معضل نبود بازارگردان
ارزش این صندوق‌ها هم‌جهت با نوسانات سهام زیرمجموعه، صعودی و نزولی می‌شود و در حال حاضر با توجه به ریزش‌های شدید بازار، فاصله چشمگیری با خالص ارزش دارایی‌های خود (NAV) دارند. پالایش‌یکم در اوج اختلاف وزارت اقتصاد و وزارت نفت عرضه شد و با کاهش قیمت خود، بار سنگینی از بی‌اعتمادی به بازار را به دوش کشید و وعده‌های غیرعملیاتی و محقق‌نشدن آنها؛ از جمله بازارگردانی و حمایت دولت از این دو صندوق، همسو شدن آنها با جریان ریزشی بازار را تسهیل کرد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با مدیریت تخصصی وجوه، همواره به‌عنوان ابزاری برای کم‌‌‌کردن ریسک ورود به بازارسرمایه و ساده‌ترین روش به‌‌منظور سرمایه‌گذاری در بورس شناخته میشوند؛ از این رو خرید آنها به عامه مردم که اطلاعات تخصصی در مورد خرید و فروش سهام ندارند، پیشنهاد می‌شود؛ بنابراین زیان این دو صندوق برای طیف مذکور بیشتر ملموس بود.
عرضه دارایکم در بازاری صعودی، اعتماد مردم را نسبت به صندوق‌های دولتی به‌خوبی جلب کرده بود؛ اما صندوق پالایش‌یکم برای خریداران چیزی جز زیان در بر نداشت. این صندوق بعد از گذشت چند روز به‌شدت ریزش کرد و ارزش واقعی خود را از دست داد؛ به شکلی که هم‌اکنون نیز زیر قیمت عرضه و خالص ارزش دارایی خود معامله می‌شود. در ابتدا تبلیغات زیادی در خصوص بازدهی زیاد این صندوق‌ها انجام شد؛ اما عملکرد ضعیف این صندوق‌ها موجب بی‌اعتمادی شدید سهامداران، به‌خصوص افراد تازه‌وارد به بازارسرمایه شد. در حال حاضر، صندوق پالایش‌یکم ۳۳درصد و صندوق دارایکم ۳۷درصد زیر NAV خود معامله میشوند؛ در حالی که این درصد معادل ۱۰ تا ۱۵درصد شرایط طبیعی خواهد داشت. از مهم‌ترین راهکارها در راستای رسیدن این دو صندوق به ارزش ذاتی خود می‌توان به موضوع اصلاح و تصویب اساسنامه آنها در راستای جبران ضرر سهامداران اشاره کرد.
مشخصا امکان اعمال رأی اشخاص غیردولتی نیز می‌تواند با هدف توسعه خصوصی‌سازی دولت هم‌جهت باشد و موجب تمایل بیشتر فعالان بازارسرمایه به خرید این دو صندوق و افق مثبت برای آن شود. همچنین در حال حاضر فقط دولت است که می‌تواند در مجامع این دو صندوق اعمال رأی و نظر کند. امکان تنوع‌بخشیدن به ترکیب پرتفوی این صندوق‌ها از طریق تبدیل آنها به صندوق‌های بخشی و فعال موجب کاهش ریسک و جذابیت بیشتر آنها می‌شود. در حال حاضر در سبد سهام صندوق پالایش‌یکم تنها چهار نماد «شتران»، «شپنا»، «شبندر» و «شبریز» و در سبد سهام صندوق دارایکم نمادهای «وبملت»، «وبصادر»، «وتجارت»، «اتکام» و «البرز» وجود دارد و با مدیریت غیرفعال (عدم‌امکان تغییر در تعداد سهام موجود و خرید و فروش نماد جدید) اداره می‌شود.
همچنین نقدشوندگی و افزایش ثبات در معاملات این شرکت‌ها را می‌توان از طریق بازارگردانی فراهم کرد. پیش از این، پیشنهادهای مشابهی تحت عنوان پیشنهادهای سه‌گانه از سوی سازمان بورس ارائه شده بود؛ اما موارد دیگری نیز در این راستا می‌توان پیشنهاد کرد که عموما به تزریق منابع از سوی دولت در جهت جبران خسارت سهامداران ختم می‌شود. در پایان حائز اهمیت است که عمده سهامداران فعلی این دو نماد، عامه مردم هستند که با وعده مسوولان وارد بازار و از خرید این دو نماد متضرر شده‌اند؛ بنابراین اتخاذ هر تصمیمی باید با نهایت وسواس و با پشتوانه نظرات دقیق کارشناسانه و قانونی باشد.
