موهبتی به نام شفافیت
بورس انرژی ایران دارای سه‌بازار فیزیکی، مشتقات و فرعی است. در بازار فیزیکی، انواع کالاها از جمله بنزین، نفتا، گازوئیل و LPG عرضه می‌شود و عرضه‌‌‌کننده‌‌‌های بزرگ و خریداران متنوع داخلی و خارجی حضور دارند. بازار مشتقات عمق کمتری دارد؛ اما اخیرا قراردادهای آتی نیز به این بازار اضافه شده است و می‌‌‌توان کالاها و محصولات را برای مثلا چهار ماه آینده خرید و فروش کرد که این امر به پیش‌بینی‌پذیر شدن بازار کمک قابل‌توجهی می‌کند. البته در این بازار، اهرم نیز وجود دارد که براساس آن می‌‌‌توان، با چندبرابر قیمت، محصول را خریداری کرد. بازار سوم بازار فرعی است که کالاهای تک‌محموله‌‌‌ای در آن عرضه می‌‌‌شوند و عرضه‌‌‌کننده و خریدار به صورت هفتگی و مرتب در این بازار حضور دارند. در حال حاضر، به دلیل مزایای زیاد این بورس، بسیاری از شرکت‌های پالایشگاهی و نفتی بزرگ ایران، از جمله شرکت ملی پخش و فرآورده‌‌‌های نفتی، شرکت برق در قالب قراردادهای مشتقه و بسیاری از نیروگاه‌‌‌ها در حال عرضه محصولات خود در بورس هستند.
برخی از مزایای بورس انرژی ایران، شامل شفافیت، قیمت منصفانه، قابل رهگیری بودن و معافیت مالیاتی آن برای عرضه‌‌‌کننده و خریدار است. یکی دیگر از مزیت‌‌‌های بسیار مهم بورس انرژی این است که در شرایط تحریمی کشور، دولت به‌راحتی می‌‌‌تواند از طریق این بورس، درآمدی را که از عرضه محصولات نفتی به دست می‌‌‌آید، به داخل خزانه دولتی واریز کند، در حالی که اگر بورس انرژی وجود نداشت، معلوم نبود چه درصدی از آن به دست دولت برسد؛ همان‌‌‌‌طور که در دولت‌های قبلی محصولات نفتی فروخته می‌‌‌شد و دولت نمی‌‌‌توانست رصد دقیقی از برگشت درآمد این بخش داشته باشد. از دیگر مزایای این بورس، ریسک کم معاملات برای خریدار است.
خریداری که قصد خرید این نوع محصولات را خارج از این بازار دارد، باید ریسک‌‌‌های زیادی را متحمل شود؛ اما در بورس انرژی معاملات تضمین شده است و معمولا ۱۰ تا ۲۰درصد قیمت را در ابتدا می‌‌‌گیرند و مشتری باید مابقی آن را بعد از ۴ تا ۵روز کاری تسویه کند. خوشبختانه در بورس انرژی با توجه به منصفانه بودن قیمت‌ها، فضای رقابتی بسیار خوبی حاکم است. بنابراین لازم است سایر نیروگاه‌‌‌ها و شرکت‌های دیگر محصولات فرآورده‌‌‌های نفتی در بورس انرژی وارد شوند؛ چرا که ایران در حوزه حامل‌‌‌های انرژی بسیار قوی است و باید در این زمینه قوی ظاهر شویم.
البته باید در نظر گرفت، افرادی که در رینگ داخلی بورس انرژی قصد فعالیت دارند، باید پروانه بهره‌‌‌برداری و افرادی که در رینگ بین‌الملل قصد فعالیت دارند باید مجوز تولیدی و بازرگانی داشته باشند و حتی این امر جزو برنامه‌‌‌های بورس انرژی است که صادرات نفت در آینده از این محل انجام شود. از معایب این بازار می‌‌‌توان به قوانین خلق‌‌‌الساعه اشاره کرد که باعث می‌شود، کالایی یک‌مرتبه از فرآیند عرضه در بورس انرژی حذف شود. در این راستا دولت و مجلس باید اهتمام جدی داشته باشند تا این مسائل را حل کنند؛ چرا که شفافیتی که در بورس وجود دارد، به نفع اقتصاد است و دولت، بزرگ‌ترین منفعت را از این محل می‌‌‌برد.
در بورس انرژی سه تابلوی برق، نفت و گاز وجود دارد که دارای بازار فرعی و بازار مشتقات هستند و ریسک معاملاتی کم و شفافی که در نهایت برای مشتری و دولت سود دارد. بنابراین شرکت‌ها و دولت می‌‌‌توانند با عرضه همه نیروگاه‌‌‌های برقی، محصولات و فرآورده‌‌‌های نفتی و پالایشگاهی در بورس انرژی، سود زیادی کسب کنند.
