عبور از هفت‌خوان رستم
به‌جرات می‌توان گفت، فرآیند کنونی افزایش سرمایه شرکت‌ها بر قوانینی استوار است که حدود نیم‌قرن پیش و با توجه به امکانات موجود در آن زمان، طراحی شده و همچنان هم به همان شیوه سنتی، در حال انجام است.
در این راستا باید توضیح داد که افزایش سرمایه شرکت‌ها، بنا به دلایل مختلف، از جمله نیاز به منابع مالی برای طرح‌های توسعه‌ای یا تصحیح ساختار مالی شرکت‌ها صورت می‌گیرد و مقدار آن، با توجه به نیاز و شرایط فعلی شرکت‌ها تعیین می‌شود. از انواع افزایش سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) افزایش سرمایه از محل سود انباشته؛
2) افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها؛
3) افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات؛
4) افزایش سرمایه از محل صرف سهام.
به‌عبارت دقیق‌تر، افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام، با درخواست شرکت آغاز می‌شود و پس از طی کردن هفت‌خوان رستم، با ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها پایان می‌پذیرد. به‌منظور توضیح این مورد که کوتاه‌شدن این فرآیند، چه تاثیر مثبتی می‌تواند بر شرکت‌ها و کلیت بازار داشته باشد، یک مورد را به تفصیل شرح خواهم داد:
یکی از روش‌های رایج برای افزایش سرمایه، تامین منابع از محل آورده نقدی و مطالبات، به‌واسطه انتشار حق‌تقدم است. در این روش، شرکت‌ها با انتشار حق‌تقدم، همه یا بخشی از مبلغ افزایش سرمایه را از مالکان اوراق حق‌تقدم که مایل به دریافت سهام شرکت هستند، دریافت می‌کنند.
مراحل فعلی افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی از محل آورده نقدی و مطالبات فرآیندی کاملا طولانی و فرسایشی به شرح زیر دارد:
1) انتشار گزارش هیات‌مدیره در خصوص افزایش سرمایه و گزارش بازرس قانونی در سامانه کدال؛
2) ارسال مدارک و مستندات افزایش سرمایه به سازمان بورس؛
3) بررسی پرونده افزایش سرمایه از سوی سازمان بورس؛
4) صدور مجوز موافقت با افزایش سرمایه؛
5) برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده/ جلسه هیات‌مدیره؛
6) افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات؛
7) ارسال مدارک برای تایید آگهی پذیره‌نویسی توسط سازمان بورس؛
8) انتشار آگهی پذیره‌نویسی و شروع دوره پذیره‌نویسی؛
9) در صورت عدم‌مشارکت کامل سهامداران، ارسال مدارک برای دریافت مجوز انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی برای حق‌تقدم‌های استفاده‌نشده؛
10) تایید اعلامیه پذیره‌نویسی توسط سازمان بورس و شروع دوره عرضه عمومی؛
11) تکمیل فرآیند افزایش سرمایه و ارسال مدارک برای ارائه به اداره ثبت شرکت‌ها؛
12) ثبت افزایش سرمایه.
تصویر بالا، مدت زمان صرف‌شده در طول این فرآیند را نشان می‌دهد.
همان‌طور که واضح است، افزایش سرمایه با انتشار حق‌تقدم با دشواری‌های فراوانی برای مالکان حق‌تقدم همراه است. با توجه به تعداد بالای سهامداران شرکت‌ها، اعمال گواهی حق‌تقدم در رویه فعلی، از سهامداران و سایر افراد درگیر در این فرآیند، زمان و انرژی زیادی می‌گیرد. از سوی دیگر، در رویه کنونی، فاصله زمانی چندماهه‌ای بین اعمال حق‌تقدم و تبدیل حق‌تقدم به سهم وجود دارد و با توجه به فاصله زمانی زیادی که بین اعمال حق‌تقدم و دریافت سهم وجود دارد، سرمایه‌گذاری که قصد شرکت در افزایش سرمایه را دارد، علاوه بر ارزش زمانی پولی که برای شرکت در افزایش سرمایه از آن استفاده کرده است، با عدم‌اطمینان از قیمت سهم در آینده و شرایط حاکم بر کلیت بازار در زمان بازگشایی نیز مواجه است. به‌طور کلی مشکلات این روش را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:
1) صرف هزینه و زمان برای ارسال مدارک از طریق پست، ایمیل یا فاکس به شرکت توسط سهامداران؛
2) صرف هزینه و زمان برای تطبیق اطلاعات اظهارشده با واقعیت از سوی شرکت؛
3) نیاز به تایید بازرس قانونی و مراحل اداری خاص؛
4) صرف هزینه و زمان از سازمان بورس برای استعلام پرداخت کامل مبلغ پذیره‌نویسی؛
5) پیش‌بینی دشوار قیمت سهم در فاصله زمانی طولانی تبدیل حق‌تقدم به سهم؛
6) خطا‌های انسانی و مشکلات ناشی از آن در هر یک از مراحل.
بخش عظیمی از سهامداران، دارای دیدگاه کوتاه‌مدت هستند و هرچه پروسه افزایش سرمایه شرکت‌ها طولانی‌تر باشد، برای این قشر از بازار جذابیتی ندارد و از شرکت‌هایی که قصد افزایش سرمایه را دارند، دوری می‌کنند. در پروسه افزایش سرمایه، هم بازی‌های خاص مربوط به حق‌تقدم وجود دارد و هم بسته بودن طولانی‌مدت نماد که این مورد را می‌توان برای کلیت بازار و سهامداران آنها نوعی ریسک دانست؛ چرا که با عدم‌قطعیت در قیمت و شرایط بازار در روز بازگشایی مواجه‌اند. بنابراین با قاطعیت می‌توان گفت که کوتاه‌تر شدن پروسه افزایش سرمایه شرکت‌ها و همچنین تغییرات در این رویه در جهت الکترونیکی شدن تمامی پروسه‌های افزایش سرمایه، با توجه به بستر‌هایی که در اختیار سازمان بورس است، می‌تواند هم بر شرکت‌ها و هم بر کلیت بازار، تاثیر مثبت و بسزایی بگذارد.
قانون برنامه ششم توسعه، با تاکید بر اجرای الکترونیکی فرآیند‌های کاغذی، امکان بهره‌مندی از توانایی‌های نرم‌افزاری را برای بهبود سازوکار افزایش سرمایه فراهم آورده است؛ بنابراین بهبود مستمر فرآیند‌ها با توجه به قابلیت‌های روز جامعه و بهبود فرآیند‌های قدیمی، همواره یکی از بهترین راهکار‌ها برای جلب رضایت ذی‌نفعان بوده است.
