همه ریسک‌های پیش‌رو
در سال‌جاری میلادی جو بایدن اعلام کرد که ایالات‌متحده به توافق باز خواهد گشت، اما شرط آن پایبندی کامل ایران به توافق است. از سوی دیگر ایران پافشاری کرده که ابتدا آمریکا باید تحریم‌ها را لغو کند. ابراهیم رئیسی که در انتخابات ریاست‌جمهوری ژوئن به پیروزی رسید، احتمالا در مذاکرات هسته‌ای موضع‌گیری سخت‌تری خواهد داشت.
طبق توافق هسته‌ای که ژانویه ۲۰۱۶ به اجرا گذاشته شد، فعالیت‌های هسته‌ای ایران محدود شد و برخی کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله عربستان اعلام کرده بودند باید با آنها مشورت می‌شد یا در مذاکرات حضور پیدا می‌کردند؛ زیرا برنامه هسته‌ای ایران بیشترین تاثیر را بر آنها دارد. قدرت‌های امضا‌کننده توافق هسته‌ای قصد داشتند برنامه هسته‌ای ایران را تا حدی محدود کنند که اگر ایران تصمیم گرفت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کند، حداقل یک‌سال تا رسیدن به هدف خود فاصله داشته باشد. به این ترتیب قدرت‌های جهانی برای واکنش نشان‌دادن به این تصمیم ایران فرصت کافی داشتند.
قبل از شروع مذاکرات هسته‌ای مقامات اطلاعاتی آمریکا تخمین زده بودند که بدون توافق، ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای به چند ماه زمان نیاز دارد. قدرت‌های جهانی نگران بودند که تبدیل‌شدن ایران به قدرت هسته‌ای سبب بحران در خاورمیانه خواهد شد. در گذشته اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای عراق و سوریه حمله کرده بود و ممکن بود همین کار را با ایران انجام دهد؛ در این حالت جنگ بزرگی در خاورمیانه شروع می‌شد و در صادرات نفت این منطقه اختلال پدید می‌آمد. بسیاری از متخصصان می‌گویند اگر همه طرف‌ها به توافق هسته‌ای پایبند باشند، توافق مانعی برای تبدیل‌شدن ایران به قدرت هسته‌ای است، اما بسیاری از محدودیت‌های در نظر گرفته‌شده در توافق هسته‌ای دوره انقضا دارند؛ برای مثال پس از ۱۰سال از ژانویه۲۰۱۶ محدودیت‌های مربوط به سانتریفیوژها لغو می‌شود و پس از ۱۵سال، محدودیت میزان اورانیوم غنی‌شده که ایران می‌تواند در اختیار داشته باشد از میان می‌رود.
مخالفان توافق هسته‌ای همواره گفته‌اند این توافق صرفا حرکت ایران به سوی ساخت سلاح هسته‌ای را به تعویق می‌اندازد و در عین حال، لغو تحریم‌ها سبب می‌شود ایران بتواند بر فعالیت‌های خود در منطقه بیفزاید. در ابتدا اجرای محتوای توافق با مشکل مواجه نبود؛ برای مثال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرد که ایران به وعده‌های خود عمل کرده است. در مقابل، آمریکا و اتحادیه اروپا برخی تحریم‌ها را لغو کردند. همچنین تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه بخش نفت ایران لغو شد و در مجموع حدود ۱۰۰میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود ایران آزاد شد. اما از زمان خروج ترامپ از توافق و اعمال تحریم‌های فراگیر علیه ایران توافق یادشده در معرض خطر قرار گرفته است. ایران، آمریکا را به نقض تعهدات خود و اروپا را به پیروی از سیاست‌های آمریکا متهم کرده است. ایران در ماه‌های اخیر بر گستره فعالیت‌های هسته‌ای خود افزوده و برخی از این اقدامات با محتوای توافق هسته‌ای سازگار نیستند. واقعیت این است که سرنوشت مذاکرات کنونی برای احیای توافق هسته‌ای مشخص نیست. بایدن گفته است اگر ایران به محتوای توافق پایبند شود، آمریکا نیز به آن عمل خواهد کرد. او همزمان خواستار مذاکره بر سر توافقی فراگیرتر شده که شامل دیگر فعالیت‌های ایران از جمله برنامه موشکی و رفتار ایران در خاورمیانه می‌شود. در مقابل، ایران اعلام کرده که مایل است آمریکا به توافق اولیه بازگردد و به مذاکره بر سر توافقی جدید تمایل ندارد. ابراهیم رئیسی کمی پس از پیروزی در انتخابات گفت که برنامه موشکی و رفتار ایران در منطقه قابل مذاکره نیست. با این حال او گفته است که دولتش از مذاکره با دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای برای احیای آن حمایت می‌کند.
