر شدن چشم‌‌‌انداز احیای برجام، سیاست جدیدی را درپیش گرفت مبنی بر اینکه آسیب‌‌‌های احیای توافق برای تل‌آویو به حداقل برسد.
بازگشت نتانیاهو؛ تقابل با ایران
در پی پیروزی چشمگیر بنیامین نتانیاهو در انتخابات اخیر اسرائیل و پایان‌یافتن نسبی بحران تشکیل کابینه در این رژیم، به نظر میرسد سیاست اسرائیل در قبال جمهوری اسلامی ایران، دستخوش تحولاتی خواهد شد. از جمله آنها می‌‌‌توان به افزایش تمرکز تل‌آویو بر گروه‌‌‌های محور مقاومت در مقایسه با سیاستی که در چند سال گذشته و با در دستورکار قرار گرفتن «دکترین دفاعی حمله به اختاپوس» به اجرا درمی‌‌‌آمد، اشاره کرد. طبق این دکترین، رژیم اسرائیل بخش مهمی از تمرکز خود را از گروه‌‌‌ها محور مقاومت به عنوان بازوهای منطقه‌‌‌ای ایران، به خود ایران منتقل کرده و سعی در افزایش حملات خرابکاری، سایبری و ترور مقامات و شخصیت‌‌‌ها کرده است. اگر مقایسه کنیم، تعداد تلاش‌‌‌های اسرائیل برای اقدام به ترور، خرابکاری و حمله سایبری در ایران از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ با تعداد این تلاش‌‌‌ها از سال ۲۰۱۹ تاکنون برابر می‌کند، در حالی که بازه زمانی نخست ۱۰ساله و بازه دوم حدودا سه‌سال و نیمه است.
بازگشت نتانیاهو نوید تعدیل این نگاه و افزایش سختگیری نسبت به این گروه‌‌‌ها را می‌دهد. همچنین نتانیاهو نسبت به نفتالی بنت و یائیر لاپید، قدرت و تجربه بیشتری در حوزه اجماع‌سازی بین‌المللی علیه ایران دارد و شاید این اصلی‌‌‌ترین ویژگی سیاست نتانیاهو علیه ایران باشد. از سوی دیگر، نتانیاهو نیاز کمتری از کابینه لاپید-بنت به هماهنگی سیاست خود با متحدان غربی اسرائیل احساس می‌کند و دستورکار به‌شدت یک‌‌‌جانبه‌‌‌تری را دنبال خواهد کرد. همچنین پرونده عادی‌سازی روابط با دولت‌‌‌های عربی که اصولا میراث نتانیاهو به شمار می‌‌‌آید، احتمالا با شدت بیشتری در زمان نخست‌وزیری مجدد او پیگیری خواهد شد و موفقیت‌‌‌های جدیدی را تجربه خواهد کرد. در نهایت نتانیاهو علاقه بیشتری به افزایش سطح تنش‌‌‌ها با جمهوری اسلامی ایران دارد و انتظار می‌رود افزایش تنش به‌خصوص از تقابل شدیدتر با نایبان سیاست منطقه‌‌‌ای ایران آغاز شود.
بازگشت نتانیاهو و ممانعت از احیای برجام
برخلاف کابینه بنت-لاپید که سیاست چندسطحی را علیه چشم‌‌‌انداز احیای برجام در دستورکار خود قرار داده بود، نتانیاهو از اساس با توافق هستهای مخالف است و حتی خروج دونالد ترامپ از این توافق در سال ۲۰۱۸ نیز با نقش‌‌‌آفرینی مستقیم بی‌بی صورت پذیرفت. از این رو به نظر میرسد بازگشت نتانیاهو به قدرت باعث خواهد شد، رژیم اسرائیل اقدامات شدیدتر و یک‌‌‌جانبه‌‌‌تری را برای به حاشیه بردن مذاکرات احیای برجام در دستورکار قرار دهد. در حقیقت انتظار می‌رود، بی‌بی سیاست «جلوگیری از احیای برجام ۲۰۱۵ به هر قیمتی» را به اجرا درآورد و در این زمینه هرجا احساس کند، نیازی به هماهنگی با متحدان خود ندارد یا لازم است آنها را در عمل انجام‌شده قرار دهد، از این امر ابایی نخواهد داشت.
به طور همزمان زاخای هنگبی، نماینده حزب لیکود و دستیار نزدیک نتانیاهو، بلافاصله پس از مسجل‌شدن پیروزی بی‌بی در انتخابات، در مصاحبه‌ای ادعا کرد که اگر مذاکرات احیای توافق هستهای شکست بخورد، اسرائیل حمله هوایی به تاسیسات هستهای را در دستورکار خود قرار خواهد داد. شاید این تهدید مستقیم نشان‌دهنده سیاست اصلی رژیم اسرائیل در آینده علیه ایران نباشد؛ اما به نظر میرسد، ادبیات جنگ‌‌‌طلبانه‌‌‌ای از این دست در دوره نتانیاهو بارها علیه ایران تکرار خواهد شد.
