اقتصاد در گرو امنیت
به همین دلیل کشورهای در حال توسعه، برای مقابله با چالش‌های عدیده‌ای که امنیت‌شان را تهدید می‌کند، در قیاس با کشورهای توسعه‌یافته، توانایی‌های محدودتری دارند (کتاب امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران، مجمع تشخیص مصلحت نظام).
ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده است از بستر همکاری با کشورهای همسایه برای تامین منابع ملی و گسترش صلح و امنیت در سطح منطقه سود برد. در مسیر همگرایی با همسایگان و با نگاه استراتژیک به حوزه‌های تمدنی می‌توان علاوه بر گسترش ارتباطات منطقه‌ای، به توسعه روابط اقتصادی همراه با امنیت ملی دست یافت.
از سوی دیگر ارتباطات استراتژیک تجاری با سایر کشورهای دارای اقتصاد پویا این امکان را فراهم می‌آورد که در مسیر توسعه پایدار قدم گذاشته و همگام با توسعه سرمایه‌گذاری، تولید و ایجاد اشتغال در اقتصاد جهانی، از تجارت جهانی با بالاترین کارآیی بهره جست. در این مسیر با استفاده از ظرفیت‌های قوانین و مقررات مناطق آزاد نیز می‌توان پیرامون مرزهای ایران با همسایگان، سرپل‌های تجاری، انرژی و اطلاعاتی برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد کرد.
ایران از شمال با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان و از غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد که در شمال از دریای خزر با روسیه و قزاقستان و در جنوب از طریق خلیج‌فارس و دریای عمان با هفت کشور عرب همسایه است. به همین دلیل در منطقه میانی اوراسیا از موقعیتی راهبردی برخوردار است.
پتانسیلهای انرژی و تجاری ایران‌زمین موقعیت بسیار مناسبی برای تبادلات با کشورهای همسایه و حوزه‌های تمدنی فراهم آورده است. با این حال هنوز بهره گرفتن از این پتانسیل ذاتی ایران را به توسعه اقتصادی و اجتماعی نرسانده است. بنابراین از یکسو مصرف‌گرایی فزاینده از منابع طبیعی که به نوبه خود می‌تواند امنیت کشور را به مخاطره بیندازد، نیازمند اصلاح ساختاری است. از سوی دیگر ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و دستیابی به شاخص‌های توسعه انسانی از جمله رفاه اقتصادی، حقوق‌بشر و افزایش کیفیت زندگی، گسترش تجارت انرژی و اقتصادی درون منطقه خاورمیانه، فرامنطقه‌ای و همچنین فراقاره‌ای و حذف موانع تجاری بخش اعظم اهداف اصلی رشد و توسعه ایران به‌شمار می‌آید. تلاش برای همکاری با سایر کشورهای همجوار و با کشورهای دورتر برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی، ثبات اقتصاد کلان، توسعه زیربناهای حمل‌ونقل و ارتباطات، توسعه همگرایی بخش دولتی و خصوصی با تاکید بر آزادسازی اقتصادی، تدوین برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی و بهره‌برداری از منابع طبیعی از جمله سایر بخش‌های اهداف اصلی رشد و توسعه ایران محسوب می‌شوند.
دیگر اینکه در دنیای معاصر امنیت ملل بیش از آنچه وابسته به امنیت منابع طبیعی باشد، به‌طور فزاینده‌ای به توان مبادلاتی با دیگر کشورها وابسته است که آن را «امنیت طبیعی» می‌خوانند. رویدادهای دهه‌های اخیر در گستره مناسبات انرژی نشان می‌دهد که در عرصه مناسبات بین‌المللی، ژئوپلیتیک انرژی اهمیت راهبردی پیدا کرده است. علاوه بر آن، جهانی شدن اقتصاد و سیاست بر اهمیت این مساله افزوده است. مرزهای امنیت با منافع کشورهای جهان منطبق شده و اینک رشد اقتصادی و قدرت سیاسی کشورها با امنیت انرژی و تجاری ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده است.
امروزه مفهوم جدید ژئواکونومی با هدف دخل و تصرف در استراتژی‌های اقتصادی با بهره‌گیری از بستر ژئوپلیتیک، رسیدن به مواضع استراتژیک جهانی در وجوه مختلف را تسهیل می‌کند. از این رو در دو دهه گذشته دو الگوی کلی برای داشتن توسعه پایدار در اختیار کشورهای مستعد از جمله ایران به‌عنوان ساختارهای درحال توسعه قرار گرفته است. ۱- آزادسازی سریع، پیشرفت خصوصی‌سازی در مقیاس بزرگ و پایدار و ۲- ثبات اقتصاد کلان با اصلاحات ساختاری و تغییر نهادی مترقی، دو راهکار فنی و توسعه‌ای برای ایران با ساختارهای منحصر به فرد آن است. از جمله نمونه‌های موفق استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌های انسانی، صنعتی، انرژی و معدنی برای دستیابی به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور چین است. برای رسیدن به این مقصود، بازنگری اقتصادی در اولویت‌های ملی به‌طوری‌‌که انگیزه‌ای برای ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مطمئن به وجود آورد، ضروری است.
در نگاه کلی به تجارت در منطقه آسیا نکته اساسی در بسط بازار کشورهای دارنده بازارهای مصرف، احداث سیستم‌های حمل‌ونقل پیشرفته برای ایجاد بستر تجارت، زمینه ورود به بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. بر همین مبنا کشورهای اروپایی با اجرای سیاست‌های زودبازده در منطقه و سیاست‌های دیربازده در سطح بین‌الملل علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های جاری به افزایش بهره‌وری اقتصاد و حضور مستمر و موثر در بازارهای جهانی دست یافته‌اند. انتظار می‌رود نیازهای توسعه دادوستد و حمل‌ونقل بین‌المللی و نیازهای زیرساختی آنها، بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری جهانی را در دهه‌های آینده جذب کند. این رویکرد با نظام‌ها، ریسک‌ها، فرصت‌ها، برندگان و بازندگان خاص خود را با شتاب ره می‌پوید. ملت‌هایی که بتوانند این گذار را پیش‌بینی و خود را برای آن آماده کنند، این قابلیت را خواهند داشت که مجموعه‌ای از منافع اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را برای خویش به ارمغان آورند. از این رو ایران باید برای چنین فردایی و چنین آینده‌ای خود را مهیا سازد. ضمن آنکه ایران می‌تواند با استفاده از قابلیت‌های بالقوه ژئوپلیتیک و ژئواکونومی خود برای افزایش قدرت اقتصادی خود در راستای توسعه و افزایش قدرت ملی نیز در همه ابعاد بهره گیرد. با وجود چنین موقعیتی، کشورمان قادر خواهد بود با ایفای نقش موثری در امنیت کریدورهای تجاری منطقه‌ای و جهانی و نیز ایجاد پیوند منافع و امنیت ملی خود به امنیت انرژی و تجاری جهان، منافع و امنیت ملی خود را تامین کند. روشن است که با تحول پیش‌رو در نظام‌های انرژی، زیست‌محیطی و تجارت جهان باید آینده مطلوبی را برای صنعت حمل‌ونقل داخلی و بین‌المللی کشور پیش‌بینی و برنامه‌ریزی کرد. ایران کشوری است با جغرافیای سیاسی بین شانزده کشور همسایه که ویژگی‌های منحصربه‌فردی از نظر انرژی و تجارت دارد به‌گونه‌ای‌که قابلیت تبدیل شدن به مهم‌ترین مسیر انرژی و تجاری و کسب منافع اقتصادی بالا و نهایتا افزایش ضریب امنیت ملی خود را در منطقه دارد.
