تلاقی دنیای مجازی و حقیقی

پویا لری کارشناس فضای مجازی بنا به قول بسیاری از کارشناسان، متاورس، آینده‌‌ دنیای اینترنت است. متاورس دنیایی است که پلتفرم‌‌‌های مجازی فعلی قرار است به آن سمت حرکت کنند. در واقع، قرار است متاورس، تجربه حضور در دنیای مجازی را یک‌گام به دنیای حقیقی نزدیک‌‌‌تر کند. تعریف دقیق دنیای متاورس سخت است؛ زیرا در بین متخصصان این حوزه، همچنان اختلاف‌نظر وجود دارد؛ اما می‌‌‌توان با مثال‌‌‌هایی این دنیا را ملموس‌‌‌تر کرد. به طور کلی متاورس بر این پدیده استوار است که از خدمات و سرویس‌‌‌های فعلی که به صورت اپلیکیشن روی کامپیوتر، موبایل یا وب قرار دارند، به صورت واقعیت مجازی (VR) یا واقعیت‌افزوده (AR) استفاده کنیم. به‌منظور توصیف متاورس، باید جهانی را تصور کنیم که افراد با زدن عینک مخصوص به آن وارد می‌‌‌شوند و با استفاده از گجت‌‌‌های پوشیدنی در آن دنیا با یکدیگر تعامل می‌‌‌کنند.

در دنیای متاورس، ما همه‌‌ سرویس‌‌‌ها و خدمات فعلی را خواهیم داشت؛ اما به صورت واقعیت مجازی. به‌عنوان مثال، جلسات آنلاین برگزار خواهد شد؛ اما به صورتی که انگار همه‌‌ افراد دور یک میز نشسته و مشغول گفت‌وگو هستند یا فروشگاه‌‌‌های آنلاین در متاورس، شعبه‌‌‌هایی برای فروش محصول خود خواهند داشت. در این فروشگاه‌‌‌ها کاربر به‌واسطه هوش مصنوعی و فناوری واقعیت‌افزوده، توانایی تست‌کردن محصولات را خواهد داشت. به عنوان مثال، می‌‌‌تواند با انتخاب لباس، خودش را داخل آن لباس ببیند و اندازه و طرح آن را انتخاب کند. به طور خلاصه، دنیای متاورس قرار است تجربه‌‌ عمیق‌‌‌تری از حضور در اینترنت را برای کاربران فضای مجازی به ارمغان بیاورد و به نوعی می‌‌‌توان، آن را آینده‌‌ دنیای اینترنت نامید.

در بین اخباری که این روزها به گوش می‌رسد، ممکن است شرکت فیس‌بوک را پیشتاز این عرصه بدانیم؛ اما باید توجه کنیم که شرکت‌‌‌ها و پلتفرم‌‌‌های بزرگ، هریک به دنبال توسعه دنیای مجازی خود با رویکردی متفاوت از یکدیگر هستند. مایکروسافت، چند محصول را به‌عنوان محصولات آینده خود در حوزه متاورس معرفی کرده است که مهم‌‌‌ترین آن را می‌‌‌توان «مایکروسافت‌مش» (Microsoft Mesh) دانست؛ جایی که در محیط AR امکان همکاری و کار گروهی به صورت مجازی و سه‌بعدی پدید می‌‌‌آید. همچنین اگر اخبار این حوزه را دنبال کنید، اسم SadBox و Decentraland به گوشتان می‌خورد. این دو زمین، دو بستر بلاک‌چینی برای متاورس هستند که شرکت‌‌‌های بزرگی مانند آدیداس و سامسونگ برای برگزاری رویدادهای آنلاین در آنها زمین خریده‌‌‌اند. همچنین، به‌تازگی متاورس‌دبی که یک شهر مجازی مبتنی بر نقشه واقعی است، راه‌‌‌اندازی شد. این تحولات در حوزه متاورس، این سوال را مطرح می‌‌‌کند که چرا و چطور باید به سمت دنیای متاورس حرکت کنیم.

چرا باید به سمت دنیای متاورس حرکت کرد؟ این سوالی است که برای پاسخ‌دادن به آن، باید پیشینه و نحوه حرکت تکنولوژی را بررسی کرد. ۱۵سال پیش دنیای مجازی و فضای اینترنت به چه شکل بود؟ وبلاگ‌‌‌نویسی رونق بسیاری داشت؛ مردم برای ارسال پیام اینترنتی از سرویس‌‌‌های ایمیل یا نرم‌‌‌افزارهای موجود در بستر ایمیل استفاده می‌‌‌کردند و بازی‌‌‌های آنلاین چندان توسعه پیدا نکرده بود. به عنوان مثال، در آن فضا با کمی تیزبینی می‌‌‌شد حدس زد که پیام‌‌‌رسانی و نرم‌‌‌افزارهای پیام‌‌‌رسان توسعه پیدا خواهند کرد یا بازار اپلیکیشن‌‌‌ها روی گجت‌‌‌های جدید که همان تلفن‌‌‌های هوشمند بودند، شکل خواهد گرفت. حال، دریافتن این موضوع چه ضرورتی دارد و چه آورده‌‌‌ای ممکن است برای ما داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال خوب است مشکلاتی را که امروز در فضای مجازی با آن روبه‌رو هستیم، مرور کنیم.  سهم کم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور، حرکت با تاخیر دولت در زمینه الکترونیکی‌شدن فرآیندها و...، همه مشکلاتی هستند که اکنون در حوزه فضای مجازی کشور با آنها درگیر هستیم.  سوال اصلی اینجاست که اگر دولت ۱۰سال پیش، وضعیت این روز را می‌‌‌دید و حدس می‌‌‌زد، نمی‌‌‌توانست جلوی بروز و بزرگ‌شدن این مشکلات را بگیرد؟ نمی‌‌‌توانست سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال فناوری‌‌‌های امروز دنیا داشته باشد؟ اگر آن روز، آینده‌‌ دنیای اینترنت را می‌‌‌دید و با جدیتی که اکنون وجود دارد، به سمت آن حرکت می‌‌‌کرد، قطعا در وضعیت بهتری بودیم.

نکته‌‌‌ای که توجه به آن ضروری است، این است که هرکس تکنولوژی را توسعه دهد، فرهنگ خودش را هم می‌‌‌تواند روی آن سوار کند. در واقع، توجه به اینکه چطور تکنولوژی را توسعه دهد و چطور در حین توسعه تکنولوژی، ارزش‌ها و فرهنگ خود را در آن بگنجاند، باعث می‌‌‌شود بتواند، حاکمیت خودش را در بلندمدت حفظ کند و مشکلات آینده‌‌ خود را کاهش دهد. اگر در توسعه تکنولوژی سهیم نباشید، نمی‌‌‌توانید قواعد خود را در آن بگنجانید و زمانی که متوجه این موضوع می‌‌‌شوید، کار از کار گذشته است. در آن زمان، نهایتا می‌‌‌توان با پرداخت هزینه‌‌‌های گزاف، صرفا مقداری از آسیب مشکل را کاهش داد.

اگر قرار است متاورس آینده‌‌ دنیای اینترنت باشد و استفاده از آن فراگیر شود، به‌سادگی می‌‌‌توان روزی را دید که دولت به دنبال کنترل استفاده مردم از این دنیا باشد و پس از آن، به فکر ایجاد متاورس خود بیفتد؛ زمانی که برای سوق‌دادن کاربران به سمت متاورس داخلی، باید هزینه‌‌‌های گزافی بپردازد و چه‌بسا این هزینه‌‌‌ها کارگر نباشند؛ همان‌طور که در زمینه شبکه‌‌‌های اجتماعی و پیام‌‌‌رسان نبودند. اما اگر امروز دولت به فکر ایجاد متاورس بومی بیفتد و قبل از رواج متاورس‌‌‌های خارجی در ایران، متاورس داخلی و متاورس بخش خصوصی را رشد دهد و در بین کاربران ایرانی منتشر کند، نه‌تنها مشکلات احتمالی کمتری خواهد داشت، بلکه می‌‌‌تواند گوشه چشمی به صدور فناوری خود به سایر کشورها و تاثیرگذاری بر آنها داشته باشد. از این رو به نظر می‌‌‌رسد، ایجاد بسترهای حمایت از شرکت‌‌‌های فعال در این حوزه‌‌‌ها می‌تواند سهم کشور در آینده فناوری متاورس را توسعه دهد؛ مسیری که در آن تکیه بر توان داخلی، علاوه بر ایجاد اشتغال و توسعه نوآوری، ضامن حفظ فرهنگ ملی و بومی است.