در نگاهی تاریخی به روند پدید آمدن شهرها، شاید اولین دلیلی که به ذهن ما می‌رسد تا به‌‌‌وجود آمدن شهرها را به‌عنوان یک پدیده توضیح دهیم، برقراری مناطق متمرکز برای ایجاد سازوکارهای دفاعی در برابر نیروهای مهاجم است. هرچند می‌‌‌توان این دلیل را در پدید آمدن شهرها در گذشته‌‌‌های دور قابل قبول بدانیم؛ اما امروزه با ساخته شدن تسلیحات نظامی مانند موشک‌‌‌ها، این گزاره در توضیح پایداری شهرهای موجود و تشکیل شهرهای جدید موفق نیست؛ زیرا امروزه با وجود ‌‌این تسلیحات نظامی، در زمان جنگ نه‌‌‌تنها تمرکزگرایی توصیه نمی‌شود؛ بلکه تلاش بر تمرکززدایی می‌شود.  امروزه، آنچه در تعریف شهرها اهمیت دارد  بازگویی آن به بیان اقتصادی است. به‌عبارتی، شهرها مکان تمرکز عوامل اقتصادی هستند تا با تسهیل امر تولید کالاها و خدمات و مبادله آنها بهره‌‌‌وری فعالیت‌‌‌های اقتصادی را بهبود ببخشند و موجب گسترش بازارهای کالا و خدمات شوند.

پس می‌توان کارکرد شهرهای امروزی را در دو هدف خلاصه کرد: ۱.افزایش بهره‌‌‌وری تولید و ۲.ایجاد بازارهای گسترده‌‌‌تر. حال نکته‌‌‌ای که باید به آن توجه کرد، این است که هر دوی این هدف‌ها نیازمند داشتن شبکه‌‌‌ای از معابر هستند که دسترسی نیروی کار به مکان‌‌‌های تولیدی و همچنین دسترسی مشتریان به بازارهای کالا و خدمات درون‌شهر محل سکونت را افزایش دهند. حال اگر مقوله دسترسی به خطر بیفتد، هزینه ناشی از تمرکز در یک ناحیه مکانی از منافع آن پیشی خواهد گرفت و در نتیجه این امر، به مرور شهرها دچار افول یا فروپاشی خواهند شد. درست در همین‌‌‌ جاست که مقوله ترافیک یا ازدحام در معابر، اهمیت حیاتی پیدا می‌کند.

ترافیک یا ازدحام در معابر شهری با ایجاد نوعی هزینه مبادله موجب می‌شود که میزان درآمد حقیقی نیروی کار از درآمد اسمی‌‌‌اش کمتر باشد و همچنین هزینه پرداختی مشتریان به کالا و خدمات را نسبت به قیمت خود کالا و خدمات خریداری‌شده افزایش دهد؛ در نتیجه، امر دسترس‌‌‌پذیری شهرها در جهت تسهیل مبادله را با خطر روبه‌رو می‌‌‌سازد. در نهایت، هزینه دسترسی می‌‌‌تواند موجب کاهش مطلوبیت شهروندان شود و آنها را به سمت مهاجرت به شهرهای دیگر سوق دهد. مهاجرت نیز موجب کاهش مزیت رقابتی آن شهرها خواهد شد؛ در نتیجه، این شهرها از لحاظ اقتصادی افول خواهند کرد.

با توجه به این مقدمه، موضوع امروز صفحه باشگاه اقتصاددانان را به بررسی این مقوله نام‌آشنای قدیمی کلان‌شهرهای ایران اختصاص داده‌‌‌ایم و در پی آن هستیم که علت ترافیک در کلان‌شهرهای ایرانی را جست‌وجو کنیم و برای آن راهکار ارائه دهیم. در این پرونده ما به سراغ سه پرسش رفته‌‌‌ایم. ۱.آیا علت ترافیک در کلان‌شهرهای ایرانی، نبود نظام تعرفه و جریمه کارآمد است؟ ۲.آیا علت ترافیک در کلان‌شهرهای ایرانی، پایین بودن قیمت سوخت و خودرو در ایران است؟ ۳.آیا علت ترافیک در کلان‌شهرهای ایرانی نبود سیستم حمل‌‌‌ونقل عمومی کارآمد است یا عدم‌توسعه عمرانی معابر شهری؟

اخبار مرتبط