واگرایی غرب و اعراب

کریل ویدرشوون اویل‌پرایس رهبران کشورهای غربی بارها از عربستان و امارات خواسته‌اند که بر تولید نفت خود بیفزایند تا قیمت‌ها کاهش یابد؛ اما تاکنون به این درخواست‌‌‌ها بی‌‌‌توجهی شده است. هر دو کشور آشکارا اعلام کرده‌اند که به توافق‌های اعضای اوپک‌پلاس برای تولید پایبند خواهند بود و روسیه یکی از اعضای اوپک‌پلاس است. وزرای نفت امارات و عربستان بارها تاکید کرده‌‌‌اند که بر ثبات بازارهای انرژی جهان تمرکز دارند و عوامل ژئوپلیتیک بر تصمیم آنها تاثیر نمی‌گذارد. علت اینکه اوپک‌پلاس بر سرعت افزایش تولید نفت خود نمی‌افزاید، این است که اعضای این ائتلاف معتقدند، بازار نفت و گاز همچنان تحت‌تاثیر تبعات همه‌گیری کروناست و با کاهش این تبعات، بازار به حالت عادی بازمی‌گردد؛ در نتیجه لازم نیست واکنش خاصی به وضعیت کنونی نشان داده شود.

اوپک‌پلاس سال ۲۰۲۰ برای حمایت از قیمت‌ها تشکیل شد و اکنون به یک قدرت ژئوپلیتیک بزرگ تبدیل شده است. قدرت اثرگذاری این ائتلاف سبب شده است تا کشورهای غربی، به‌وضوح خواسته‌‌‌های خود از این ائتلاف را بیان کنند. با توجه به حمله روسیه به اوکراین و احتمال استفاده مسکو از انرژی به‌عنوان سلاح علیه غرب، اقدامات اوپک‌پلاس به طور فزاینده سیاسی محسوب می‌شود. کشورهای عضو اوپک تلاش می‌کنند، دیدگاه اعضای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی را در این حوزه تغییر دهند. تصمیم اخیر اوپک‌پلاس برای کنار گذاشتن داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی و استفاده از داده‌های موسسه «وود مک‌کینزی» از دید اعضای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، اقدام سیاسی محسوب می‌شود.

اوپک همواره اثرگذاری عوامل سیاسی بر تصمیم‌هایش را رد کرده؛ اما استراتژی‌‌‌های این سازمان از دیدگاه‌‌‌های ژئوپلیتیک اعضای آن تاثیر می‌‌‌پذیرد. واگرایی رو به رشد بین اوپک و غرب، نه‌تنها حاصل تفاوت دیدگاه‌‌‌های آنها درباره سیاست‌‌‌های نفتی و گازی غرب و نحوه‌ گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر است، بلکه عامل بنیادی‌تری هم در این واگرایی تاثیر دارد و آن، بی‌اعتمادی بین غرب و کشورهای عربی است. بایدن به دلیل موضعی که در قبال حمله روسیه به اوکراین اتخاذ کرده، از حمایت زیاد کشورهای اروپایی برخوردار است؛ اما این حمایت از سوی کشورهای عرب وجود ندارد. عملا عربستان و امارات، سیاست‌‌‌های اوپک را تعیین می‌کنند و هر دو کشور شاهد دنبال شدن سیاست‌‌‌های دوران اوباما از سوی دولت بایدن هستند. تاثیر بهار عربی، جنگ داخلی در سوریه و لیبی و برکنار شدن حسنی مبارک، رئیس‌جمهور پیشین مصر، هنوز در حافظه منطقه زنده است. تغییر ساختار ائتلاف‌‌‌های کشورهایی نظیر مصر، لیبی و الجزایر به سمت شرق، یعنی ایجاد روابط عمیق با چین و روسیه، روند کاملا واضحی است. اگر غرب درباره اثرگذاری بر تولید نفت اوپک واقعا جدی است، ابتدا باید اعتمادها را احیا کند.

شاید مهم‌ترین موضوع در حوزه بحران اعتماد بین غرب و کشورهای عرب منطقه خاورمیانه، توافق هسته‌‌‌ای ایران است. دولت آمریکا و دولت‌های اروپایی برخلاف تمایل کشورهای عرب منطقه، به تلاش‌‌‌های خود برای احیای توافق هسته‌‌‌ای ایران ادامه می‌دهند. از دید اعراب، احیای این توافق به بی‌ثباتی در بازارهای نفت و گاز و نارضایتی اعضای اوپک منجر می‌شود. آمریکا و اروپا هنگام تلاش برای احیای توافق هسته‌‌‌ای ایران باید به هزینه‌های بالقوه چنین توافقی فکر کنند. با آنکه اوپک ادعا می‌کند که یک سازمان سیاسی نیست؛ اما روابط غرب با کشورهای عرب، بدون شک بر توانایی غربی‌‌‌ها برای اثرگذاری بر تصمیم‌های اوپک موثر است.برنامه برداشت از ذخایر استراتژیک برای کاستن از قیمت‌ها چندان موثر نیست. به‌منظور کاستن از قیمت‌ها و متعادل کردن بازار تنها راه‌حل، اعتماد مبتنی بر منافع مشترک است. در حالی که ممکن است رهبران اوپک ادعا کنند، ارزیابی‌هایشان صرفا بر مبنای شاخص‌‌‌های بنیادی بازار است، واقعیت این است که بازارهای نفت و گاز، همواره تحت‌تاثیر عوامل سیاسی بوده‌اند و خواهند بود. واشنگتن و بروکسل باید بدانند که به راه‌حل سیاسی نیاز دارند. در حوزه بازارهای نفت و گاز، اوپک تمام کارت‌ها را در دست دارد و غرب باید به این واقعیت توجه کند.